فراموشی مناظر خاطره‌ساز در پایتخت جنگ تحمیلی

به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس یادداشتی که آیدا باقری‌بهشتی، دکترای شهرسازی و نویسنده کتاب «منظر شهر و خاطره جمعی» در اختیار خبرگزاری ایمنا قرار داده است: «منظر، بخشی از شکل شهر محسوب می‌شود و مبنایی برای ادراک افراد نسبت به محیط و مجموعه‌ای از عوامل طبیعی، مصنوع و انسانی است که تحت تأثیر ویژگی‌های خاص طبیعی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن شهر شکل می‌گیرند.

یکی از مسائلی که سبب درک بهتر محیط و باقی ماندن آن در ذهن‌ها می‌شود، رخداد یک اتفاق یا حادثه در یک محیط یا مکان شهری است و توالی و تکرار آن توسط عناصر کالبدی و اطلاعات محیطی، سبب به یاد گذاشتن این رخدادها خواهد بود. در حقیقت، یادآوری برخی خاطره‌ها در شهرها، روح و مفهوم هویت شهر را حفظ خواهد کرد.

یکی از مهم‌ترین مناظر خاطره‌ساز شهرها که هم هویت و تاریخچه کشورها را در بر می‌گیرد و هم خاطره‌ای تلخ و ویران‌کننده است، مناظری است که در اثر جنگ بر جای مانده است. جنگ به عنوان نماد اتحاد یک ملت است که بیشتر در ذهن افراد یک کشور باقی می‌ماند.

شاید یادآوری جنگ به دلیل خشونتی که در آن نهفته است، مناسب نباشد، اما نمایش و نشان دادن وقایع آن سبب عبرت‌آموزی نسل‌های آینده خواهد بود. برخی از جنگ‌ها دارای ارزش‌های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی یک ملت هستند و نقطه اشتراک بسیار زیادی دارند.

جنگ هشت ساله دفاع مقدس یکی از این جنگ‌ها است. جنگی که به قصد دفاع از وطن و در راستای حفظ تمامیت ارضی، هویت، فرهنگ و ناموس مملکت انجام شد و بخشی از خاطرات ارزشمند جامعه ما محسوب می‌شود که می‌توان آن را به نسل‌های جدید یادآوری کرد.

خرمشهر یکی از مهم‌ترین شهرهایی بود که در دوران جنگ تحمیلی به تصرف عراقی‌ها درآمد و آزادسازی آن به عنوان یکی از صفحات درخشان دوران دفاع مقدس به شمار می‌رود. این شهر که در جنوب‌غربی ایران و در محل تلاقی رودخانه اروند و کارون قرار دارد، دارای ذخایر نفتی و موقعیت استراتژیکی بود و همیشه به عنوان عروس زیبای جنوب از آن یاد می‌شد، اما جنگ سبب از میان رفتن این شهر شد، جنگی که یکی از طولانی‌ترین و فاجعه‌آمیزترین جنگ‌های تاریخ بشری در قرن بیستم محسوب می‌شد.

در حقیقت خرمشهر، پایتخت جنگ بود، اسطوره و تمثیل روشنی از مقاومت، مظلومیت‌ها و ایستادگی مردم برای حفظ تمامیت اراضی میهن، اما اکنون این شهر با دارا بودن مناظر خاطره ساز متأسفانه چندان مورد توجه قرار نگرفته است، مسئله‌ای که نیازمند توجه مسئولان امر در این زمینه است، چرا که حفظ و حراست خاطرات و میراث یک ملت ضروری است و تجربیات گذشتگان، چراغ راه آیندگان خواهد بود.

تقویت خاطرات تأثیر گذار و هویت شهری خرمشهر نیازمند توجه بیشتر به نشانه و نگاهی به سیر تحول منظر شهر جهت حفظ خاطره جمعی است که به عنوان مثال می‌توان به نخل‌های سربریده در این شهر که نماد زیبایی از بریده شدن سر هزاران جوان و پل آزادی که به عنوان نقطه اتصال دهنده شرق و غرب خرمشهر است و طی دوران جنگ شاهد اتفاقات زیادی بود، اشاره کرد.

هم چنین نباید از عملکردهای گذشته که یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیر گذار منظر شهر در احیا و تقویت خاطرات جمعی بود و در خرمشهر قابل مشاهده است، غفلت کرد. بازار صفا، مدرسه رسایی، پاسگاه زید و مسجد جامع خرمشهر که هر کدام در منظر خود دارای سیر تحولی از خاطرات به خصوص در ۳۵ روز اول جنگ، هستند از جمله عملکردهای مهم دوران جنگ در خرمشهر به شمار می‌آیند.