به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه یکی از مسائل مهم جهان، انرژی و صرفه‌جویی در مصرف آن است که در سال‌های اخیر، افزایش نگرانی‌ها درباره تبعات زیست‌محیطی مصرف انرژی و گرم شدن کره زمین، اهمیت این موضوع را دوچندان کرده است؛ هربار آمار و ارقامی که مسئولان اعلام می‌کنند، نگران‌کننده‌تر از قبل است اما مصرف لجام‌گسیخته انرژی همچنان یکی از معضلات بزرگ کشور به‌شمار می‌رود.
با توجه به اینکه سهم بخش ساختمان در مصرف انرژی کشورها کم نبوده است، ۳۱ سال پیش یعنی سال ۱۳۷۰ نخستین ویرایش مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، تحت عنوان صرفه‌جویی در مصرف انرژی تدوین و انجام شد که شامل موضوعاتی مانند مقررات کلی طراحی و اجرا، چک‌لیست انرژی، مشخصات فیزیکی مصالح و سیستم‌های عایق حرارت، تأسیسات مکانیکی سرمایش، گرمایش و تهویه است که به عنوان فراگیرترین ضوابط موجود در عرصه ساختمان، باعث ارتقای کیفیت و افزایش عمر مفید ساختمان‌ها می‌شود.
به‌رغم اینکه در بیشتر کشورهای پیشرفته اقدامات کاربردی برای افزایش آمار ساختمان‌های سبز، توجه به معماری پایدار و اصلاح الگوی مصرف انرژی صورت گرفته است، در کشور ما حدود ۶۰ درصد از کل مصرف انرژی را بخش ساختمان به خود اختصاص نمی‌دهد و اقدامات انجام شده در سال‌های اخیر نیز اثربخشی مورد انتظار را در کاهش مصرف انرژی بخش ساختمان نداشته است، به‌طوری که رشد مصرف، همچنان روند افزایشی نگران‌کننده‌ای دارد.
تداوم این وضعیت، تبعات اقتصادی و زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری برای کشور به دنبال خواهد داشت. به منظور افزایش آگاهی از شرایط فعلی رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در ساخت‌وسازها، گفت‌وگویی را با مسعود ضیایی، دکترای معماری و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
مهم‌ترین راهکارها برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها کدامند؟
احداث ساختمان‌هایی با مصرف انرژی کم، مهم‌ترین راهکار برای کاهش مصرف انرژی ساختمان‌ها در کشور است؛ از آنجا که هر سه جنبه معماری ساختمان، مقاومت پوسته حرارتی ساختمان و نوع و بازدهی سیستم‌های تاسیساتی آن، بر مصرف انرژی تأثیر می‌گذارد، از هر یک از این جنبه‌ها می‌توان برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها استفاده کرد.
مهم‌ترین بخش در صرفه‌جویی انرژی در ساختمان، توجه به طراحی معماری در ساختمان است، لذا با یک طراحی معماری صحیح و هوشمند، مصرف انرژی گرمایشی و سرمایشی و روشنایی ساختمان را می‌توان کنترل کرد و حتی کاهش داد.
آنچه که در طراحی و احداث خانه‌های سنتی در معماری گذشته ایران بسیار مورد توجه بوده است، طراحی صحیح فضاهای ساختمانی، امکان جداسازی فضاهای یک خانه بر اساس نیاز، استفاده از مواد و مصالح با ظرفیت انرژی بالا، عایق‌کاری مناسب در دیوارها، کف و سقف، توجه به اقلیم، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و تناسب ابعادی است.
بر اساس جزئیات مندرج در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، رعایت مواردی شامل عایق‌کاری دیوارهای خارجی ساختمان، نصب پنجره‌های دوجداره با قاب‌های فلزی ترمال بریک چوبی یا پی. وی. سی استاندارد، عایق‌کاری کانال‌های هوارسانی به همراه عایق‌کاری لوله‌های تأسیسات و سیستم تولید آب گرم، نصب سیستم‌های کنترل‌کننده موضعی همچون شیرهای ترموستاتیک روی رادیاتورها و نصب سیستم‌های کنترل مرکزی هوشمند و مجهز به سنسور اندازه‌گیری دمای هوای محیط در ساختمان‌ها، الزامی است.
توجه نکردن سازندگان ساختمان به عایق‌کاری دیوارها، استفاده نکردن از دیوار دوجداره با لایه میانی و استفاده نکردن از پنجره‌های دوجداره با سطح زیاد شیشه در جدار خارجی، باعث هدررفتن انرژی گرمایی در زمستان و نفوذ هوای گرم و گرم شدن فضا در تابستان شده است.
