به گزارش خبرنگار ایمنا، از روزگاری که انسان برای بیان احساسات و رفع و تسکین آلام خود، دست به دامان موسیقی شد از اصوات و نواهای مختلف آن تنها در بزم‌ها و سوگواری‌ها بهره نگرفت، بلکه برای بازیافت، نگهداری و تقویت سلامت جسمی و روحی، همچنین در آئین‌های دینی و بیان روایات حماسی از این ابداع بشری استفاده کرد.
دراین‌بین آنچه اهمیت بسزایی دارد این است که موسیقی در میدان‌های رزم نیز کاربرد داشته و بر این مبنا از مسائل مهم این است که از چه ابزار موسیقیایی در میدان‌های نبرد استفاده می‌شده؛ مهم‌تر آنکه این نواهای موسیقی چه تأثیر و اهمیتی در رزم‌ها و عملکرد سپاهیان در برخوردهای نظامی داشته است و نوازندگان و موسیقی‌دانان در آرایش نظامی چه جایگاه و وظایفی را عهده‌دار بودند.
از مطالعه و بررسی متون تاریخی کلاسیک و روایی منظوم و منثور که به روایت حماسی و تاریخی پرداخته‌اند، همچنین بهره‌وری از برخی نگاره‌های باستانی، چنین برمی‌آید که ایرانیان باستان در بیان روایات حماسی و به‌منظور نمایان‌کردن و برجسته‌ساختن هرچه‌بهتر کردارهای پرشکوه و قهرمانانه پهلوانان و سرداران از موسیقی بهره گرفته و از سازها و آلات مختلف در آماده‌سازی، تهییج و تشجیع سپاهیان و هراس‌افکنی در دل دشمنان استفاده‌می‌کردند و مهم‌تر از همه، فرمان‌های فرماندهان مبنی بر آغاز جنگ و پایان‌بخشی بدان و به‌طورکلی ارسال پیام به سربازان در میدان‌های نبرد با موسیقی میسر می‌شد.
موسیقی، دل‌نشین و زبان مشترک اقوام ایرانی و عامل اتحاد و انسجام سرزمین کهن ایران است. غم و شادی، حماسه، شور و شعور در موسیقی، همه و همه نشان از این دارد که این عنصر تأثیرگذار فرهنگی و هنری همواره در سرزمین‌ها و اقوام مختلف جایگاه خاصی داشته است.
حال در قرن بیست‌ویکم و بعد از گذشت بیش از ۴۰ سال از انقلاب شکوهمند اسلامی، بیش از هر زمان دیگری نیاز است که با استفاده از زبان هنر به‌ویژه موسیقی، پهلوانان و افراد تأثیرگذار کشورمان را در قرن‌های مختلف به‌ویژه یک قرن اخیر به عموم افراد جامعه به‌ویژه جوانان و نوجوانان معرفی کرد. ین‌جاست که اهمیت موسیقی تاریخی و حماسی بیش از هر زمان دیگر مشخص می‌شود.
در این رابطه گفت‌وگویی با احسان عباسی، سرپرست گروه ارکستر پارسه درباره فعالیت‌های موسیقایی این گروه و کنسرت اخیر این گروه بانام «سرچشمه خورشید» که در قالب یک کار پژوهشی موسیقی از آفرینش انسان تا انقلاب مشروطه و پیروزی انقلاب را در قالب موسیقی اجرا کرده‌اند، انجام داده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
مختصری درباره «گروه ارکستر پارسه» و اجرای اخیر این گروه برای مخاطبان ما بگویید
این گروه حدود ۱۰ سال است فعالیت موسیقایی دارد. فعالیت‌هایی در زمینه ارکستر سمفونیک، تئاتر و جشنواره بین‌الملل. کنسرت پژوهشی موسیقیایی اخیرمان با عنوان «سرچشمه خورشید» از آذرماه امسال فعالیت خود را با رویکرد شخصیت‌های تاریخی آغاز کرد و قطعات موسیقی هم از این شخصیت‌های تاریخی الهام گرفته است. همان زمان با یک گروه ارکستر پنج نفره کار را شروع کردیم و به‌مرور گروه کر به مجموعه ما اضافه شد.
این گروه در سال‌های گذشته چه اجراهای شاخصی در کشور داشته است؟
برنامه‌های گروه موسیقی پارسه از سال ۸۹ و با سمفونی کودک در هنر سرای خورشید اصفهان انجام شد. «سمفونی انقلاب» در همان سال در ورزشگاه گل نرگس اجرا شد. این گروه در آئین افتتاحیه و اختتامیه دوره‌های بیست‌وپنجم، بیست‌وششم و بیست‌وهشتم جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان اجرا داشت.
