به گزارش خبرنگار ایمنا، «درب امام» از امامزاده‌های باقدمت شهر اصفهان است که هرساله گردشگران زیادی برای تماشای فضای حاکم بر آن به این مکان که به محله امامیه معروف است، مراجعه می‌کنند. این مکان تاریخی ضمن اینکه یک محل متبرک برای مسلمان است و از فضای معنوی برخوردار است، به جهت تاریخی بودن نیز ارزش گردشگری دارد.
امامزاده ابراهیم و زین‌العابدین (ع) یکی از سه امامزاده دارای شجره‌نامه و معتبر شهر اصفهان هستند که در این مکان مدفون‌اند، همچنین قدمت این مکان به زمان سلجوقیان برمی‌گردد. باوجود ارزشمندی این بنا ازلحاظ معنوی، تاریخی و معماری اما همچون برخی از بناهایی دیگر در شهر اصفهان که متولی آن اداره کل اوقاف و خیریه استان اصفهان است، به حال خود رهاشده و شاهد هستیم دو عدد از فیروزه‌ترین گنبدهای شهر اصفهان که ازلحاظ تاریخی، هنر و معماری در نوع خود منحصربه‌فرد است، در سال‌های اخیر تخریب شده و هیچ‌گونه مرمتی روی آن‌ها صورت نگرفته است، در صورت ادامه این روند شاهد تخریب جبران‌ناپذیر یکی دیگر از بناهای ارزشمند شهر خواهیم بود.
الگوی منحصربه‌فرد کاشی‌کاری امامزاده «درب امام»
علیرضا مساح، رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: امامزاده «درب امام» از امامزاده‌های قدیمی شهر اصفهان است که در مرکز تاریخی این شهر واقع‌شده است.
وی می‌افزاید: این امامزاده آستان دو امامزاده ابراهیم و زین‌العابدین (ع) از نوادگان حسن مثنّی و علی بن جعفر (ع) هستند که در این محل به خاک سپرده شده‌اند.
رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: الگوی کاشی‌کاری این بنا نمودی از الگوی «پنروز»، الگویی تقارنی و منحصربه‌فرد است که توسط «راجر پنروز» ارائه شد.
وی ادامه می‌دهد: بنا بر اظهاراتی مقبره «جمال‌الدین عبدالرزاق‌اصفهانی» شاعر در این مکان وجود دارد و «ابونعیم» در کتابش می‌نویسد: «سنبلستان مصلای سعید بن جبیر است که در سپاه عبدالرحمن اشعث بوده که بر حجاج شورش کرده و اصفهان را می‌گیرد و بقعه دو امامزاده بطحا و زین‌العابدین نزدیک مصلا بناشده است.»
مساح تصریح می‌کند: یکی از اهمیت‌های تاریخی و مذهبی این بنا ادای «نذر نان و ماست» توسط مردم در این مکان مقدس است. بنا بر روایتی، دو امامزاده وقتی برای آخرین بار به این مکان می‌آیند از مردم درخواست غذا می‌کنند که برای آن‌ها نان و ماست می‌آورند و قبل از خوردن توسط دشمنان به شهادت می‌رسند.
وی خاطرنشان کرد: از آن زمان تاکنون مردم برای رفع حاجات خود نان و ماست نذر دو امامزاده می‌کنند. شیر سنگی مربوط به دوران صفویه در حیاط امامزاده به‌منظور حفاظت از امامزاده تعبیه‌شده است که این موضوع نیز فضا را برای گردشگران مطلوب می‌کند.
رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان می‌گوید: یکی دیگر از اجزای ارزشمند این بنا، پنجره گچ‌بری امامزاده است که در دوران پهلوی به‌منظور نگهداری از آن به عمارت چهل‌ستون انتقال داده شد.
وی خاطرنشان می‌کند: مرمت خوب و اصولی همیشه باعث می‌شود مردم نسبت به مکان‌های تاریخی حس خوبی پیدا کنند و برای بازدید به این مکان‌ها، مجدد مراجعه و دیگران را نیز برای بازدید دعوت کنند، اما مرمت غیراصولی باعث ایجاد حس دوگانگی و بازنگشتن مردم به این مکان‌ها می‌شود.
معماری شاخص امامزاده «درب امام»
مژگان ابراهیمی، استاد معماری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: امامزاده «درب امام» به لحاظ معماری دارای چند حیاط تودرتو و الگوی منحصربه‌فردی است که فضای شهری پویایی دارد.