گرچه استفاده از پنجره و دیوارهای دوجداره و عایق‌کاری دیواره باعث افزایش هزینه ساخت در کوتاه‌مدت خواهد شد، اما در میان‌مدت و حتی چند سال نخست بهره‌برداری، هزینه اولیه صرفه‌جویی در مصرف انرژی برق یا سوخت در زمینه گرمایش و سرمایش، جبران خواهد شد.
با توجه به اینکه نوع طراحی ساختمان‌ها در گذشته با حال حاضر بسیار تفاوت پیدا کرده است؛ طراحی در احداث ساختمان چه تأثیری بر کاهش مصرف انرژی خواهد داشت؟
طراحی خانه‌های قدیمی به صورتی بود که از فضاها در زمان نیاز استفاده می‌شد، لذا نیاز به سرد کردن یا گرم کردن تمام فضای خانه نبود و تنها فضاهای خاصی سرد یا گرم می‌شد؛ اتاق‌ها به تناسب میزان استفاده، دارای تناسبات ابعادی بود، لذا انرژی کمتری جهت گرم کردن یا خنک‌کردن آن مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این در حالی است که در طراحی خانه‌های امروزی، سالن‌های بزرگ برای پذیرایی در کنار نشیمن بدون دیوار جداکننده و به صورت یکپارچه طراحی می‌شود، لذا هنگام تابستان یا زمستان کل فضای خانه باید گرم یا سرد شود، در صورتی که در بسیاری از موارد، سالن پذیرایی بدون استفاده‌کننده یا مهمان است و قسمت نشیمن خانواده در حال استفاده است اما کل فضا باید سرد یا گرم شود که نیازمند استفاده انرژی بیشتری است.
در خانه‌های قدیمی فضای پذیرایی یا مهمان‌خانه با در و دیوار از فضای خصوصی یا نشیمن جدا می‌شد، همچنین زیرزمین در خانه‌های قدیمی که در زمستان گرم و در تابستان خنک بود در خانه‌های امروزی وجود ندارد و حیاط که باعث تعدیل هوای خانه می‌شد، نیز در خانه‌های امروزی حذف شده است.
در خانه‌های سنتی، دیوارها یا جرز با ضخامت حداقل ۵۰ سانتی‌متر تا یک متر باعث جلوگیری از تبادل حرارتی در زمستان و تابستان بود که در خانه‌های امروزی، ضخامت دیوارها به ۲۰ سانتی‌متر تعدیل یافته است.
سقف خانه‌های سنتی از نظر طراحی، دوپوسته بود که فضای خالی بین سقف بیرونی و داخلی به شکل عایق حرارتی، از هدررفت انرژی جلوگیری می‌کرد و فضاهای خانه به زمستان‌نشین روی آفتاب و تابستان‌نشین در سایه و سمت شمال تقسیم می‌شد.
وجود آفتاب‌شکن در جداره‌های آفتاب‌گیر در تابستان از نفوذ آفتاب و گرما جلوگیری می‌کرد و سایه ایجاد شده، باعث خنک‌شدن فضا می‌شد و موارد دیگری که امروز در طراحی ساختمان‌ها به آنها بی‌توجهی شده است، باعث گرم ماندن خانه در زمستان و سرد شدن آن در تابستان می‌شد.
نظر به اینکه با توجه به گرانی زمین باید در ساخت بنا از حداکثر فضا استفاده کرد و دیگر امکان ساخت دیوارها با ضخامت زیاد وجود ندارد، لذا می‌توان به جای ضخامت دیوار از عایق‌های بین دیوار در کف و سقف استفاده کرد؛ همان چیزی که در مبحث ۱۹ بر آن تاکید شده است، لذا استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا و لایه‌های بین دیوارها و کف و سقف می‌تواند در کمترین مساحت از اتلاف انرژی جلوگیری کند.
معماری سازگار با اقلیم، چگونه می‌تواند باعث کاهش مصرف انرژی در ساختمان شود؟
معتقدم باید طراحان به اقلیم و نوع آب‌وهوای منطقه توجه کنند و استفاده از مصالح مناسب با اقلیم هر منطقه را مورد توجه قرار دهند.
رعایت جزئیات اجرایی برای گرمایش و سرمایش فضا در طراحی ساختمان، با توجه به نورگیری ساختمان و استفاده از انرژی گرمایی خورشید (توجه به قرارگیری فضاهای زندگی در جبهه صحیح زمین) به صورتی که نیاز به حداقل انرژی برای گرم کردن ساختمان در فصول سرد داشته باشیم، همچنین مصرف حداقل انرژی در سرد کردن ساختمان در فصول گرم، با توجه طراحان به اقلیم و نوع آب و هوای منطقه، می‌تواند میسر شود.
نظر شما