به گزارش خبرنگار ایمنا، امروز، یازدهم ذی‌القعده مصادف با سالروز میلاد امام رضا (ع) است. علی بن‌موسی بن‌جعفر (ع) معروف به امام رضا (ع) هشتمین امام شیعه است. مشهورترین لقب ایشان، رضا است. در حدیثی از امام جواد (ع) آمده است که لقب رضا از سوی خداوند به ایشان داده شد. امام رضا (ع) به عالم آل محمد و امام رئوف نیز شهرت دارد.
امام رضا (ع) در سال ۱۸۳ قمری امامت را بر عهده گرفتند و ۲۰ سال امام بودند. دوره امامت امام رضا (ع) با خلافت هارون عباسی، محمدامین و مأمون عباسی هم‌زمان بود. امام رضا (ع) تا پیش از سفر به خراسان، در مدینه زندگی می‌کرد. ایشان در سال ۲۰۰ یا ۲۰۱ قمری به دستور مأمون به مرو رفت و با تهدید و به‌اکراه ولایتعهدی او را پذیرفت.
حدیث مشهور سلسلة‌الذهب در سفر به خراسان، در نیشابور از امام رضا (ع) نقل شده است. این حدیث درباره توحید و شرایط آن است. پس از ورود امام رضا (ع) به خراسان، مأمون برای زیر سوال بردن مقام و علم او، مناظراتی میان وی و بزرگان ادیان و مذاهب تشکیل داد که برخلاف میل مأمون، سبب برتری امام رضا (ع) و اقرار به دانش او شد. بخشی از این مناظرات در کتاب الاحتجاج اثر شیخ طبرسی نقل شده است.
امام رضا (ع) تا پیش از سفر به خراسان در مدینه زندگی می‌کرد و از جایگاه ویژه‌ای در میان مردم برخوردار بود. او در گفت‌وگویی که با مأمون درباره ولایتعهدی داشت، در توصیف این دوره گفت: «همانا ولایتعهدی هیچ امتیازی را بر من نیفزود. هنگامی‌که من در مدینه بودم فرمان من در شرق و غرب نافذ بود و وقتی سوار بر مرکب خود، از کوچه‌های مدینه عبور می‌کردم، کسی عزیزتر از من نبود.» از این‌رو خبرگزاری ایمنا به مناسبت ولادت باسعادت امام رضا (ع) گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام ابراهیم هراتی، مدرس حوزه و دانشگاه انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
امامت امام رضا (ع) با امامت سایر امامان چه تفاوتی داشت؟
به جرئت می‌توان گفت، امامت این امام معصوم با سایر امامان از لحاظ تحولات سیاسی و تاریخی جامعه اسلامی بسیار متفاوت بود، ایشان در شرایط بسیار متفاوت و خاص نسبت به سایر معصومان امامت امت را بر عهده گرفتند. امامت امام رضا (ع) در مجموع ۲۰ سال به طول کشید که ۱۰ سال در دوره هارون رشید، پنج سال در حکومت امین و پنج سال در حکومت مأمون عباسی سپری شد که به جرئت می‌توان گفت یکی از دوران پرفرازونشیب امامت امام رضا (ع) بوده است.
در دوره امامت این امام بزرگوار وقایع و اتفاقات تاریخی متعددی در جهان اسلام رخ داد. در این دوره بیش از ۴۰ قیام گسترده علیه حکومت بنی‌عباس شکل گرفت که بسیاری از این قیام‌ها مربوط به شیعیان بود. از طرفی جامعه در دوران امامت امام رضا (ع) برخلاف دوران امامت امام صادق (ع) با انبوهی از اندیشه‌ها انحرافی و شبهات روبه‌رو بود که در رأس آن «تفکر واقفیه» قرار داشت. عده‌ای و در رأس آن‌ها علی بن حمزه بطائنی، مردم را دعوت کردند که بعد از امام موسی بن جعفر، شیعه امامی ندارد و به‌شدت شبهه‌پراکنی کردند که پدیده منحصربه‌فردی بود، پدیده مشابه واقفیه شش‌امامی‌ها بودند؛ در دوره امامت امام رضا (ع) شبهه‌پراکنی بسیار شدیدی علیه امام رضا (ع) وجود داشت و از طرفی هم امام (ع) با خلیفه منافق و ظاهرساز عباسی یعنی مأمون روبه‌رو بود.
