اوتیسم؛ کاستی‌ در ارتباط و تعامل

به گزارش خبرنگار ایمنا، از بدو تولد کودک، رفتارهایی از او مشاهده می‌کنیم که بیشتر در همه نوزادان به چشم می‌خورد؛ با مشاهده مشکل ظاهری در فرزند، به‌سرعت برای رفع آن به متخصصان مراجعه و نسبت به درمان آن اقدام می‌کنیم.

تشخیص مشکلات بینایی و شنوایی و حتی اختلالی مانند سندروم داون برای والدین و اطرافیان کودک دشوار نیست و در بیشتر موارد، افراد از آن آگاه می‌شوند، اما گاهی تشخیص بعضی اختلالات، پیچیدگی‌هایی دارد که موجب می‌شود با دیگر مشکلات جسمی و روانی اشتباه گرفته شود و نه‌تنها دیگران، بلکه والدین را نیز به اشتباه می‌اندازد.

کودکان مبتلا به این اختلال، ظاهری شبیه به کودکان عادی دارند، اما با اختلالی به نام «اوتیسم» دست و پنجه نرم می‌کنند، هنگامی که با فرد مبتلا به سندروم «داون» برخورد می‌کنیم، به دلیل تفاوت‌های ظاهری با دیگران، با اطرافیان و والدین او همراهی بیشتری می‌کنیم و سعی می‌کنیم ضمن درک شرایط به آن‌ها کمک کنیم، اما این اتفاق برای والدین و بیماران مبتلا به اوتیسم به‌راحتی رخ نمی‌دهد.

در برخورد اول با یک فرد مبتلا به اوتیسم، ممکن است او را با فرد بی‌ادب یا گستاخ و حواس‌پرت اشتباه بگیریم، لذا شناخت هرچه بیشتر این اختلال می‌تواند مشکلات این افراد و خانواده‌هایشان را به حداقل برساند.

اوتیسم چیست؟

راحیل جابری، روان‌شناس، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: اختلال طیف اوتیسم یا ASD یک اختلال عصبی شدید است. بخش‌های مختلف مغز در افراد اوتیسم در همکاری با یکدیگر دچار مشکل می‌شود و این موضوع بر ادراک شخص و نحوه معاشرت با دیگران تأثیر می‌گذارد.

وی افزود: افرادی که دچار این اختلال هستند، دنیا را متفاوت‌تر از دیگران می‌بینند، می‌شنوند و احساس می‌کنند؛ برای اوتیسم دو خصوصیت اصلی اختلال در ارتباط و تعامل اجتماعی و رفتار، علایق یا فعالیت‌های محدود و تکرارشونده مطرح است.

این روان‌شناس خاطرنشان کرد: این مشکلات بیشتر در اوایل دوران کودکی وجود دارد و فعالیت روزانه را دچار مشکل می‌کند.

علت ابتلاء به اوتیسم چیست؟

وی با بیان اینکه هنوز محققان علت اولیه اختلال اوتیسم را به طور دقیق نمی‌دانند، اضافه کرد: مطالعات نشان می‌دهد که ژن‌ها به همراه عوامل محیطی می‌توانند به‌گونه‌ای بر تکامل اثر بگذارند که باعث بروز این اختلال شوند.

جابری با اشاره به اینکه یکی از عواملی که با افزایش احتمال بروز اوتیسم در افراد مرتبط بوده، تاریخچه خانوادگی است، تصریح کرد: خانواده‌هایی که دارای یک فرزند مبتلا به اوتیسم هستند، بیشتر در معرض داشتن فرزند دیگری با این اختلال خواهند بود.

ارتباط ژنتیک و بروز اختلال اوتیسم

وی ادامه داد: بعضی اختلالات مانند اسکیزوفرنی و اوتیسم در والدین، احتمال بروز اوتیسم را در فرزندان افزایش می‌دهد.

این روان‌شناس گفت: از عوامل دیگر ابتلاء به اوتیسم، می‌توان به سن زیاد والدین، وزن بسیار کم هنگام تولد، اختلال ژنتیکی خاص مانند سندروم داون، شرایط بارداری و فاصله کوتاه بین بارداری‌ها و تغذیه مادر اشاره کرد.

وی خاطرنشان کرد: اوتیسم به عنوان طیفی از اختلالات شناخته می‌شود، زیرا تنوع گسترده‌ای در نوع و شدت علائمی که افراد تجربه می‌کنند، وجود دارد؛ افراد می‌توانند از هر جنسیت، نژاد و وضعیت اقتصادی و فرهنگی با اوتیسم دست و پنجه نرم کنند.

جابری با تأکید بر اینکه اختلال اوتیسم به اصطلاح درجات مختلفی دارد، افزود: این اختلال می‌تواند از قوی تا ضعیف وجود داشته باشد و به‌صورت‌های مختلفی در افراد مبتلا بروز کند.

