به گزارش خبرنگار ایمنا، هویت شهری زاده تمایلات اجتماعی است که در بستر فضاهای شهری اتفاق می‌افتد و فرم ویژه خود را دارد؛ هویت شهری مفهومی پیچیده و چندبعدی است که حاصل تاریخ و فرهنگ خاص یک شهر و جامعه حاکم بر آن است.
نقش فضاهای شهری در ایجاد و تقویت هویت شهری انکارناپذیر است، میدان‌ها به عنوان عنصر هویت‌دهنده به شهر در ایران در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی شده‌اند و عملکرد و هویت آنها نسبت به گذشته متفاوت است، عواملی مانند تغییر جریان‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی، از بین رفتن مرکزیت میدان، تردد بیش از حد خودروها، از بین رفتن زیبایی‌های شهرسازی و معماری گذشته و ممانعت از حضور گسترده شهروندان در سطح فضاهای شهری باعث از بین رفتن بخشی از هویت شهرها شده است.
بحران کنونی نداشتن هویت، اهمیت شناخت، حفظ و توسعه هویت‌های شهرسازی و معماری کشور سبب شد تا دولت در قالب ماده ۱۳۷ قانون برنامه سوم توسعه کشور، وزارت مسکن و شهرسازی را به اجرای تحقیقاتی مکلف کند تا نتایج آن در اختیار مشاوران و دست‌اندرکاران امر طراحی و برنامه‌ریزی شهری به منظور ارائه طرح‌های خود در راستای حفظ هویت ملی شهرها قرار بگیرد. در همین رابطه گفت‌وگویی با ام‌البنین علی‌اصغری، کارشناس شهرسازی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
هویت شهری بیانگر چیست؟
هویت شهری نشان‌دهنده فرهنگ شهرنشینان است، بافت فرسوده تاریخی شهرها هویت و تبلور فرهنگ آن شهر است؛ بنابراین حفظ آن در فرآیند بهسازی و نوسازی اهمیت زیادی دارد، بررسی مشکلات و ارائه راهکارها به منظور حفظ هویت برای شهرهای تاریخی از طریق بهسازی و نوسازی بافت فرسوده و تاریخی اهمیت زیادی دارد.
انتقال معماری روز اروپا و آمریکای شمالی به کشورهایی همچون ایران پیامدها و عوارض ناگواری در پی داشته است، این تهاجم چنان سریع و گسترده بوده که گویا تیشه به ریشه تاریخ خورده است، در این میان یکی از شدیدترین مباحث رایج میان متخصصان شهر از جمله برنامه‌ریزان و طراحان شهری، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و معماران از بین رفتن هویت شهری است.
چرا هویت شهری شهرهای ما دچار تزلزل شده است؟
روش‌هایی جهت دخالت مؤثر در بهسازی و نوسازی و حفظ بافت تاریخی شهرها به عنوان یک میراث و هویتی ماندگار مطرح است، اجرای طرح‌های توسعه شهری بدون توجه به بافت تاریخی آنها انجام شده است، بر این اساس رشد و توسعه شهرنشینی، ارائه ایده‌های معماری و شهرسازی بی‌هویت و افزایش جمعیت شهر موجب فراموشی مؤلفه هویت در فرآیند بهسازی و نوسازی شهرها شده است، استفاده نکردن از نظرات و ایده‌های متخصصان و برنامه‌ریزان شهری در بافت‌های تاریخی شهرها خود دلیلی بر این وضعیت است که نیازمند انواع راه‌حل‌ها و اولویت‌های اجرایی متناسب با شرایط محیطی و بافت شهرها است.
راهکارهای تقویت هویت شهری چیست؟
لازم است بافت‌های تاریخی در فرآیند بهسازی و نوسازی شهرها، به عنوان هویت و تبلور فرهنگ شهری مورد تاکید قرار گیرد، بررسی هویت شهرها در بهسازی و نوسازی بافت‌های تاریخی، مطالعه مشکلات و ارائه راهکارها به منظور حفظ و ایجاد هویت برای شهرها از طریق بهسازی و نوسازی اهمیت زیادی دارد. در این بین نقش فضاهای آئینی انکارناپذیر است؛ فضاهایی که در آنها تعاملات اجتماعی شکل می‌گیرد.
در بسیاری از شهرهای ایران، الگوی شکلی مشابه مناظر آئینی سبب توسعه شهر و محلات شده است، دارا بودن مشخصه‌ها و آثار ذهنی مشترک ناشی از ماهیت آئینی، اجتماعی و معنایی نقش برجسته‌ای در زمینه ادراک منظر توسط ساکنان در محلات و شهرها دارد و به بخشی از وجه تمایز شکلی و ذهنی شهر تبدیل شده است که زمینه را برای تقویت هویت شهری فراهم می‌کند.
نقش فضاهای آئینی در تقویت هویت شهری چیست؟
از دیرباز فضاهای آئینی نقش مهمی در شکل‌دهی به منظر شهرها و پایه‌های اعتقادی و فرهنگی جوامع بشری ایفا می‌کردند، به نحوی که برخی تاریخ‌دانان یکی از علل اصلی تشکیل شهر را معطوف به عملکرد آئینی و معنوی آن می‌دانند، فضاهای آئینی به واسطه تجربه مشارکت و هم‌حسی فضایی، یکی از قوی‌ترین تجربه‌های فضای جمعی است که در فرهنگ ما ایرانیان با داشتن مناسبات نزدیک با عوامل طبیعی همچون آب، درخت و بهره‌مندی از ماهیت جمعی و آئینی، کیفیت مثبت محیطی را برای تقویت تعاملات و روابط اجتماعی فراهم و به تبع آن امکان شکل‌گیری ذهنیت واحد ساکنان از شهرشان را ایجاد کرده است.
با آغاز دوران اسلامی مناظر آئینی به شیوه‌ای خاص در منظر شهرهای ایرانی تداوم یافته و زمینه‌ساز شکل‌گیری تحولاتی در کالبد شهرها، حیات اجتماعی آنها، ادراک شهروندان و به طور کلی هویت شهر ایرانی شده است. به منظور تبیین چرایی و علت اثرگذاری مناظر آئینی، الگوی شکلی و معنایی مشترک طبیعت‌گرایانه و اجتماعی این مناظر مورد مطالعه قرار گرفت و اثرگذاری آنها بر هویت شهرها به صورت نقاط عطف اجتماعی و معنایی بررسی شد، سپس برای مشخص کردن نحوه و چگونگی این تأثیرگذاری، مطابق با مفهوم سازمان فضایی شهر که مفهومی ذهنی و مبتنی بر ارتباطات دو جز اصلی مرکزیت و محلات است، حوزه اثرگذاری این مناظر بر هویت شهر، در سه سطح مرکزیت شهر در شهرهای آئینی، شبکه‌ای از مراکز محلات آئینی در سطح شهر میانی و مرکز محلات آیینیِ مستقل خرد است.
نظر شما