به گزارش خبرنگار ایمنا، سازمان‌های فضایی همواره در شناخت جهان نقش بسیاری دارد و تقریباً هر کشوری برای توسعه صنعت فضایی خود، بودجه و سرمایه بسیاری اختصاص داده است. امروزه تقریباً تمام کشورها وارد صنعت فضایی شده‌اند و برای پیشرفت خود در این صنعت اقدامات بسیاری انجام می‌دهند. ایران نیز از جمله کشورهایی به‌شمار می‌رود که در حوزه هوافضا فعالیت‌های مهمی داشته است؛ از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به ارسال ماهواره خیام اشاره کرد.
ماهواره خیام سه‌شنبه _هجدهم مردادماه ۱۴۰۱_ توسط موشک روسی سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به مدار نزدیک زمین ارسال شد. وزن این ماهواره ۶۰۰ کیلوگرم و در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین در حال چرخش است و هدف اصلی آن جمع‌آوری اطلاعات و تصاویر از سطح زمین به وضوح یک متر است. پایگاه فضایی ماهدشت، پایگاه دریافت کننده اطلاعات ماهواره خیام واقع در استان البرز است. برای شناخت بیشتر ماهواره خیام و بررسی ویژگی‌ها و وظایف این ماهواره ایرانی با محسن منتظری، ستاره‌شناس و مخترع فناوری‌های حوزه نجوم گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
ماهواره خیام توسط کدام کشور ارسال شده است؟
ماهواره خیام در هجدهم مردادماه ۱۴۰۱ توسط موشک روسی سایوس از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد؛ این ماهواره در مدار نزدیک زمین قرار گرفته است. عملیات اصلی ماهواره خیام را سازمان فضایی ایران مدیریت می‌کند، اما پرتاب این ماهواره را روسیه بر عهده داشت؛ درواقع ارسال ماهواره خیام برای اجرای مأموریت مشترکی در حوزه هوافضا بین ایران و روسیه انجام شده است.
چرا پرتاب ماهواره خیام را روسیه بر عهده داشت؟
ماهواره خیام بیش از نیم تن و در حدود ۶۰۰ کیلوگرم وزن دارد. معمولاً وزن ماهواره بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم است و از آن‌جایی که خیام بیش از ماهواره‌های معمولی وزن دارد، ایران مجبور شد برای پرتاب آن با روسیه همکاری کند. علاوه بر این مسئله موشک سایوس روسیه از دقت بسیار بالایی برخوردار است و ماهواره خیام نیز قرار بود در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار بگیرد که این مسئله در کنار وزن زیاد ماهواره موجب همکاری ایران و روسیه شد.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای فعال در حوزه هوافضا برای پرتاب چنین ماهواره‌هایی با وجود اینکه از تکنولوژی ماهواره‌بر برخوردار هستند، به دلیل دقت بالای تکنولوژی روسیه از این کشور کمک گرفته و معمولاً مرسولات خود را از طریق پایگاه بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب می‌کنند.
ماهواره خیام از چه ویژگی‌هایی برخوردار است؟
ماهواره خیام با سرعت تقریبی ۲۸ هزار کیلومتر در ساعت به دور سیاره زمین می‌چرخد و به طور تقریبی هر ۹۰ دقیقه یک بار محیط زمین را طی می‌کند؛ این ماهواره در حین گردش به دور کره زمین تقریباً تمام سیاره را پایش می‌کند.
با توجه به سرعت این ماهواره می‌توان هر ۱۲ ساعت دو بار در آسمان ایران آن را مشاهده کرد. در دیگر ساعات روز ماهواره خیام در آسمان کشورهای دیگر در حال حرکت است. تاکنون برای ساخت و پرتاب ماهواره خیام حدود ۴۰ الی ۵۰ میلیون دلار هزینه شده است.
ماهواره خیام چه وظایفی بر عهده دارد؟
به طور کلی ماهواره خیام وظایف متعددی بر عهده دارد که یکی از اهداف اصلی این ماهواره آمایش سرزمینی است؛ درواقع ماهواره خیام مباحثی مانند اکتشاف منابع طبیعی و معادن، بررسی حوادث غیر مترقبه، پیش‌بینی بلایای طبیعی، بررسی منابع آبی، تنش‌های آب‌وهوایی، جنگل‌ها، مراتع و زمین‌های کشاورزی را بر عهده دارد.
اخیراً نیز درخواست شده است که از این ماهواره جهت نقشه‌برداری و پایش مرزها نیز استفاده شود. از طرفی ماهواره خیام می‌تواند در صنایع نظامی نیز کاربرد داشته باشد، اما تاکنون به طور رسمی این کارکرد جزو وظایف خیام قرار نگرفته است.
شرایط کنونی ماهواره خیام چگونه است؟
در حال حاضر تقریباً شش ماه از تاریخ پرتاب ماهواره خیام گذشته است و عملاً این ماهواره مراحل تثبیت مداری خود را پشت سر گذاشته است.
اهمیت ماهواره خیام چیست؟
درواقع اگر سازه فضایی مانند ماهواره نزدیک سطح زمین قرار گرفته باشد، باید با سرعت بیشتری حرکت کند تا بر جاذبه غلبه و در مدار خود ثابت بماند؛ بنابراین ثبات مداری چنین سازه‌هایی کمتر است، از طرفی ماهواره‌ای که در نزدیکی سطح زمین قرار می‌گیرد، انرژی بیشتری برای فعالیت خود نیاز دارد و از این جهت عمر کوتاهی در حد چند ماه دارد.
ماهواره خیام در فاصله ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته است و با توجه به این مسئله عمر بیشتری خواهد داشت؛ درواقع قرار است که این ماهواره به مدت پنج سال فعالیت داشته باشد و به همین دلیل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
سخن آخر...
در حال حاضر داشتن هدفی بلند مدت برای استفاده از این ماهواره بسیار حائز اهمیت است؛ درواقع صنایع فضایی ایران اهدافی در این حوزه تعریف کرده است و ارسال ماهواره خیام مقدمه‌ای برای ساخت ماهواره‌هایی با طول عمر بیشتر و برد بالاتر است. ماهواره خیام آغاز فعالیت ایران در حوزه پرتاب ماهواره محسوب می‌شود و قطعاً در آینده می‌توانیم مرسولات خود را از پایگاه‌های بومی به فضا پرتاب کنیم.
نظر شما