به گزارش خبرنگار ایمنا، همواره زمین در بین اجرام منظومه شمسی یکی از سیارات منحصر به فرد بوده است و یکی از مهم‌ترین دلایل این برتری وجود آب در سیاره زمین است. آب سرچشمه حیات به‌شمار می‌رود و بشر قادر به زندگی بدون وجود این ماده حیاتی نخواهد بود، اما متأسفانه طی سال‌های اخیر دلایل مختلفی باعث کاهش منابع آبی سطح زمین شده است.
در این شرایط بشر به‌دنبال راه‌های مختلفی برای تأمین آب شرب مورد نیاز خود است که در این راستا راه‌های بسیاری از جمله تصفیه، بازیافت و شیرین‌سازی آب مورد توجه قرار گرفته، اما یکی از منابع آبی که اخیراً مورد توجه بشر قرار گرفته، آب‌های فسیلی است. آب فسیلی به منابعی گفته می‌شد که در طی چند هزار سال گذشته در اعماق زمین محبوس شده و در چرخه آب قرار ندارد. برای شناخت بیشتر آب‌های فسیلی و بررسی مزایا و معایب این منبع آبی با علی‌خان نصراصفهانی، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
آب فسیلی چیست؟
به طور کلی اگر بخواهیم پیرامون آب‌های فسیلی صحبت کنیم، درواقع به یکی از مباحث و اصطلاحاتی اشاره کرده‌ایم که در علم زمین‌شناسی مورد توجه قرار می‌گیرد. آب فسیلی به بخشی از آب‌هایی گفته می‌شود که مدت زمان نسبتاً طولانی (از نظر زمین‌شناسی) دور از عوامل هوازدگی موجود در سطح زمین قرار گرفته باشد.
آیا آب‌های سطحی تحت تأثیر عوامل هوازدگی قرار می‌گیرد؟
بله؛ با توجه به معنای آب فسیلی می‌توان گفت که منابع آبی که روی سطح زمین مشاهده می‌شود و حتی آب‌هایی که به محیط‌های زیرزمینی نفوذ کرده است، معمولاً تحت تأثیر عوامل هوازدگی براساس شرایط حاکم بر سطح زمین، قرار می‌گیرد، اما آب‌های فسیلی به دلایل مختلفی طی صدها هزار سال به صورتی در اعماق زمین حبس می‌شود که دیگر تحت تأثیر این عوامل قرار نمی‌گیرد.
درواقع آب‌های فسیلی به دلیل اینکه در اعماق زمین قرار گرفته است و منبع آن‌ها کیلومترها با سطح زمین فاصله دارد تحت تأثیر عوامل هوازدگی قرار نخواهند گرفت و به شکل اولیه‌ای که در سنگ رسوبی حبس شده، باقی می‌ماند.
آب‌های فسیلی چگونه شکل می‌گیرد؟
آب‌های فسیلی می‌توانند منابع مختلفی برای شکل‌گیری داشته باشند، اما به طور کلی یکی از معروف‌ترین منابع شکل‌گیری آب‌های فسیلی که منشأ بسیاری از منابع فسیلی موجود محسوب می‌شود، آب‌هایی است که در هنگام تدفین رسوبات و تشکیل سنگ‌های رسوبی در اعماق زمین و بر اثر فشاری که روی طبقات، لایه‌ها و رسوبات سطح زمین اعمال می‌شود از رسوبات خارج می‌شوند و حرکت می‌کنند. طی این حرکت آب‌های خارج شده از رسوبات مهاجرت می‌کند و در نهایت به یک فضای مناسب می‌رسد. در این زمان آب در سنگی متخلخل متوقف می‌شود و دیگر حرکتی نمی‌کند.
آیا روش دیگری برای تشکیل آب فسیلی وجود دارد؟
بله؛ علاوه بر آب‌های فسیلی که ناشی از تدفین رسوبات و تشکیل سنگ در اعماق زمین ایجاد می‌شود، آب‌های سطحی نیز ممکن است بر اثر شکستگی‌های عمیق ناشی از گسل یا شکاف‌هایی که در پوسته زمین ایجاد می‌شود به اعماق زمین نفوذ کند.
معمولاً آب‌های سطحی حین نفوذ به اعماق زمین با افزایش دما مواجه می‌شود و به سمت بالا حرکت می‌کنند سپس ممکن است آب در اعماق زمین به لایه‌ای نفوذناپذیر مانند ماسه سنگ برخورد کند و با قرارگیری در آن لایه آب فسیلی را تشکیل دهد.
آیا آب فسیلی قابل استفاده است؟
بله؛ در برخیکشورها و مناطق مختلف دنیا به دلیل کمبود منابع آبی ممکن است طی حفاری‌های بسیار عمیقی که در مناطق مناسب انجام می‌شود به منبعی از آب‌های فسیلی دست یافت که طی صدها هزار سال در زمین قرار داشته است.
به طور کلی آب‌های فسیلی از نظر محتوا، نوع نمک‌ها، ترکیبات و فلزات می‌تواند با آب‌های سطحی متفاوت باشد، اما در مناطقی که از نظر اقلیمی خشک به‌شمار می‌رود یا از منابع آبی محدودی برخوردار است، در صورتی که منبع مناسبی از آب‌های فسیلی در زمین آن منطقه وجود داشته باشد، ممکن است بتوان از این منبع برای صنایع استفاده کرد.
چه چالش‌هایی در دستیابی به آب‌های فسیلی وجود دارد؟
درواقع آب‌های فسیلی در فضای بسیار عمیقی قرار گرفته است و فاصله این منابع آبی با سطح زمین ممکن است در حد چندین کیلومتر باشد؛ بنابراین می‌توان گفت که دستیابی به منابع آبی فسیلی تقریباً ناممکن یا بسیار دشوار است. به طور کلی دستیابی به این منابع دشوار است، اما احتمال اینکه آب‌های فسیلی از طریق حرکات تکتونیکی زمین یا روند کوه‌زایی با بالا آمدن طبقات سنگی در دسترس بشر قرار گیرد، وجود دارد.
آیا ایران از منابع آب‌های فسیلی برخوردار است؟
بله، نمونه‌هایی از آب فسیلی در برخی از مناطق کشور مشاهده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به منابع آبی اشاره کرد که داخل فضاهای خردشده سنگ‌های نفوذپذیری مانند ماسه‌سنگ یا سنگ‌های‌کربناتی طی صدها هزار سال توقف کرده و بدون تغییر باقی مانده است؛ نمونه‌هایی از این نوع آب در یزد وجود دارد. پژوهشگران معتقدند که بخشی از آب‌های موجود در این منطقه که از اعماق زمین استخراج شده است، مواد معدنی مشابه آب‌های فسیلی دارد.
نظر شما