به گزارش خبرنگار ایمنا، دهم ژوئن میلادی یا بیستم خردادماه به‌عنوان روز جهانی صنایع دستی انتخاب شده است. روزی در تقویم که زحمت و هنر مردم بومی را یادآوری می‌کند. مردمانی که از دل‌وجانشان، بارقه‌ای از فرهنگشان را با هنرمندی به تصویر می‌کشند و بخشی از خاطرات سفر مسافران می‌شوند. صنایع‌دستی فقط مختص ایران نیست و همه جای جهان تولید می‌شود. اگر از آن دسته مسافرانی باشید که برای ماندگار شدن خاطره سفرتان، صنایع‌دستی می‌خرید، به‌طور حتم متوجه ارزش آن شده‌اید.
فقط در ایران، بیش از سه میلیون هنرمند و صنعتگر در ۳۰۰ رشته مختلف هنرهای سنتی و صنایع‌دستی مشغول به کار هستند و بخشی از درآمد کشور را به خود اختصاص می‌دهند. از هر ایرانی که بخواهید چند مورد از صنایع‌دستی ایران را نام ببرد، حداقل نام پنج صنعت به ذهنش می‌رسد و این نشان‌دهنده تنوع هنرهایی است که جای‌جای ایران رواج دارد؛ از قالیبافی و کاشی‌کاری گرفته تا خاتم و خراطی و هنرهای ظریف دیگر.
در این مطلب به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی که در تقویم ایران به ثبت رسیده است، می‌خواهیم شهرها و روستاهای صنایع‌دستی ایران که در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند را معرفی کنیم. می‌دانید این شهر و روستای صنایع‌دستی هرکدام به چه شهرت دارند؟
اهمیت ثبت شهرهای جهانی صنایع‌دستی
ثبت جهانی شهرها و روستاهایی که دارای صنایع‌دستی خاص و منحصربه‌فرد و از فرهنگ غنی برخوردار است، باعث می‌شود که این شهرها و روستاها بیشتر و بهتر دیده شوند و پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های آن‌ها به بهترین شکل معرفی شوند. وجود این شهرها و روستاها برای توسعه گردشگری منطقه خودشان و حتی کشورشان بسیار حائز اهمیت است و می‌توانند میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیاری در طول سال باشند. همچنین این مکان‌ها قابلیت برپایی جشنواره‌ها، دوره‌های آموزشی، همایش‌ها و برنامه‌های مختلف برای علاقه‌مندان به صنایع‌دستی، گردشگران، دانشجویان، تاجران و بازرگانان را دارند.
این موارد همه باعث افزایش اشتغال و درآمد می‌شود و در رشد و پویایی یک کشور تأثیرات بسیاری می‌گذارند. از این‌رو ثبت شهرها و روستاهای صنایع‌دستی برای توسعه گردشگری و اقتصاد مهم و ارزشمند محسوب می‌شود.
دستورالعمل انتخاب شهرهای جهانی صنایع‌دستی
براساس قوانین و آئین‌نامه شورای جهانی صنایع‌دستی WCC مصوبه سال ۲۰۱۴ میلادی، شهرهای مختلف می‌توانند با دارا بودن یک رشته صنایع‌دستی که دارای شهرت قابل‌قبول در سطح ملی و بین‌المللی همچنین استانداردهای مشخص‌شده‌ای باشد، نامزد دریافت عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی شوند. در صورتی‌که شهر یا روستایی دارای ویژگی‌های زیر باشد می‌تواند از طریق اعلام درخواست رسمی توسط مسئولان مربوطه و رؤسای دولتی مانند شهردار، فرماندار، استاندار به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و ارجاع به شورای جهانی صنایع‌دستی متقاضی کسب عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی معرفی شود.
۱- داشتن مزایای اقتصادی: معرفی محصولات در سطح بین‌المللی، فروش محصولات در سطح جهانی، برندسازی جهانی و رونق کسب‌وکار افراد محلی.
۲- داشتن مزایای فرهنگی: معرفی فرهنگ و آداب رسوم منطقه در سطح جهانی و تقویت پایه‌های فرهنگی اجتماعی.
۳- امکان ساخت دهکده گردشگری و صنایع‌دستی جهت بازدید گردشگران خارجی و داخلی.
۴- داشتن ارزش‌های تاریخی بر طبق سنت‌ها و آداب‌ورسوم قدیمی.
۵- نحوه ساخت خاص و متفاوت صنایع‌دستی.
