به گزارش خبرنگار ایمنا، یوزپلنگ، پستاندار از راسته گوشت‌خواران و خانواده گربه‌سانان است که محل زندگی یوزها در زمان‌های گذشته بیشتر در مناطق آفریقایی بوده و در گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبه‌قاره هند نیز گونه‌هایی از آن یافت می‌شد، اما امروزه یوزپلنگ آسیایی تنها در ایران زیست می‌کند، از این‌رو به آن یوزپلنگ ایرانی گفته می‌شود. یوزها شرایط خوبی ندارند و خطر انقراض آنها را تهدید می‌کند، به اعتقاد کارشناسان باید دست جنباند و شیب انقراض را کم کرد، در غیر این صورت این حیوان زیبا را برای همیشه از دست خواهیم داد.
مدت‌ها است ماجرای یوزپلنگ برای مردم ایران جذاب شده است، از همان زمانی که در جام‌جهانی ٢٠١٨ عکس یوزپلنگ ایرانی روی لباس فوتبالیست‌ها نقش بست، بحث یوزپلنگ برای مردم جذاب شد، در حالی اسم یوزپلنگ آسیایی سر زبان‌ها افتاد که خیلی‌ها حتی نمی‌دانستند که فلسفه این کار چیست و حتی نمی‌دانستند که کمتر از ۴۰ فرد یوزپلنگ در کشور ما وجود دارد و همه برنامه‌ها و صحبت‌ها برای این است که از این گونه نادر نگهداری شود. نکته این است که همین تعداد یوز را باید حفظ کنیم، زیرا در دنیا دو نوع یوزپلنگ وجود دارد که یک نوع آن آفریقایی و یک نوع دیگر آسیایی است. نوع آسیایی تنها در ایران وجود دارد و در صورتی که فکری اساسی برای آن نشود، نمی‌توان امید به حفظ این‌گونه داشت.
یوزپلنگ‌ها در هر دو نوع آفریقایی و آسیایی، سریع‌ترین حیواناتی هستند که روی زمین حرکت می‌کنند. یوز آسیایی نسبت به نوع آفریقایی کمی کوچک‌تر و تیره‌تر است و دارای پوشش نخودی‌رنگ با خال‌های سیاه در سر و کمر بدن این جاندار است. ویژگی دقیق یوز آسیایی، نوار سیاه‌رنگ اشک‌مانندی است که از گوشه چشم‌ها شروع شده و تا کنار بینی ادامه پیدا می‌کند. خطر انقراض گونه آسیایی این جاندار به اندازه‌ای جدی است که در سال ۱۳۷۵ پروژه‌ای بین‌المللی با همکاری سازمان حفاظت از محیط زیست پایه‌گذاری شد و مرحله نخست آن در سال ۱۳۷۷ در سطح کشور به مرحله اجرا در آمد و نتیجه آن تدوین "پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی" با اعتباری به اندازه ۷۲۵ هزار دلار از سوی صندوق محیط زیست جهانی و معادل آن توسط سازمان حفاظت از محیط زیست در شهریورماه ۱۳۸۰ شد.
بدیهی است در سال‌های اخیر تلاش‌های مسئولان پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی برای این بوده تا با همکاری طیف گسترده‌ای از نهادهای شناخته‌شده بین‌المللی و داخلی مانند IUCN، سمن‌ها، علاقه‌مندان و متخصصان، جوامع محلی، ذی‌نفعان و مسئولان اجرایی، قضائی هرچه بیشتر به بقای این گونه نادر کشور اهتمام ورزند، چرا که یوزپلنگ تنها یک میراث طبیعی متعلق به یک منطقه خاص نیست، بلکه هدف از حفاظت آنها پاسداشت یک میراث ملی و جهانی است، اما روایت مرگ یوزها در جاده‌ها و طبیعت آن‌قدر تلخ است که دوستداران حیات‌وحش را نگران می‌کند.
بر این اساس طی روزهای گذشته خبری مبنی بر تلف شدن یک قلاده یوزپلنگ نر با نام «هومینو» در پناهگاه حیات وحش آریز شهرستان بافق که حدود ۱۲ سال داشت، منتشر شد که مطابق آمارها، یوزپلنگ هومینو در دهه ۹۰ اولین بار در نزدیکی رودخانه‌ای به همین نام در پناهگاه حیات وحش دره انجیر اردکان مشاهده و به همین علت به نام هومینو ثبت شد. پناهگاه حیات وحش آریز در شمال شهر بافق قرار دارد و مرکز این شهرستان در ۱۱۰ کیلومتری یزد قرار دارد.