طیف گسترده علائم اوتیسم را بشناسید

وی اظهار کرد: علائمی وجود دارد که در افراد مختلف مبتلا به این اختلال، مشترک است اما می‌تواند در هر فرد، شدت متفاوتی داشته باشد.

این روان‌شناس گفت: یکی از خصوصیات تعریف‌کننده مبتلایان به اختلالات طیف اوتیسم، این است که روابط اجتماعی آن‌ها متناسب با سنشان نیست و کاستی‌های مداومی برای تعاملات و ارتباطات اجتماعی دارند.

وی ادامه داد: گاهی افراد درگیر با اوتیسم نمی‌توانند تماس چشمی برقرار کنند، هنگامی که در حال ارتباط با دیگران هستند، به نظر می‌رسد به فردی که در حال صحبت است، نه گوش می‌دهند و نه به او نگاه می‌کنند.

جابری افزود: اگر فردی، افراد اوتیسم را صدا بزند یا درخواستی از آن‌ها داشته باشد، به او پاسخ نمی‌دهند یا به کندی واکنش نشان می‌دهند.

این روان‌شناس خاطرنشان کرد: حالت چهره و حرکات بدن آن‌ها با مکالمه‌ای که انجام می‌دهند تناسبی ندارد، لحنی غیرمعمول دارند که ممکن است مانند آواز خواندن یا ربات‌گونه به‌نظر برسد.

وی با بیان اینکه این افراد در درک دیدگاه‌های دیگران مشکل دارند، افزود: آن‌ها نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که دیگران چه رفتارهایی ممکن است از خود نشان دهند.

جابری تصریح کرد: این افراد در دوست‌یابی مشکل دارند و نمی‌توانند به‌خوبی وسایل و اسباب‌بازی‌های خود را به اشتراک بگذارند.

تکرار کلمات یا رفتارهای ویژه در افراد اوتیسم

وی با بیان اینکه دومین ویژگی افراد درگیر با اختلال اوتیسم، رفتارهای محدود و تکراری است، اضافه کرد: این رفتار می‌تواند تکرار کلمات و عبارات یا علایق شدیدی به موضوعات خاص یا جزئیات و حقایق باشد.

این روان‌شناس، علاقه بیش از حد به برخی از وسایل مانند اشیای متحرک را از دیگر علائم اوتیسم دانست و گفت: این افراد از تغییرات جزئی به‌شدت ناراحت می‌شوند و از اینکه بخواهند خودشان را با شرایط وفق دهند نیز می‌هراسند.

وی افزود: این افراد حساسیت بیشتر یا کمتری نسبت به محرک‌های حسی ازجمله نور، صدا، لمس یا دما دارند که در مقایسه با سایران، مشهود است.

نقاط قوت مبتلایان به اوتیسم

جابری با بیان اینکه افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است اختلال خواب داشته یا تحریک‌پذیر باشند، گفت: افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است نقاط قوت زیادی نیز داشته باشند، به طور مثال توانایی یادگیری مطالب با جزئیات دقیق و به خاطر سپردن اطلاعات برای مدت طولانی از این نقاط مثبت این افراد به شمار می‌رود.

وی افزود: یادگیری بالا از طریق دیداری و شنیداری از دیگر توانایی‌های برخی از این افراد است که می‌توانند مهارت‌هایی مانند ریاضی، علوم، هنر و موسیقی را به خوبی کسب کنند.

این روان‌شناس خاطرنشان کرد: اختلال اوتیسم به طور معمول تا دو سالگی قابل تشخیص است، بنابراین ارزیابی به‌موقع کودک اهمیت زیادی دارد، تشخیص به موقع آن امکان درمان و مداخلات سریع‌تر را فراهم می‌کند.

وی ادامه داد: تشخیص در کودکان خردسال اغلب یک فرایند دو مرحله‌ای است، مرحله اول ارزیابی روند تکامل در معاینه کودک و مرحله دوم اقدامات تشخیصی و تکمیلی است که می‌تواند معاینات پزشکی و عصبی باشد.

جابری افزود: ارزیابی توانایی‌های شخصی کودک، ارزیابی توانایی‌های زبانی، مشاهده رفتار کودک و گفت‌وگو با والدین می‌تواند در این میان مؤثر باشد.

وی اظهار کرد: با توجه به اینکه اوتیسم یک اختلال پیچیده است، گاهی با سایر بیماری‌ها یا اختلالات یادگیری همراه می‌شود، به همین دلیل ارزیابی کامل کودک ممکن است با مواردی مانند آزمایش خون و تست شنوایی منجر به تشخیص قطعی شود.