شهرهای جهانی صنایع‌دستی ایرانی
ثبت شهرهای دارای صنایع‌دستی ایران در فهرست جهانی شهرهای صنایع‌دستی، باعث شهرت بیشتر این صنایع می‌شود و منافع اقتصادی و اجتماعی متعددی برای اهالی بومی دارد و یکی از فاکتورهای رشد گردشگری است. چندین سال است که فعالان و مسئولان مربوط به گردشگری و صنایع‌دستی کشور، تلاش‌های زیادی برای ثبت شهرهای ایران در این فهرست نمودند که حاصل این تلاش‌ها ثبت شهرهای زیر است:
لالجین، شهر جهانی سفال
شهر لالجین که پیشینه سفال‌سازی ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ ساله دارد، از توابع استان همدان است که در سال ۱۳۹۵ در فهرست جهانی شهرهای صنایع‌دستی ثبت شد. خاک این منطقه از جنس رس بسیار مرغوب است که برای ساخت سفال با طرح‌هایی الهام گرفته از طبیعت و نقوش هندسی، از آن استفاده می‌شود و برای ساخت لعاب آن از موادی همچون قلیا، سنگ سفید، شیشه، سرب پخته و لاجورد بهره گرفته می‌شود.
اصفهان، شهر جهانی صنایع‌دستی
اصفهان، مهد صنایع‌دستی ایران و یکی از مشهورترین شهرهای جهانی صنایع‌دستی، به‌عنوان اولین شهر ایرانی ثبت‌شده در فهرست جهانی شهرهای صنایع‌دستی در سال ۱۳۹۵ است که بیش از ۱۳۰ نوع صنایع‌دستی و رشته مختلف آن مانند میناکاری، فیروزه‌کوبی، زری‌بافی، مخمل‌بافی، سماورسازی، قلمکاری، سفالگری، منبت‌کاری ثبت شده است. در این شهر علاوه بر تولید انواع صنایع‌دستی، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های متعددی به آموزش ساخت این صنایع‌دستی و هنرهای مختلف می‌پردازند.
ملایر، شهر جهانی مبل و منبت
این شهر که در استان همدان قرارگرفته است از قدمت زیادی در زمینه تولید مبلمان سنتی و منبت‌کاری برخوردار است که در سال ۱۳۹۸ در فهرست جهانی شهرهای صنایع‌دستی ثبت شد. بالای ۵۰ درصد تولیدات مبل منبت کشور در این شهر صورت می‌گیرد و کارگاه‌ها و هنرمندان زیادی در این زمینه فعالیت دارند که آثار آن‌ها به بیشتر به کشورهای آسیای میانه، حاشیه خلیج‌فارس، ترکیه و عراق صادر می‌شود.
شیراز، شهر جهانی صنایع‌دستی
شهر شیراز با داشتن جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، ادبی، مذهبی و طبیعی جزو مقاصد برتر گردشگری ایران است با داشتن ۸۰ نوع رشته مختلف صنایع‌دستی در سال ۱۳۹۸ به‌عنوان یکی دیگر از شهرهای ایران در فهرست جهانی شهرهای صنایع‌دستی ثبت شد. معرق‌کاری، منبت‌کاری، صنایع‌دستی سفالی و سرامیکی همچون کاشی معرق و کاشی هفت‌رنگ، هنرهای فلزی از جمله نقره‌کاری و قلم‌زنی، دست‌یافته‌هایی مثل گلیم و گبه، شیشه‌گری سنتی، نمدمالی، گچ‌بری، گیوه‌بافی و نگارگری از مهم‌ترین صنایع‌دستی این شهر است.
تبریز، شهر جهانی فرش
پیشینه تاریخی شهر تبریز در فرش‌بافی به زمان صفویان برمی‌گردد که با توجه به انتخاب تبریز برای پایتخت صفویان و توجه شاهان این دوره به فرهنگ و هنر، کارگاه‌های قالیبافی زیادی در تبریز دایر شد. فرش تبریز یکی از نفیس‌ترین قالی‌های ایران و دنیا است که در بافت آن از طرح‌هایی همچون طرح مستوفی، اسلیمی لچک ترنج، گلدانی، میناخانی، و درختی استفاده می‌شود. تبریز در سال ۱۳۹۴ به‌عنوان شهر جهانی فرش ثبت شد.
مشهد، شهر جهانی سنگ‌های قیمتی
مشهد با داشتن ۳۹ گونه متفاوت سنگ‌های قیمتی، در سال ۱۳۹۵ از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها انتخاب شد. وجود معادن سنگ‌های قیمتی نظیر فیروزه، عقیق، آماتیست، اوپال، آراگونیت و همچنین وجود واحدهای سنگ‌تراشی، مراکز آموزش‌دیده در مورد سنگ‌های قیمتی و سنگ‌تراشی و وجود لابراتوارهای تخصصی برای ارزیابی و تشخیص ارزش سنگ‌های قیمتی، باعث شده است تا مشهد مهد سنگ‌های قیمتی در ایران باشد.