یکی دیگر از فعالیت‌های شاخص این گروه سمفونی «برف‌های رنگی» به مناسب روز جهانی کودک در سال ۱۳۹۴ با یک ارکستر ۱۱۰ نفره بود که در تالار هنر اجرا شد. همچنین برنامه «یکصد سال سمفونی» را هم در سال ۹۴ این گروه اجرا کرد.
امسال به سبک ترکیبی پاپ، با موضوع انقلاب مشروطیت و افرادی مانند امیرکبیر، ستارخان، باقر خان، بی‌بی مریم و بزرگانی که در طول تاریخ نقش ایفا کرده و مؤثر بوده‌اند توسط این گروه اجرا شد.
چه شد که گروه ارکستر پارسه این بار به شخصیت‌های مبارز و تاریخی پرداخت و درباره آن‌ها اثر تولید کردید؟
این گروه در سال ۹۴ اجرای یکصد سال سمفونی را داشت که برگرفته از شخصیت‌ها، سرودها و شرایط انقلابی بود. در اجرای موسیقی «سرچشمه خورشید» که به همت دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان برگزار شد، تلاش کردیم با همان سبک اما با جزئیات بیشتری از آفرینش آغاز کنیم. از آفرینش، کاوه آهنگر و شخصیت‌های دیگر.
چه شد که به این موضوع پرداختید و از اجرا برای کودک به اجراهای مناسبتی یا انقلابی و حماسی روی آوردید؟
به‌طورمعمول گروه ارکستر پارسه در کنار فعالیت‌های موسیقی کودک، کارهای جدی‌تر، متن و کار برای بزرگ‌ترها اجرا می‌کرد. برای این برنامه هم به سفارش دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان در هنرسرای خورشید جلو رفتیم تا هم تاریخی‌بودن و هم فاخربودن شخصیت‌ها در آن حفظ شود.
این نوع موسیقی که برای شخصیت‌های تاریخی ساخته می‌شود، ازلحاظ اجرا چه تفاوتی با دیگر آثار دارد؟
کار با موضوع شخصیت‌های تاریخی یا موارد مشابه، جدی‌تر و فاخرتر است چراکه با ادبیات کلاسیک کهن ایران‌زمین روبه‌رو هستیم. ادغام شدن در این حوزه کار سختی است که در یک قاب بیاید و شخصیت‌گذاری شود و همین کار را سخت می‌کند. همین‌طور در تنظیم، یعنی تنظیم به روز شده نسبت به آن شخصیت تاریخی که ازنظر تکنیکی نوازنده‌ها انجام می‌دهند. این‌ها چالش‌برانگیز و قابل‌توجه بوده است.
چرا این دست کارها کمتر اجرا می‌شود؟
این نوعی کانالیزه و خاص شدن، تغذیه اجتماعی است. هر اندازه در اجتماع کانالیزه‌تر شود که افکار عمومی و گروه‌های مختلف فکری به چه نوع خوراکی نیاز دارند و برای آن‌ها طراحی شود، در بلندمدت می‌تواند مخاطب خود را پیدا کند. اینکه سالی یک‌بار یک کار پژوهشی یا تخصصی با محتوای خاص خود کار شود، تأثیر کمتری نسبت به آثاری دارد که مرتب در طول سال تولید می‌شود. طبیعی است که مخاطب کارهای این شکلی، پیدا می‌شوند.
چه باید کرد تا مخاطب این کارها بیشتر شود و شبیه سایر کارهای موسیقی طرفداران خاص خودشان را هم داشته باشد؟
آذرماه که وارد این پروژه مناسبتی شدیم کار با یک مسئله آغاز شد. آن زمان با مدیران دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان صحبت شد که اگر سالانه یک‌مرتبه، نمایی از تکنیک، محتوا و فکر اجرایی، تکنیک و هوش جمعی افراد را به نمایش بگذاریم، به‌طورقطع باید روی آن کار و تمرکز بیشتری داشته باشیم. اینکه باید چه‌کار کنیم باید در سازمان‌ها و مجموعه‌های مسئول درباره آن بحث و تبادل‌نظر و تصمیم‌گیری شود.
چگونه می‌توان این دست سبک‌ها را مارکتینگ موسیقی ایران کرد؟
اگر ادبیات کهن ایران، به شکلی در قالب کار جمعی شهری و اجتماعی، مدرن‌سازی و به‌روزرسانی شود، شاید یکی در میان یا دوتا در میان تأثیرگذار باشد، اما به‌طورقطع در تکرار و بازدهی در طول یک تا پنج سال نتیجه می‌دهد.
فردوسی، نظامی گنجه‌ای، حافظ شیرازی و دیگر بزرگان؛ در اجرا فقط یک بخش از آن چهره را می‌توان ارائه داد، اما وقتی به تکرار بیفتد هم ازنظر کارگردان و هم گروهی که در آن فضای فکری کار می‌کنند و ساختارش را به دست می‌آورند، این می‌تواند همجوشی و همفکری خوبی را ایجاد کند. درواقع مانند چراغی است که دائم روشن است، گرم می‌ماند اما چراغی که مدام خاموش و روشن شود، طبیعی است که حرارت مداوم ندارد.