وی می‌افزاید: این فضا میدان‌گاه و رابط بین گذرهای مختلف بافت تاریخی است که هنوز عملکرد پویایی در این زمینه دارد و مردم از این فضا به‌عنوان ارتباطی بین معابر استفاده می‌کنند.
این معمار اظهار می‌کند: قدمت اصل بنا ۷۰۰ سال است و به دوره قراقویونلو یعنی دوران مغولان برمی‌گردد و در دوره «جهان‌شاه» ساخته‌شده که آستان درب امام مسجد «سعید بن جبیر» است و این مکان مدفن چند امامزاده دیگر نیز است.
امامزاده «درب امام» مصداق واقعی دانشگاه فنی کاشی‌کاری
وی تصریح می‌کند: در معماری این بنای تاریخی گره چینی‌ها و کاشی‌های نفیسی انجام‌شده که منحصربه‌فرد است و آن را به یک دایره‌المعارف کاشی‌کاری یا دانشگاه فنی کاشی تبدیل کرده است.
ابراهیمی خاطرنشان می‌کند: مکان امامزاده «درب امام» از نظر گره چینی و کاشی‌کاری نسبت به تاریخ پیش از خودش روبه کمال‌تر و پیچیده‌تر و نقطه عطفی در هنر کاشی‌کاری است.
وی می‌گوید: در این بنا کتیبه‌ها، دیوارنگاره‌ها و سنگ‌های ارزشمندی نیز وجود دارد که مجموعه‌ای نفیس از گنج ارزشمند این بنای تاریخی را در خود به همراه دارند.
این استاد معماری اضافه می‌کند: در گنبدهای این بنای تاریخی با یک آسیب شدید مواجه هستیم که براثر طبله شدن، کاشی‌ها پای گنبد ریخته شده که در حال جمع‌آوری هستند.
وی اظهار می‌کند: علت اینکه آسیب بنا در حال استمرار است، این بوده که بنا متولیان متعددی دارد و اگر بافت تاریخی متولی واحد و قدرتمندی داشته باشد در رسیدگی به آن با مشکلات کمتری مواجه خواهیم بود.
ابراهیمی تصریح می‌کند: اوقاف و هیئت امنا متولیان اصلی و میراث‌فرهنگی، دانشگاه و شهرداری متولیانی هستند که دسترسی دسته چندم به این بنا دارند و بسیاری از بناهای تاریخی ما از این معضل رنج می‌برند.
وی ادامه می‌دهد: به علت نفوذ رطوبت، کاشی‌های گنبد امامزاده درب امام آسیب‌دیده و اگر زودتر فکری برای مرمت آن نشود، این نفوذ رطوبت به اصل بنا نیز آسیب خواهد زد.
این استاد معماری و اصفهان‌شناسی خاطرنشان می‌کند: به‌طورکلی در انجام کاشی‌کاری گنبدها ازنظر تکنیک با مشکل مواجه هستیم که باعث می‌شود این مرمت‌ها مکرر تکرار شوند.
وی می‌گوید: برای مرمت گنبد این مکان تاریخی باید ابتدا کاشی‌های طبله کرده جداشده، کدگذاری شوند و مجدد با زیرسازی و انجام کارهای سازه‌ای به سرجایشان بازگردانده شوند.
ابراهیمی می‌افزاید: در مورد گنبدهای ارزشمند و فیروزه‌ای اصفهان که با چالش‌های متعددی مواجه هستیم، برخورد تخصصی و بررسی دقیق مسائل معماری و فنی در این مورد ضروری است و البته زمانی که از دست می‌دهیم نیز مهم است، زیرا در گنبد امامزاده «درب امام» با مشکل نفوذ رطوبت مواجه هستیم.
وی اظهار می‌کند: از دست دادن زمان برای مرمت در این بنا باعث شتاب گرفتن سرعت نفوذ رطوبت به اصل بنا و وارد شدن آسیب به سازه کار و ریختن پوسته می‌شود، پس در این بنا مهم است که مرمت از پایه انجام بگیرد.
رهاشدگی امامزاده «درب امام» به حال خود باوجود ثبت ملی
مژده حسنی، کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی به ایمنا می‌گوید: این بنای تاریخی از دو گنبد بزرگ و کوچک و یکسر در کاشی‌کاری و سه صحن در سه جهت شمال و شرق و غرب تشکیل‌شده که سردر اصلی در محوطه شمالی واقع‌شده و با کاشی‌های معّرق موزون و بسیار زیبا ساخته‌شده است.
