به گزارش خبرنگار ایمنا، به فرموده پیامبر اکرم (ص)، دو یادگار هستند که تا روز قیامت از یکدیگر جدا نمی‌شوند یکی، قرآن و دومی، عترت پیامبر (ص) این دو یادگار، یادآور علوم تمام پیامبران الهی‌اند و همه‌چیز در نزد آن‌هاست. امامان، آگاهان از حقایق کتاب الهی و راسخان در علم و وارثان اسرار عالم هستی بوده‌اند. امام جعفر صادق (ع) یکی از این بزرگان است که وارث علم کتاب، سینه‌اش گنجینه اسرار قرآنی و وجود مقدسش آمیخته با قرآن کریم بود.
از طرفی تأثیر امام صادق (ع) در تبلور فقه جعفری و گسترش اسلام ناب امری مسلم در میان شیعیان است. می‌دانیم که شیعه تا زمان امام صادق (ع) حتی از احکام ابتدایی و ساده فقهی بهره‌مند نبود و بسیاری از شیعیان ناگزیر بودند، به خاطر نبود آشنایی با مسائل فقهی، به مکاتب فقهی به دیگران مراجعه کنند. و نبود دسترسی به علوم اهل‌بیت (ع) تا زمان امام صادق (ع) یکی از نقاط ضعف تشیع در تاریخ قبل از صادقین یا باقرین (ع) است از زمان امام صادق (ع) است که شیعه با فقه و فقاهت، تکالیف و استنباط احکام شرعی آشنا می‌شود، و به تعبیر دیگر «تفقه» در دین پیدا می‌کند. ازاین رو خبرگزاری ایمنا به مناسبت شهادت امام صادق (ع) گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام احمد بهشتی مهر، مدرس حوزه و دانشگاه و شیعه شناس درباره ابعاد زندگانی این امام معصوم (ع) انجام داده که در ادامه ازنظر می‌گذرانید.
ایمنا: علت اینکه امام صادق (ع) را به‌عنوان رئیس مذهب شیعه می‌شناسیم، چیست؟
حجت‌الاسلام بهشتی مهر: جدا از علم بالای که ایشان در حوزه معارف اسلام و اهل‌بیت (ع) داشتند، برهه تاریخی که ایشان زندگی می‌کردند در گسترش و تقویت مذهب تشیع نقش به سزایی دارد درواقع در زمان این امام بزرگوار شرایطی پیش آمد که ایشان توانستند آموزه‌های اصیل شیعی را برای عموم افراد جامعه تبیین کنند در صورتی‌که برای امامان قبلی این شرایط به‌درستی فراهم نبود.
امام صادق (ع) در اثر بروز درگیری قدرت و اختلاف میان بنی امیه و بنی‌عباس، حکام جور از ائمه (ع) فارغ شدند و یک عصر طلایی برای گسترش معارف تشیع به وجود آمد و امام صادق (ع) از این فرصت نهایت استفاده را کردند و کرسی درسی را در مدینه بنیان نهادند. این امام بزرگوار توانستند در این‌چنین فضایی آموزه‌های شیعی را تبیین کند. به همین جهت روایاتی که از ایشان به دست ما رسیده است بیش از روایاتی است که از سایر ائمه (ع) وجود دارد. اگر روایات امام صادق (ع) را در یک کفه ترازو قرار داده و روایات وارده از سایر امامان معصوم (ع) را در کفه دیگر ترازو قرار دهیم بازهم روایات امام صادق (ع) ازنظر کمیّت غلبه دارد. لذا امام صادق (ع) را به‌عنوان رئیس مذهب شیعه می‌شناسند. ایشان شاگردان بسیاری داشتند. عمده مطالبی که ایشان به شاگردان خود تعلیم می‌دادند، آموزه‌های شیعی بود.
ایمنا: از تربیت شاگردان توسط این امام معصوم صحبت کردید، معروف‌ترین شاگردان ایشان چه افرادی بودند؟
حجت‌الاسلام بهشتی مهر: «ابان‌بن تغلب» یکی از شاگردان برجسته امام‌صادق (ع) بود به‌اندازه‌ای این شاگرد دز نزد امام صادق (ع) ازلحاظ علمی منزلت داشت که ابوالعباس احمد بن علی معروف به نجاشی، عالم بزرگ شیعه که در علم رجال در نیمه اول قرن پنجم هجری می‌زیسته درباره‌اش «ابان‌بن تغلب» می‌گوید: «او سه امام (ع) را درک نمود: امام علی‌بن‌الحسین (ع)، امام‌باقر (ع) و امام‌صادق (ع). او جایگاه مهمّ و شایسته‌ای نزد ایشان (ع) داشت.»
محمّدبن مسلم دیگر شاگردان برجسته امام صادق (ع) بود وی یکی دیگر از تربیت‌یافتگان کم‌نظیر مکتب این امام بزرگوار است، نجاشی درباره این شاگرد امام صادق (ع) می‌گوید: «او آبروی اصحاب ما در کوفه، و فقیه و بسیار باتقوا بود. امام باقر (ع) و امام‌صادق (ع) را همراهی و از ایشان (ع) روایت کرد. درحالی‌که یکی از مورد اعتمادترین افراد به شمار می‌رفت.»
