به گزارش خبرنگار ایمنا، توسعه پایدار مفهومی است که بین توسعه و محیط زیست تعادل ایجاد می‌کند، در واقع پس از وقوع انقلاب صنعتی و مشاهده اثرات آن مانند رشد جمعیت، آلودگی هوا، مصرف‌گرایی بیش از حد، افزایش هزینه رفاه اجتماعی، توزیع نامتعادل منابع، کاهش منابع اولیه مانند نفت و گاز، کاهش سطح جنگل‌ها و مراتع، کاهش بازده زمین‌های زراعی در جامعه، این واژه برای اولین بار در سال ۱۹۸۰ در گزارش سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی (IUCN) آمد و مقصود از به‌کارگیری آن، یافتن راهکارهایی برای حفظ منابع طبیعی و رساندن این پیام که توسعه می‌تواند بدون آسیب رساندن به طبیعت، به یاری آن هم بیاید و نیازهای بشر را برطرف کند.
توسعه پایدار به‌دنبال راهی است که اثرات توسعه صنعتی را بر محیط زیست و اجتماع به حداقل برساند و در تلاش است تا به کمک تمام کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه بیاید و کاستی‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آنها را کاهش دهد.
پایداری چهار جنبه دارد که عبارتند از پایداری طبیعی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی. بنابراین توسعه پایدار مفهومی فراتر از محیط زیست است و در جنبه‌های گوناگون باید با نیازهای حال و آینده سازگار باشد تا بتواند یک جامعه قوی و عادلانه را به ارمغان بیاورد.
توسعه پایدار سعی دارد به پنج نیاز اساسی زیر پاسخ دهد، تلفیق حفاظت و توسعه، حفاظت از یگانگی بوم‌شناسی، تأمین نیازهای اولیه زیستی انسان، خودمختاری و تنوع فرهنگی و دست‌یابی به عدالت اجتماعی. توجه به هر یک از این پنج مورد چراغ راه روشنی پیش روی جوامع و شهرها می‌گذارد و به دنبال آن می‌توان با استفاده کمتر از صنعت، در کنار توسعه اقتصادی با هدف یک توسعه مستمر به زندگی خود ادامه دهند.
ممکن است گفته شود که با رشد اقتصادی به توسعه پایدار نخواهیم رسید، اما در پاسخ به این فرضیه باید به چند نمونه از تفاوت‌های این دو مفهوم، یعنی رشد اقتصادی و توسعه پایدار اشاره کرد، رشد اقتصادی رسیدن به رشد به هر قیمت است اما توسعه پایدار تلاش برای توسعه همه‌جانبه در همه ابعاد است.
رشد یک پدیده اقتصادی است که دولت‌ها آن‌را تعریف می‌کنند درحالی‌که توسعه توسط مردم تعریف می‌شود و دولت‌ها تنها می‌توانند به تأمین زیرساخت‌ها و چارچوب‌های قانونی آن بپردازند، به همین منظور دولت‌ها برای رشد به تأسیس سازمان‌های بزرگ و نیرومند می‌پردازند اما توسعه پایدار توسط سازمان‌های مردمی و چارچوب‌های نظارتی جلو می‌رود.
برای بهبود رشد اقتصادی، تکنولوژی بدون در نظر گرفتن تأثیر بر محیط زیست انتخاب خواهد شد اما در توسعه پایدار با در نظر گرفتن مسائل بوم شناختی و احترام به محیط زیست مورد استفاده قرار خواهد گرفت. یکی دیگر از مهم‌ترین تفاوت‌های آنها این است که در رشد اقتصادی به منابع طبیعی به عنوان یک عامل تولید نگاه می‌شود اما در توسعه پایدار منابع طبیعی بستر حیات و توسعه است.
بر اساس برخی گزارشات معتبر، کشورهایی که در زمینه توسعه پایدار دارای رتبه برتر هستند کشورهای بزرگ اقتصادی نیستد بلکه کشورهایی کوچک و توسعه‌یافته‌اند، سوئد در رأس آنها قرار دارد و کشورهای دانمارک و فنلاند در رده‌های دوم و سوم قرار دارند.