«هومینو» ۱۲ ساله بدون هیچ‌گونه علائم شکستگی در بافق جان داد
بنابراین سیدرضا نورانیان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان یزد با اشاره به تلف شدن یک قلاده یوزپلنگ نر با نام "هومینو " که حدود ۱۲ سال داشت در پناهگاه حیات وحش آریز شهرستان بافق گفت: روز شنبه سوم تیرماه پس از دریافت تماس تلفنی مبنی بر مشاهده یک قلاده یوزپلنگ که توانایی حرکت ندارد، بلافاصله مأموران یگان حفاظت محیط‌زیست شهرستان بافق به محل مورد نظر در مسیر جاده معدن چاه گز واقع در پناهگاه حیات وحش آریز اعزام و صحت گزارش واصله را بررسی و تأیید کردند.
وی افزود: حیوان مذکور وضعیت مناسبی نداشته و در همان دقایق اولیه در محل تلف شده بود که در معاینه اولیه توسط دامپزشک، هیچ گونه علائم ظاهری مبنی بر ضربه یا شکستگی مشاهده نشده و پس از هماهنگی با سازمان حفاظت محیط‌زیست و برداشت نمونه‌های لازم بانک ژن و بانک اسپرم، لاشه و نمونه‌ها برای بررسی دقیق‌تر به سازمان مرکزی محیط‌زیست ارسال شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد اظهار کرد: با توجه به بررسی صورت گرفته و شناسایی خال‌ها، این یوز نر همان «هومینو» است که از اوایل دهه ۹۰ توسط دوربین‌های تله‌ای، تصویربرداری شده بود.
یوزپلنگ ایرانی یزد به دلیل کهولت سن تلف شد
درباره این موضوع، مهدی زارع خورمیزی، کارشناس تنوع زیستی اداره کل محیط زیست یزد با بیان اینکه هومینو آخرین یوز از جمعیت جنوبی ایران مرکزی و مرگ او به معنای انقراض جمعیت جنوبی یوزپلنگ ایرانی بود، گفت: هومینو، آخرین یوزپلنگ ایرانی استان یزد به دلیل کهولت سن در ۱۳ سالگی تلف شد و مرگ او پایانی بر حیات یوز در دشت‌های مرکزی ایران بود.
وی ادامه داد: در ماه‌های اخیر نیز بارها از او عکس‌برداری شده بود. درخواست داده بودیم که هومینو را برای نگهداری به فنس منتقل کنند تا شاید بیشتر عمر کند، اما این اتفاق نیفتاد. اگر هومینو به داخل فنس منتقل می‌شد به دلیل اینکه در اسارت به یوز غذارسانی می‌شد، ممکن بود چند سال بیشتر عمر کند.
کارشناس تنوع زیستی اداره کل محیط زیست یزد افزود: هومینو آخرین یوز از جمعیت جنوبی ایران مرکزی بود و در سال‌های اخیر به دنبال جفت بود کویرهای استان یزد را جست‌وجو می‌کرد اما به این دلیل که از سال ۱۳۸۹ یوز ماده‌ای در استان دیده نشده بود، در این عمر موفق نبود. حفظ ژن هومینو برای حفظ تنوع ژنتیکی جمعیت یوزپلنگ ایرانی اهمیت زیادی داشت اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد و این بارکد ژنی از بین رفت.
وی تصریح کرد: این یوز باعث شده بود تا مناطق حفاظت‌شده در استان بهتر حفاظت شود و بیشتر بتوان جلوی تخریب معادن ایستاد. این موضوع باید برای سمنان و زیستگاه‌های شمالیباید عبرت شود تا هرچه زودتر زیستگاه را برای جلوگیری از انقراض اندک یوزپلنگ‌های باقی‌مانده امن کنند. در سال‌ها نه‌چندان دور، یزد قلب تپنده زیستگاه‌های یوز بود، چراکه بیابان‌های یزد دور از دسترس‌ترین مناطقی بودند که یوز می‌توانست در آن زیست کند و انسان کمتر به آنها نزدیک می‌شد.