سیرجان، شهر جهانی گلیم
بافت گلیم در سیرجان که با استفاده از پشم و مواد طبیعی و گیاهی بافته و رنگ می‌شود، پیشینه‌ای تاریخی دارد. این شهر که در استان کرمان قرار دارد در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان شهر جهانی گلیم ثبت شد. گلیم شیریکی پیچ از شاخص‌ترین دست‌بافته‌های زنان روستایی و عشایری شهرستان سیرجان به حساب می‌آید که یک دست‌بافته ذهنی است و نمادها و نقوش آن بدون نقشه و با الهام از زندگی اطراف است.
مریوان، شهر جهانی کلاش
کلاش، گیوه محلی یا همان کفش مختص استان کردستان است که قدمتی بیش از هزار سال دارد و به‌صورت دستی با مواد طبیعی و بدون استفاده از هرگونه مواد صنعتی و آلاینده تولید می‌شود. مریوان از شهرهای استان کردستان در غرب ایران است که در سال ۱۳۹۶ برای بافت کلاش، در فهرست شهرهای جهانی صنایع‌دستی به ثبت رسید.
آباده، شهر جهانی منبت‌کاری
هنر منبت‌کاری یکی از هنرهای دست‌ساز ایرانی با قدمت حدود ۱۵۰۰ سال است که طبق مدارک تاریخی، شهر آباده خاستگاه آن بوده است. شهر آباده که در استان فارس قرار دارد، در سال ۱۳۹۷ به‌عنوان شهر جهانی منبت در فهرست جهانی شهرهای صنایع‌دستی ثبت شد.
میبد، شهر جهانی زیلو
بافت زیلو در میبد سابقه‌ای تاریخی دارد و از آن به‌عنوان فرش و پوششی برای کف خانه‌ها و اماکن مذهبی استفاده می‌کردند. صنایع دیگر شهر میبد با قدمتی هفت هزار ساله همچون سفالگری و سرامیک نیز شهرتی جهانی دارد. این شهر در سال ۱۳۹۷ به‌عنوان شهر جهانی زیلو ثبت شد.
زنجان، شهر جهانی ملیله
در بین صنایع‌دستی مختلف زنجان، ملیله‌بافی و چاقوسازی آن شهرت بسیار دارد. در هنر ملیه‌بافی نقره را به‌شکل مفتول‌های بسیار باریک در می‌آورند و طرح و نقش‌های ظریف و پیچیده‌ای با آن درست می‌کنند که برای ساخت انواع ظروف پذیرایی، سرویس چای‌خوری، شکلات‌خوری، گلدان، شمعدان، قاب عکس یا جعبه جواهرات کاربرد دارد. در سال ۱۳۹۸ هنر ملیله‌بافی زنجان مورد توجه قرار گرفت و این شهر به‌عنوان شهر جهانی ملیله در شورای جهانی شهرهای صنایع‌دستی ثبت شد.
خراشاد، روستای جهانی توبافی
هنر پارچه‌بافی سنتی یا همان توبافی قدمتی دیرینه در خراشاد که یکی از روستاهای بیرجند و خراسان جنوبی است، دارد. منسوجات سنتی نخی، ابریشمی و کتان مانند شال سر، سفره نان، تن پوش، حوله دست و صورت، حوله آشپزخانه، چادر شب و دستمال جیبی در خراشاد با ابزارهای خاص سنتی تهیه می‌شوند. روستای خراشاد در سال ۱۳۹۷ توانست با نام روستای جهانی توبافی در فهرست شهرهای جهانی صنایع‌دستی ثبت شود.
قاسم‌آباد، روستای جهانی چادرشب‌بافی
قاسم‌آباد روستایی از توابع چابکسر در شهرستان رودسر استان گیلان است که بافندگی چادرشب و دیگر منسوجات در آن و سایر نقاط گیلان قدمتی دیرینه دارد. طرح چادرشب‌ها معمولاً به صورت ذهنی و الهام‌گرفته از طبیعت اطراف است. در قدیم، زنان شمالی این چادرشب‌ها را هنگام شالی‌کاری به کمر خود می‌بستند؛ هرچند امروزه کاربردهای جدیدی از جمله رومیزی، پرده یا روتختی پیدا کرده است. این روستا در سال ۱۳۹۸ در فهرست جهانی شهرهای صنایع‌دستی ثبت شد.
کلپورگان، روستای جهانی سفال دست‌ساز
کلپورگان روستایی در ۲۵ کیلومتری شهر سراوان استان سیستان و بلوچستان است که سفال آن به‌خاطر طرح‌های خاص و اصیل همچنین تولید به روش سنتی و بدون چرخ سفال، شهرت پیدا کرده است. طرح‌ها و نقوش این سفال‌ها کاملاً هندسی و شبیه به نقوش سفال‌های ماقبل تاریخ و آغاز دوره تاریخی است. کلپورگان در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان اولین روستای جهانی صنایع‌دستی ایرانی ثبت شد.
نظر شما