زرارة‌بن اعین امام صادق (ع) درباره‌اش فرمودند: «رحمت خداوند بر زراره! اگر او و همانندانش نبودند، احادیث پدرم از بین می‌رفت.». «بکیربن اعین» برادر «زرارة» و یکی از شاگردان امام صادق (ع) است. شیخ‌طوسی نامش را در ردیف یاران امام‌باقر (ع) و امام‌صادق (ع) ذکر کرده است. و این شاگرد جایگاه بسیار شایسته‌ای نزد امام‌صادق (ع) داشت. وقتی از دنیا رفت و خبر رحلتش به آن حضرت (ع) رسید، فرمودند: «به خدا سوگند! خداوند او را در میان رسول‌خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) قرارداد».
ایمنا: سیره زندگانی امام صادق (ع) یکی از معروف‌ترین سیره‌های امام معصومین (ع) است و برخورد این امام بزرگوار با غیر شیعیان در ابعاد سیره زندگی‌شان بیشتر برجسته‌تر است، ایشان چه برخوردی با غیر شیعیان داشتند؟
حجت‌الاسلام بهشتی مهر: برخورد امام صادق (ع) با غیر شیعیان را باید به سه دسته مخالفان، غیر شیعیان موافق و غیرمسلمان تقسیم‌بندی کرد. این امام بزرگوار در مواجهه با مخالفان همان برخوردی را داشتند که قرآن در سوره نحل آیه ۱۲۵ فرموده است. درواقع امام صادق (ع) مصداق بارز و نماد این آیه شریفه هستند، حکمت و موعظه و جدال احسن در آن وجود مبارک جمع بود و گفتمان ایشان بسیار زیبا و تأثیرگذار بود.
امام صادق (ع) با غیرمسلمانان همان رفتاری که جد ایشان پیامبر (ص) و سایر امام معصوم (ع) داشتند، انجام می‌دادند اما با علما و دانشمندان سایر ادیان و مذاهب مناظرات زیادی را برگزار می‌کردند که بیشترین مناظره این امام معصوم با «ابوحنیفه» است. اما امام صادق (ع) در برابر افرادی که زهد دروغین داشتند مانند «سفیان ثوری»، «سفیان بن عیینه» و «عباد بن کثیر بصری» محکم ایستاد و روش ومنش آن‌ها را به چالش کشید. درمجموع امام (ع) تأثیرگذاری گسترده و محسوس و آشکار در ابطال عقاید باطل و تقویت و تحکیم عقاید و معارف حق داشتند.
ایمنا: مهم‌ترین اقدامی که امام صادق (ع) در دوره زندگانی خود انجام دادند، چه بود؟
حجت‌الاسلام بهشتی مهر: نمی‌توان یک اقدام را نام برد چون ایشان در تمامی عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی در جامعه آن روز نقش‌آفرینی کردند اما یکی از اقدامات مهم ایشان زنده نگه‌داشتن تشیع بود درواقع ایشان برای زنده نگه‌داشتن تشیع و جلوگیری از به انحراف کشیدن این مذهب اولین اقدامی که کردند، پاسخگویی قانع‌کننده به پرسش‌های نوپدیدی است که ظاهری زیبا و آراسته داشت اما در ذهن به‌خصوص جوانان به‌صورت شبهه مطرح می‌شد.
یکی از مشکلات این دوره وجود افراد بی‌دینی بود که به‌عمد شبهات را پیرامون ادیان مختلف ترویج می‌کردند و امام صادق (ع) نیز که در مدینه تشریف داشتند از طریق شاگردان خود به پاسخگویی به این شبهات برآمدند تا اینکه دو سال مجبور به اقامت اجباری در کوفه شدند و از نزدیک به پاسخگویی به شبهات و سوالات اقدام فرمودند. این امام بزرگوار در مدتی که در کوفه بود درواقع در شهری بود که مرکز مهاجران و اندیشه‌های جدید و شایعات و شبهات و سوالات بود و حتی وقتی به مدینه برگشتند شاگردان خود را در این شهر گذاشتند و بعد از انتقال حکومت عباسی به بغداد این افراد هم به بغداد رفتند.
در کوفه بیشتر عقل‌گرایی رواج داشت و اندیشه‌ها و آرا مختلف بروز و ظهور می‌یافت و امام صادق (ع) پاسخ‌های به‌روز شده و متناسب با نیاز زمان را ارائه می‌فرمودند و از رواج و پخش بدعت‌ها از راه پاسخ‌های قانع‌کننده جلوگیری می‌کردند که البته بازهم به معنای اقناع همه نبود بلکه برخی معاندان باوجود پی بردن به حقانیت امام از پذیرفتن آن خودداری می‌کردند.
نظر شما