پیدا و پنهان اختلال دوقطبی

به گزارش خبرنگار ایمنا، اختلال دوقطبی نوعی اختلال خلقی به نسبت شایع محسوب می‌شود که نوسانات شدید و بی‌ثباتی در خلق‌وخو را به دنبال دارد و روی طرز تفکر، رفتار، عملکرد، ارتباطات اجتماعی، روابط عاطفی و حتی فعالیت‌های روزانه فرد تأثیرگذار است.

براساس اظهارات کارشناسان، اختلال دوقطبی به عنوان ششمین عامل ناتوان‌کننده در جهان شناخته شده است و بسیاری از افراد با نوع خفیف این بیماری درگیر هستند. عوامل بسیاری در بروز و ابتلاء به این اختلال مؤثر هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به ژنتیک، ساختار و عملکرد مغز و رفتار اطرافیان اشاره کرد.

همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که عامل ژنتیک برای بسیاری از مبتلایان، عامل اصلی ابتلاء محسوب می‌شود و سایر عوامل مانند رفتار اطرافیان، تنش‌ها، مصرف مواد مخدر، شکست‌های عاطفی، از دست دادن عزیزان، ازدواج، بارداری یا زایمان، پایین بودن اعتمادبه‌نفس و فشارهای روانی بیش از حد، عواملی است که منجر به فعال شدن اختلال دوقطبی نهفته در فرد می‌شود.

به طور کلی این اختلال دارای دو دوره افسردگی و مانیا است و کارشناسان اعتقاد دارند، بسته به سن بیمار و نوع اختلال خلقی، علائم افسردگی در هر فردی متفاوت خواهد بود، اما علائم شایع این اختلال شامل احساس ناراحتی، اضطراب و خالی بودن، احساس یاس و نومیدی، از دست دادن اعتمادبه‌نفس و فکر کردن به مرگ یا خودکشی است.

همچنین بی‌میلی به انجام فعالیت‌هایی که در گذشته برای فرد لذت و هیجان داشته است، مشکل در برقراری ارتباط با اطرافیان، مشکلات خواب، تغییر در اشتها و کاهش وزن، کاهش سطح انرژی، مشکلات تمرکزی و مشکلات فیزیکی مانند سردرد یا معده درد از سایر علائم دوره افسردگی به شمار می‌رود که صاحب‌نظران حوزه روانشناسی به آن اشاره می‌کنند.

کارشناسان علائم کلی دوره مانیا را شامل سرخوشی، ریسک‌پذیری بالا، پرحرفی، ولخرجی، تصمیم‌های ناگهانی، انجام اقدامات پرخطر، میل به مصرف مواد مخدر، اعتماد به نفس کاذب، تحریک‌پذیری، پرخاشگری و توهم می‌دانند. کنترل علائم این اختلال با استفاده از جلسه‌های روان‌درمانی، تغییر سبک زندگی یا مصرف دارو امکان‌پذیر است و با توجه به تأثیر آن بر همه جوانب زندگی، اقدام به منظور کنترل این اختلال ضروری به شمار می‌رود.

اختلال دوقطبی؛ بیماری همیشگی

احسان کاظمی، روانشناس اجتماعی و روان درمانگر در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: طبق متون و مقالات ترجمه شده، اختلال دوقطبی که افسردگی شیدایی نیز نامیده می‌شد، یک وضعیت سلامت روانی است که منجر به نوسانات شدید خلق‌وخو می‌شود و شامل اوج هیجانی (شیدایی یا هیپومانیا) و پایین بودن خلق‌وخو (افسردگی) است.

وی می‌افزاید: هنگامی که فرد افسرده می‌شود، ممکن است احساس غمگینی یا ناامیدی کند و علاقه یا لذت نسبت به بیشتر فعالیت‌هایی که پیش از این از آنها لذت می‌برد را از دست بدهد، اما هنگامی که خلق‌وخوی فرد به سمت شیدایی یا هیپومانیا تغییر می‌کند، ممکن است احساس سرخوشی، پر انرژی بودن یا تحریک‌پذیری غیرعادی داشته باشد.

این روانشناس اجتماعی تصریح می‌کند: نوسان‌های خلقی فرد درگیر با اختلال دوقطبی، می‌تواند بر حوزه‌های بسیاری ازجمله خواب، انرژی روزانه، فعالیت‌های شغلی و تحصیلی، قضاوت کردن در مورد موضوع‌های مختلف، رفتارها و توانایی تفکر و استدلال فرد تأثیرگذار باشد.

وی با بیان اینکه دوره‌های نوسان‌های خلقی ممکن است به ندرت یا چندین بار در سال رخ دهند، در حالی که بسیاری از افراد بعضی از علائم هیجانی را بین این دوره‌ها نیز تجربه می‌کنند، ادامه می‌دهد: اگرچه اختلال دوقطبی یک بیماری همیشگی محسوب می‌شود، اما افراد درگیر با این اختلال می‌توانند با پیروی از یک برنامه درمانی، نوسان‌های خلقی و سایر علائم خود را مدیریت کنند.