وی می‌افزاید: این بنا باوجودی که ثبت ملی شده ازلحاظ مرمتی رهاشده و باید در خصوص اینکه میراث‌فرهنگی چرا به بنا رسیدگی نکرده، گفت میراث‌فرهنگی تا حدودی در این بنا متولی است و برخی از آثار تاریخی مانند این بنا که اوقافی است باید مرمت آن‌ها مشارکتی انجام شود هرچند کمبود بودجه نیز در این مورد دخیل است.
میزان آسیب وارده به امامزاده «درب امام»
کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی اظهار می‌کند: آسیب‌های واردشده به این بنادر زمینه کاشی و گنبد است که یکی از این کاشی‌ها پودر و دچار ریزش شده و این باعث تأسف است که بناهای تاریخی موجود در ایران گاهی دچار آسیب می‌شوند و کارهای حفاظتی و مرمتی روی آن‌ها به‌موقع انجام نمی‌شود، پس باید هر چه سریع‌تر دستوراتی مبنی بر مرمت این بنا صادر شود.
وی ادامه می‌دهد: بناهایی که وقف اوقاف هستند باید برای مرمت آن‌ها مشارکت مالی صورت بگیرد و این کار نیازمند همکاری اوقاف و میراث‌فرهنگی است، البته نظارت مستقیم میراث‌فرهنگی بر روی مرمت کار ضروری است تا مرمت اشتباه روی بنا صورت نگیرد و مرمت با نظر کارشناسان انجام شود تا خطر ریزش مجدد به حداقل برسد.
حسنی تصریح می‌کند: بناهای تاریخی قبل از اینکه دچار آسیب جدی شوند و نیازمند مرمت جدی باشند و قبل از رخ دادن تخریب، بهتر است دستورالعمل حفاظتی برای آن‌ها صورت بگیرد.
وی تأکید می‌کند: برای پیشگیری از مخدوش شدن کتیبه‌ها و هماهنگ‌سازی با ایده‌ها و معیارهای ارزشمندی که تاکنون مطرح‌شده، باید کار مرمت مطابق با شیوه‌های استاندارد بین‌المللی مانند حفظ اصالت‌مندی اثر صورت بگیرد.
کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی ادامه می‌دهد: برای مرمت، باید اصالت اثر حفظ شود و مرمت با اصل اثر تناقض نداشته باشد که با بررسی قوانین حفظ اصالت‌مندی اثر و اصول مرمت کاشی و کتیبه می‌توان به مرمت اصولی برای این بنا دست‌یافت.
وی می‌گوید: برای مرمت کاشی‌ها هم باید در راستای اصول و توصیه‌های مرمت دانشگاهی و مدرن کار با بررسی راهکارهای موجود بعد از کسب نتیجه اصولی انجام شود.
اختصاص پنج میلیارد ریال اعتبار برای مرمت گنبد امامزاده «درب امام»
سیدمهدی موسوی‌موحد، معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان به ایمنا می‌گوید: این‌یک قانون است که حفاظت از ابنیه تاریخی که در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند، برعهده متولیان و متصرفان قانونی آن است.
وی ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی برای تسهیل امور، بر کار کارشناسی مرمت این بناها نظارت می‌کند. برای مرمت امامزاده درب امام نیز مکاتباتی را با متولی اصلی این بنا، اداره کل اوقاف و امور خیریه اصفهان صورت گرفته است.
معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان تصریح می‌کند: در اخذ اعتبارات به وزارتخانه درخواست تخصیص بودجه‌ای برای مرمت این بنا را داده‌ایم که با مبلغ پنج میلیارد ریال بودجه موافقت شده است.
بودجه کفاف مرمت کامل بنا را نمی‌دهد
وی خاطرنشان می‌کند: با عنایت به اینکه این بودجه کفاف مرمت کامل بنا را نمی‌دهد، اوقاف نیز باید در این کار مشارکت کند و زحمت اصلی را اوقاف باید متحمل شود.
موسوی‌موحد بابیان اینکه این بنا با شماره ۲۱۷ ثبت آثار ملی شده که این شماره نشان از قدمت بنا دارد، اظهار می‌کند: برای مرمت بنای یادشده باید از مصالح سنتی و همگن با مصالح تاریخی استفاده شود و برای بنا و گنبد باید از کاشی و گچ و ملات گچ که با مصالح بنا همخوانی دارد، استفاده شود که به با توجه به اینکه این بودجه در حال تحقق است به‌محض محقق شدن کار مرمت آغاز می‌شود.
نظر شما