بنابراین پس از دریافت ضرورت توجه به توسعه پایدار، لازم است تا به ظرفیت‌های استان‌های ایران توجه ویژه کرد و در راستان بهبود شرایط و افزایش رفاه مردمی گام‌های مؤثری برداشت.
اقتصاد استان اصفهان در سال‌های اخیر عمدتاً به‌صورت صنعتی اداره شده و قطعاً از پیامدهای مثبت و منفی آن نیز متأثر شده است اما این استان با توجه به ویژگی‌های خاص خود به‌عنوان شهر خلاق جهانی در حوزه صنایع دستی و هنرهای مردمی، می‌تواند طلایه‌دار توسعه پایدار شود.
کارشناسان معتقدند اگر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی صحیحی در این راستا صورت گیرد و بودجه قابل توجهی برای نشر و گسترش آثار هنری، مردمی و سایر مسائل مربوطه اختصاص یابد می‌توان اثرات اقتصاد صنعتی را به مرور کاهش داد.
ایجاد ستاد توسعه پایدار برای شهرستان اصفهان
رضا نصراصفهانی، عضو هیئت علمی اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص راهکارهایی برای عبور از اقتصاد صنعتی به توسعه پایدار در استان اصفهان، اظهار می‌کند: اولین اقدام ایجاد یک ستاد توسعه پایدار برای شهرستان اصفهان است، این ستاد باید شرح وظایفی داشته باشد که ارکان توسعه پایدار در سازمان ملل را در دستور کار قرار دهد و سپس برای انجام آنها اقدام کند. به‌طور مثال صرفه‌جویی در مصرف آب، بازیافت زباله و از این موارد در شهر انجام شده است اما به‌عنوان یک سیاست محوری نیست. در موارد دیگر نیز ادارات مختلف شهری ممکن است هر یک مسیرهای گوناگونی را طی کنند که منجر به ایجاد انسجام در اجرای امور نخواهد شد.
وی اضافه می‌کند: ایجاد ستاد توسعه پایدار در استان اصفهان باعث می‌شود نه‌تنها ارکان مختلف در خود استان بلکه در مناطق نزدیک نیز اجرا شود، چراکه اگر تنها به استان توجه شود و سایر مناطق نادیده گرفته می‌شود از طریق جذب جمعیت به داخل استان، باعث ناهماهنگی در شهر خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه می‌دهد: مورد دوم، هم‌راستا کردن تصمیمات مدیریتی در شهر اصفهان است، به‌صورتی که تمامی مدیران شهری با طرح توسعه پایدار هم‌راستا شوند و همه به مفاد آن عمل کنند.
نصر اصفهانی با تاکید بر آموزش شهروندان تصریح می‌کند: مورد سوم، در جهت افزایش این رویکرد، آموزش از سنین کودکی در دبستان و آشنا شدن تمامی اعضای خانواده‌ها با موضوع توسعه پایدار است، می‌توان این فرهنگ‌سازی را در زمینه محیط زیست، آب، انرژی خورشیدی و سایر موارد انجام داد.
اعطای تسهیلات مالی به متولیان
وی با اشاره به اهمیت تسهیلات مالی و اعطای آن به متولیان مربوطه اضافه می‌کند: در حال حاضر وام‌هایی برای فناوری‌های نوین ساختمان‌ها داده می‌شود، می‌توان مشابه آن وام‌هایی برای بازیافت فاضلاب آب‌ها به سازنده اعطا کرد که در حین ساخت ساختمان مسیرهایی برای بازیافت آب تعبیه کند و یا در ساختمان‌های موجود تمهیداتی برای این موضوع اندیشیده شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: همه این موارد به این بستگی دارد که بتوان ستاد واحدی در این زمینه با هم‌فکری عوامل اثرگذار تشکیل داد و استان اصفهان به‌عنوان یک نمونه در کشور این فرآیند را آغاز کند.