زارع خورمیزی تأکید کرد: در سال ۱۳۸۹ که آخرین ماده به همراه سه توله در یزد رصد شد، باید برنامه‌های حفاظتی در همان سال‌ها اجرا می‌شد اما این اتفاق نیفتاد و دیر شد. شاید ترس مدیران سابق استان و فرار از حاشیه باعث شد این اتفاق رقم نخورد. چهار سال پیش چهار یوز در استان داشتیم و در آن زمان طرح دادیم تا یوز ماده‌ای به استان منتقل شود، اما این کار را نکردند.
وی افزود: بارها هشدار داده بودیم که تا دیر نشده است این کار را انجام دهند و باید قبل از مرگ هومینو مرکز تکثیر بزنیم، اما این اتفاق نیفتاد و جمعیت جنوب از بین رفت و خیلی بیشتر به انقراض اصلی نزدیک شدیم.
این متخصص اکولوژی خاطرنشان کرد: در حال حاضر قرار است که هومینو تاکسیدرمی شود، ژن‌ها و اسپرم او نیز به تهران منتقل شده است و امیدواریم که بتوان از اسپرم "هومینو" برای باردار کردن یوز ماده در آینده استفاده کرد، چرا که این کار برای حفظ تنوع ژنی یوزها اهمیت بسیار زیادی دارد.
زنده‌گیری یوزپلنگ برای نگهداری در اسارت اقدام غیرکارشناسی / جلوگیری از انقراض یوزه‌ای ایرانی با ایمن‌سازی جاده‌های مواصلاتی
بر این اساس غلامرضا ابدالی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا از تلف شدن «هومینو» – یوزپلنگ نر در پناهگاه حیات وحش آریز شهرستان بافق بر اثر کهولت سن خبر داد و گفت: یوزپلنگ‌ها در طبیعت بین ۱۲ تا ۱۳ سال عمر طبیعی دارند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برخی از کارشناسان معتقدند اگر «هومینو»، یوزپلنگ نر، برای نگهداری به سایت‌های تکثیر قفس منتقل می‌شد، شاید بیشتر عمر می‌کرد، اظهار کرد: زنده‌گیری یوزپلنگ از طبیعت به هیچ‌وجه جزو اولویت‌های سازمان حفاظت محیط زیست نیست، چراکه یکی از اهداف اساسی ما حفظ گونه در زیستگاه اصلی خودش است و اگر یوزپلنگ هومینو را زنده‌گیری می‌کردیم و در اسارت تلف می‌شد با چالش‌های دیگر مواجه می‌شدیم.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش کشور ادامه داد: برخی می‌گویند یوزهایی که زنده هستند را بگیریم و در شرایط اسارت نگهداری کنیم تا عمر بیشتری داشته باشند، باید بگویم به هیچ‌وجه این اقدام با شرایط حاکم بر جمعیت یوزپلنگ‌های کشور در حال حاضر کارشناسی و منطقی نیست.
وی با تاکید بر اینکه امنیت زیستگاه‌ها، افزایش جمعیت طعمه و سهولت دسترسی به آن برای حفاظت این گونه در زیستگاه طبیعی در دستور کار جدی مسئولان حیات وحش کشور قرار دارد، گفت: این اقدامات برای پایداری این‌گونه ارزشمند بسیار حیاتی است، بنابراین بسترهای ایمن و تأمین منابع غذایی و آبی و دسترسی آسوده به طعمه که از نیازهای اساسی یوزپلنگ‌ها در زیستگاه‌های طبیعی محدوده پارک ملی توران، استان‌های سمنان، خراسان شمالی، خراسان رضوی و یزد است، باید تأمین شود.
ابدالی از دیگر اقدامات حفاظتی زیستگاه‌ها به منظور جلوگیری از انقراض یوزپلنگ‌های ایرانی را ایمن‌سازی جاده‌های مواصلاتی نام برد و خاطرنشان کرد: در حال حاضر برای حفاظت یوزپلنگ‌ها در زیستگاه‌های طبیعی با همکاری مسئولان ایمنی و جاده‌سازی کشور اقدامات مشترکی از جمله بهینه‌سازی مناسب زیستگاه‌ها، ایمنی کریدورهای رفت و برگشت انسانی و امنیت جاده‌ها اجرایی می‌شود.
نظر شما