یکسان بودن علائم اختلال دوقطبی در مردان و زنان

کاظمی با تاکید بر اینکه در بیشتر اوقات اختلال دوقطبی با داروها و مشاوره‌های روانشناسی (روان درمانی) درمان می‌شود، می‌گوید: اختلال دوقطبی به نسبت شایع است و از هر ۱۰۰ نفر، حدود یک نفر در مقطعی از زندگی خود به آن مبتلا می‌شود. این اختلال می‌تواند در هر سنی فرد را درگیر کند، اما بیشتر در افراد با سن ۱۵ تا ۱۹ سالگی بروز می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه احتمال ابتلاء به اختلال دوقطبی در مردان و زنان یکسان است، اضافه می‌کند: الگوی نوسانات خلقی در اختلال دوقطبی بسیار متفاوت است؛ به عنوان مثال، برخی از افراد در طول زندگی خود تنها چند بخش دوقطبی دارند و در این بین پایدار هستند، در حالی که برخی دیگر، دارای بخش‌ها و موارد بسیاری هستند.

این روان درمان‌گر با بیان اینکه بیشتر تحقیقات نشان می‌دهد مردان و زنان علائم اختلال دوقطبی را به صورت تقریبی به طور مساوی دریافت می‌کنند، اظهار می‌کند: بعضی مطالعات نیز نشان می‌دهد که ممکن است علائم این اختلال در زنان شایع‌تر باشد؛ با این حال، علائم اصلی این اختلال بسته به جنسیت، ممکن است متفاوت باشد.

وی می‌افزاید: به طور معمول، زنان مبتلا به اختلال دوقطبی بیشتر در دهه ۲۰ یا ۳۰ سالگی زندگی خود، تشخیص داده می‌شوند. گاهی نیز ممکن است برای اولین بار در دوران بارداری یا پس از زایمان متوجه علائم خود شوند. زنان مبتلا به اختلال دوقطبی به طور معمول دوره‌های خفیف‌تر شیدایی و اپیزودهای افسردگی بیشتر از دوره‌های شیدایی را تجربه می‌کنند.

بروز سایر اختلالات در کنار ابتلاء به اختلال دوقطبی

کاظمی با بیان اینکه عود کردن در اختلال دوقطبی به معنای داشتن یک دوره خلقی پس از مدتی نداشتن آن است، تصریح می‌کند: زنان درگیر با اختلال دوقطبی به دلیل تغییرات هورمونی مربوط به قاعدگی، بارداری و یائسگی، ممکن است بیشتر اوقات وضعیت عود اختلال را تجربه کنند.

وی ادامه می‌دهد: اختلال دوقطبی زودتر در مردان تشخیص داده می‌شود و آنها دوره‌های کمتر، اما شدیدتر و به‌ویژه دوره‌های شیدایی را تجربه می‌کنند. احتمال ابتلاء به اختلال مصرف مواد نیز در مردان درگیر با اختلال دوقطبی بیشتر است و در طول دوره‌های شیدایی، پرخاشگری بیشتری نشان می‌دهند.

این روانشناس اجتماعی می‌گوید: بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، دارای سایر اختلالات روانی یا شرایطی مانند اختلالات اضطرابی، اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD)، سوءمصرف مواد مخدر یا الکل و اختلالات خوردن هستند. گاهی اوقات افرادی که دوره‌های شیدایی یا افسردگی شدید را تجربه می‌کند، علائم روان‌پریشی نیز بروز می‌دهند که ممکن است شامل توهم یا هذیان باشد.

رایج بودن افکار و رفتار خودکشی در افراد درگیر با اختلال دوقطبی

وی اضافه می‌کند: علائم روان‌پریشی، با خلق‌وخوی شدید فرد مطابقت دارد؛ به عنوان مثال، فردی که علائم روان‌پریشی در طول یک دوره افسردگی را تجربه می‌کند ممکن است به اشتباه فکر کند که از نظر مالی ویران شده است، در حالی که فرد دارای علائم روان‌پریشی در طول یک دوره شیدایی، ممکن است به اشتباه باور کند که مشهور است یا قدرت‌های خاصی دارد.

کاظمی با بیان اینکه بررسی علائم فرد در طول دوره بیماری و سابقه خانوادگی وی می‌تواند در تشخیص سایر اختلالاتی که همراه با بیماری دوقطبی فرد را درگیر کرده است، کمک کننده باشد، اظهار می‌کند: افراد درگیر با اختلال دوقطبی اطلاعی از اینکه بی‌ثباتی عاطفی آن‌ها به چه میزان زندگی آن‌ها و عزیزانشان را مختل می‌کند، ندارند و به همین علت درمان‌های مورد نیاز را دریافت نمی‌کنند.

وی می‌افزاید: اگر مانند برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، ممکن است از احساس سرخوشی و چرخه‌های بهره‌وری بیشتری لذت ببرید، اما این سرخوشی همیشه با یک سقوط عاطفی همراه است که می‌تواند شما را افسرده، فرسوده و شاید در مشکلات مالی، حقوقی یا رابطه‌ای قرار دهد.

این روان‌درمانگر با تاکید بر اینکه اختلال دو قطبی به خودی خود بهتر نمی‌شود، تصریح می‌کند: اگر علائم افسردگی یا شیدایی دارید، به پزشک یا متخصص سلامت روان مراجعه کنید. دریافت کردن درمان از یک متخصص سلامت روان با تجربه در اختلال دوقطبی می‌تواند به شما در کنترل علائم کمک کند.

وی با تاکید بر رایج بودن افکار و رفتار خودکشی در افراد درگیر با اختلال دو قطبی، ادامه می‌دهد: بعضی از مطالعات نشان می‌دهد که اصلاحات سبک زندگی مانند داشتن رژیم غذایی متعادل، ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته، مدیریت وزن و دریافت مشاوره و درمان‌های هفتگی می‌تواند در راستای کاهش شدت علائم کمک‌کننده باشد.