رشد قابل توجه صنایع خلاق و فرهنگی در کشورهای پیشرفته دنیا
ناصر یارمحمدیان دیگر عضو هیئت علمی اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص امکان تحقق عبور از اقتصاد صنعتی به سمت توسعه پایدار برای استان اصفهان، اظهار می‌کند: حرکت از وضعیت کنونی به یک وضعیت ایده‌آل مستلزم برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی است. اصفهان شهری است که ظرفیت‌های بالفعل صنعتی زیادی دارد و این ظرفیت‌ها منجر به این شده که ساختار اقتصاد آن تا حد عمده‌ای از نظر تولید و اشتغال متکی بر صنعت باشد. چرخش از وضعیت کنونی به وضعیتی که صنعت کنار برود می‌تواند صدمات زیادی را به خانوارها و اشتغال وارد کند، در عین حال اصفهان ظرفیت‌های بالقوه زیادی در حوزه صنایع فرهنگی و هنر دارد که هنوز شکوفا نشده و قابلیت بالفعل شدن دارند.
وی اضافه می‌کند: دنیا در حال حرکت به سمت صنایع خلاق و فرهنگی است و این موضوع در کشورهای جهان اول بیشترین رشد را از آن خود کرده است، حتی در کشورهای صنعتی پیشرفته که رشد اقتصادی آنها در حد دو الی سه درصد است، بخش اقتصاد صنایع خلاق و فرهنگی رکورد رشدهای دو رقمی را نیز برای خود ثبت کرده است.
عضو هیئت علمی اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان خاطرنشان می‌کند: این موضوع نشان‌دهنده آن است که در این بخش از اقتصاد در دنیای کنونی ظرفیت‌های زیادی وجود دارد و استان اصفهان نیز به‌دلیل پتانسیل‌های هنری خود در عرصه صنایع دستی و شناخته شدن به‌عنوان شهر خلاق، همچنین محوریت هنر برای توسعه استان و در کنار تمام این مسائل وجود جوامع علمیِ هنری در استان مانند دانشگاه هنر اصفهان که برترین دانشگاه هنر در چند سال اخیر بوده است، می‌تواند با برنامه‌ریزی منجر به شکوفایی این ظرفیت‌های بالقوه شود و میزان تأثیرگذاری اقتصاد صنعتی را کاهش دهد.
توجه بیشتر به بخش هنر در تخصیص بودجه
یارمحمدیان ادامه می‌دهد: این موضوع مستلزم این است که برنامه‌ریزی و عزم و اراده راسخ برای قراردادن بخش فرهنگ و هنر در اولویت‌های سیاستگذاری وجود داشته باشد، بنابراین اگر بخواهیم به سمت توسعه پایدار برویم لازم است در اولویت‌های تخصیص بودجه، بخش هنر بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
وی تصریح می‌کند: در صورت وقوع این اتفاق در حوزه صنایع خلاق و صنایع فرهنگی نه‌تنها منابع نسلی برای ایجاد ارزش افزوده هدر داده نمی‌شود، بلکه به میراث فرهنگی که از گذشتگان به ارث رسیده و قرار است به آیندگان برسد نیز توجه ویژه‌ای خواهد شد. بخشی از این میراث ملموس و بخشی دیگر ناملموس هستند و با توجه به حوزه هنر تلاش بیشتری جهت حفظ آنها انجام خواهد گرفت.
عضو هیئت علمی اقتصاد شهری دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: برای رسیدن به هدف توسعه پایدار باید برای بخش صنایع خلاق و فرهنگی بازار شناسایی کرد، بودجه کافی اختصاص داد و سرمایه‌گذاری و بازاریابی لازم در این حوزه صورت بگیرد.
وی در پایان اضافه می‌کند: در موضوع توسعه پایدار نیز یکی از مهم‌ترین نکته‌ها، در نظر گرفتن عدالت بین نسلی در بهره‌گیری و مصرف منابع و در اختیار گذاشتن ارزش افزوده ناشی از آن منابع است که امکان تحقق آن در گرو توجه به صنایع فرهنگی و خلاق است.
گزارش از: مائده جلوخانیان؛ خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما