«واکنش‌های شیمیایی» عضوی جدایی‌ناپذیر از زندگی هستند

به گزارش خبرنگار ایمنا، شیمی یکی از علوم بسیار کاربردی و مهم در جوامع صنعتی محسوب می‌شود که نقش ویژه‌ای در توسعه کشور دارد؛ این دانش شامل مباحث بسیاری از جمله عناصر، ترکیبات، واکنش و فرآیندها می‌شود که هر کدام از این مباحث در مسائل گوناگونی کاربرد دارد. یکی از مباحث بسیار حائز اهمیت و کاربردی در علم شیمی واکنش است؛ در واقع واکنش در همه علوم پایه حائز اهمیت است، اما واکنش‌های شیمیایی جایگاه بالاتری نسبت به دیگر واکنش‌ها دارد.

در واکنش‌های شیمیایی ذرات تشکیل‌دهنده هر ماده دچار تغییر می‌شود که این تغییر می‌تواند به صورت ظاهری یا باطنی باشد. در میان واکنش‌های شیمیایی، سنتز، تجزیه، واکنش اسید و باز و جابه‌جایی جزو مهم‌ترین واکنش‌ها به‌شمار می‌روند و از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. به‌طور کلی، واکنش‌های شیمیایی یکی از مباحث بسیار مهم علوم شیمی محسوب می‌شوند که در زندگی انسان نیز بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند. برای شناخت بیشتر واکنش‌های شیمیایی مختلف و بررسی اهمیت و کاربرد آن‌ها با حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی آلی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

منظور از واکنش در علوم مختلف چیست؟

یکی از مباحثی که در علوم مختلف از جمله فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی مطرح می‌شود، واکنش است. به‌طور کلی واکنش به ایجاد تغییری اشاره می‌کند که می‌تواند در ظاهر و یا ماهیت یک ماده رخ دهد. در زندگی روزمره، انسان همواره با واکنش‌های مختلف مواجه است که این نوع از واکنش در زبان لاتین با عنوان Reaction شناخته می‌شود.

واکنش در علم شیمی چه اهمیتی دارد؟

یکی از مباحث بسیار کاربردی و مهم علم شیمی، واکنش است. به طور کلی واکنش طبق ویژگی‌های اتم و مولکول هر ماده صورت می‌گیرد. در علم شیمی واکنش‌ها از تنوع بسیار زیادی برخوردار هستند. در این دانش، واکنش‌ها کاربردهای بسیاری دارند و به چند دسته گوناگون تقسیم می‌شوند. از جمله دسته‌بندهای واکنش‌های شیمیایی می‌توان به واکنش جابه‌جایی، اسید و باز اشاره کرد.

یکی دیگر از انواع واکنش‌های شیمیایی، سنتز است؛ در واقع سنتز فرآیندی است که طی آن محصولات جدید تولید می‌شود. علاوه بر این موارد، تجزیه مواد شیمیایی که مواد اولیه را به وجود می‌آورد نیز یکی از انواع واکنش‌های شیمیایی کاربردی محسوب می‌شود. واکنش شیمیایی می‌تواند یک‌طرفه یا متعادل باشد.

منظور از واکنش متعادل و یک‌طرفه چیست؟

گاهی واکنش‌های شیمیایی به‌صورت تعادلی رخ می‌دهد که در این شرایط هر دو طرف واکنش وضعیت یکسانی دارند؛ در واقع هر واکنش شیمیایی از اجزای مختلفی تشکیل شده است و در کل فرآیند سمت چپ و راست واکنش از اهمیت بسیاری برخوردار است. هنگامی که میان دو طرف واکنش تعادل ایجاد شود، واکنش شیمیایی تعادلی است؛ اما در صورتی که واکنش به صورت کامل به سمت راست هدایت شود، واکنش یک‌طرفه خواهد بود.

در شناسایی واکنش چه مسائلی حائز اهمیت است؟

به طور کلی شناخت شرایط واکنش از اهمیت بسیاری برخوردار است که البته آگاهی از این شرایط الزامات بسیار مهمی دارد؛ در واقع برای اینکه فردی بتواند شرایط واکنش را شناسایی کند، باید نسبت به حالت‌های ماده تسلط کافی داشته باشد. همچنین فرد باید نوع ماده و ویژگی حالت‌های مایع، جامد و گاز را نیز بداند. علاوه بر این موارد، شناخت فرآیندهای تغییر حالت ماده مانند تبخیر، میعان، ذوب یا انجماد نیز اهمیت بسیاری در شناسایی و شناخت فرآیندها و واکنش‌های شیمیایی دارد.

آیا واکنش‌های شیمیایی علائمی برای شناسایی دارند؟

بله؛ به‌طور کلی هنگامی که تغییر حالتی در یک ماده رخ دهد، واکنش ایجاد شده است؛ اما گاهی واکنش‌های شیمایی با علائم متعددی رخ می‌دهند که با شناسایی آن‌ها می‌توان از ایجاد واکنش آگاه شد. از جمله علائمی که واکنش‌های شیمیایی به همراه دارند، افزایش گرما، تولید گاز، تغییر رنگ و یا افزایش دمای محیط را می‌توان نام برد.

واکنش‌های شیمیایی در زندگی انسان چه جایگاهی دارد؟

انسان‌ها در زندگی روزمره همیشه با واکنش‌های شیمیایی مواجه هستند. به طور کلی خوردن مواد غذایی و فرآیند هضم آن، تنفس و ترکیباتی که در هوا وجود دارد، با واکنش‌های شیمیایی در ارتباط است. یکی از واکنش‌های مهم و کاربردی در زندگی، اسید و باز است؛ در واقع واکنش اسید و باز همیشه در بدن انسان در جریان است و با سلامت انسان ارتباط دارد.

نبود تعادل در واکنش اسید و باز باعث می‌شود که سلامت انسان با مشکلاتی مواجه شود. به بیان دیگر، اگر واکنش‌های شیمیایی در بدن انسان به یک سمت هدایت شود، منجر به مشکل می‌شود. ذائقه مردم در ایران معمولاً به‌گونه‌ای است که واکنش اسید و باز در بدن به سمت اسیدیته هدایت می‌شود. زیرا مردم ایران به مصرف خوراک‌های پُرچرب، فست‌فود و کربوهیدرات بسیار علاقه‌مند هستند و همین مسئله باعث افزایش اسیدی شدن بدن می‌شود.

و سخن پایانی؟

به‌طور کلی همه فعالیت‌هایی که در زندگی انجام می‌دهیم، با واکنش‌های شیمیایی در ارتباط است. فرآیندهایی مانند متابولیسم بدن، سوخت‌وساز و سایر فعالیت‌های بدن در کنار فرآیندهایی که در جو رخ می‌دهد، شامل فعل و انفعالاتی است که یک واکنش شیمیایی را شکل می‌دهد.

در حال حاضر تمام زندگی بشر با واکنش‌های شیمیایی در ارتباط است. سلامت بدن، سوخت‌وساز، اضافه وزن، نوع مزاج افراد و بیماری‌های مختلف به واکنش‌هایی ارتباط دارد که در بدن رخ می‌دهد. علاوه بر این موارد، فرآیندهای ساده‌ای مانند ریزش اشک نیز به فرآیندهای شیمیایی ارتباط دارد.