به تفکرات انحرافی فراوانی در زمان امام رضا (ع) اشاره کردید، ایشان چه برخورد و مبارزه‌ای در برابر این نحله‌های فکری کردند؟
یکی از بارزترین ویژگی امام رضا (ع) علم بالای ایشان در مناظرات و گفت‌وگو با فرق و مذاهب گوناگون بود، به همین جهت است که از ایشان به‌عنوان شخصیت بین ادیانی یاد می‌شود. از طرفی یکی از محورهای اصلی در سیره سیاسی امام رضا (ع) تأکید بر امامت و نقد جریان ضد امامت بوده است و ایشان با صراحت بیشتری نسبت به سایر ائمه (ع) اقدام به این کار کردند. محور دیگر، تلاش امام (ع) برای آگاه ساختن مردم و ایجاد آمادگی در آن‌ها برای تشکیل دولت عدالت‌گستر امام زمان (عج) بود.
امام رضا (ع) در زمان حیات خود با فرق و ادیان مختلف به گفت‌وگو و مناظره نشست و در همه این مناظرات ایشان با استدلال عقلانی پیروز مناظرات بود و با توجه به استدلال‌های قوی و منطبق بر اندیشه‌های حکمی توانست بسیاری از افراد را از بند فرق انحرافی و شبهات رها و چهره واقعی اسلام برای مسلمانان تبیین کند.
از دیدگاه شما مهم‌ترین اقدامی که امام رضا (ع) در زمان خود انجام داده، چه بوده است؟
به نظر من مهم‌ترین اقدامی که امام رضا (ع) در طول دوران زندگی خود همیشه انجام می‌داد ایجاد وحدت بین شیعیان و اهل سنت بود؛ این امام بزرگوار چنان به زندگی مسلمین نظم بخشید که حتی بزرگان اهل سنت همچون «احمدبن حنبل» در نقطه دیگری از بلاد اسلامی نگاه پرلطافتی به امام دارد و ایشان را مورد مدح و ستایش قرار داده است. این امام بزرگوار وحدت اسلامی را محکم‌تر از رابطه شیعه با شیعه و سنی با سنی مطرح فرمود، همچنین تعامل ادیانی را تقویت کرد و با صاحبان ادیان مختلف به مناظره و مذاکره نشست و این گفت‌وگوها در فضایی دوستانه و محبت‌آمیز برگزار شد؛ اگر این گفت‌وگوها خشن بود به جلسه دوم و سوم و چندم نمی‌رسید.
کدام بعد از سیره امام رضا (ع) نیاز به تبیین بیشتر برای جامعه امروز دارد؟
ابعاد شخصیتی این امام معصوم از دو منظر قابل بررسی است؛ یکی سیره سیاسی و دیگری سیره زندگانی ایشان که البته طی سال‌های اخیر بیشتر به سیره سیاسی این امام بزرگوارپرداخته شده است و نیاز است که سیره زندگانی امام رضا (ع) نیز بیشتر تبیین شود. یکی از مهم‌ترین جلوه‌های سیره ایشان که نیاز استدر جامعه امروز برای نسل جوان تبیین شود، سیره علمی امام، مناظره و گفت‌وگو است. گرچه مأمون این فرصت را فراهم کرد تا امام را شکست دهد اما امام از این فرصت استقبال کرد و با گفت‌وگو به تبیین معارف پرداخت. مناظره و گفت‌وگو بخشی از سیره علمی امام است و پیروان ادیان مختلف با آن حضرت به گفت‌وگو پرداختند.
انسان برای گفت‌وگو کردن نیاز به آزاداندیشی دارد. انسان آزاداندیش گفت‌وگو می‌کند. امام هم این‌گونه بود و راه تحمیل عقاید خودش را در پی نگرفت. حاکمان قبل از مأمون همه می‌خواستند افکار و عقایدشان را بر مردم تحمیل کنند اما امام هرگز این‌گونه رفتار نکرد و از این فرصتی که مأمون ایجاد کرده بود، استفاده کرد و با آزاداندیشی به گفت‌وگو و مناظره پرداخت و با شیوه علمی و بدون اینکه صبر و تحمل خود را از دست دهد، به تبیین عقاید خود پرداخت.
نظر شما