چقدر برای معرفی این نوع سبک موسیقی تاریخی و پژوهشی در عرصه بین‌الملل موفق بوده‌ایم؟
به‌طور تقریبی توانسته‌ایم محتوا و گرافی ایرانی، چه ایران معاصر و چه ایران‌کهن را در دنیا معرفی کنیم؛ نکته‌ای که وجود دارد اینکه خیلی آن را تثبیت یا ماندگار نکرده‌ایم.
اشکال از کجا بوده که ماندگاری کمتری داشته است؟
بلندمدت بودن و تکرار اثر اهمیت زیادی دارد، اما متأسفانه این کار نشده است. نهایت تلاشم را کرده‌ام که پرتره‌هایی را از شخصیت‌های کلیدی و شاخص‌های دیگر کنار همدیگر داشته باشیم. طبیعی است که دوست دارم به شکل اختصاصی روی فردوسی یا نظامی و شاعران معاصر کار شود. گروهی که دارد روزها و ساعت‌ها روی مطالب، شخصیت شاعر یا آهنگساز کار می‌کند، همدیگر را پیدا می‌کنند و به هم نزدیک می‌شوند.
این پژوهش تاریخی که در بستر ارکستر سمفونیک انجام می‌شود با اُپرا چه تفاوتی دارد؟ اُپرا در سایر کشورها نتیجه‌بخش بوده اما این کارها در کشور ما و باوجوداینکه شبیه اپراست جواب نداده است؟
مسئله اُپرا روی فرم و ساختار است. ما این فرم و ساختار را در اشکال دیگر هم داریم و در حال انجام آن هستیم. البته چیزی به اسم اُپرا، ساختار تجسمی، ساختار موسیقایی و هوش اجرایی آنلاین جمعی بوده، این در هر فرهنگی از سده‌ها و هزاره‌های گذشته وجود داشته و از جایی به نام اُپرا ثبت شده است. نمی‌شود آن را به‌عنوان یک استایل در بستر همه‌چیز تعریف کرد.
این ساختار خودش را دارد، اُپرا هم ساختار خودش را دارد اما ما توانمند هستیم. به‌قدری هنرمند و هوش اجرایی در عرصه موسیقی داریم که می‌توانیم کارهایی مثل رستم و سهراب و مشابه آنکه کارشده‌اند را اجرا کنیم. فقط باید گروهمان را تمام و کمال و آنچه روزآمد کنیم و در بیرون از مرزهای کشورمان باکیفیت عالی پیاده‌سازی کنیم.
روی کدام بُعد از شخصیت‌های تاریخی و فرهنگی کشور ما هنوز پژوهش موسیقی کمتری صورت گرفته تا در قالب یک اجرا دربیاید که پژوهش موسیقی کمتری درباره آن صورت گرفته است؟
نمی‌توان عنوان کرد چه فردی می‌تواند در این بخش جای گیرد. خیلی از افراد می‌توانند در یک مجموعه باشند اما ایران پتانسیل‌های زیادی دارد. اجتماع و فرهنگ پویایی دارد که هر اندازه هم درباره آن کاوش و کنجکاوی کنیم بازهم شاهد جوشش یک چشمه جدید از آن خواهیم بود.
برخی به چرایی ورود دفتر تخصصی موسیقی شهرداری به این حوزه‌ها نقد دارند و معتقدند آن‌چنان نمی‌تواند در این رابطه نقش داشته باشد. نظر شما چیست؟
۱۵ سال است که وارد دفتر تخصصی شده‌ام و از همین دفتر هم شروع کرده‌ام. دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان، نقش بسزا و مهندسی بالایی در موسیقی استان در یک دهه گذشته داشته است. اینکه برخی نقد دارند، طبیعی است که در هر دوره‌ای رفتارهای اجتماعی متفاوت است اما اینکه هنرسرای خورشید به این حوزه ورود می‌کند طبیعی است که این دفتر تخصصی قابلیت‌ها، اعتبار و امکاناتی بیشتر از بخش خصوصی دارد و انتظار بیشتری هم از آن می‌رود.
برای خود من هم که این کار را آغاز کردم جامعه و شهر و فرهنگ همواره در حال رشد است و ما نیاز به انجام این فعالیت‌ها داریم. اینکه به هر دلیلی کنار بکشیم یا قهر کنیم و دلخوری اجتماعی داشته باشیم، برای من که کارگردانی یک محتوا یا طراحی یک اثر را انجام می‌دهم، این برای کوتاه‌مدت خوب نیست اما در بلندمدت هنر سرا این امکانات را خیلی خوب پوشش داده است.
نظر شما