به گزارش خبرنگار ایمنا، هر سال در کشور بخش زیادی از فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌های ملی به صنعت ساختمان اختصاص می‌یابد و ساختمان‌های ساخته شده از محل درآمدهای ملی یا سرمایه شهروندان جزو سرمایه‌های کلان و پایدار کشور به حساب می‌آید؛ منافع ملی ناشی از حفظ و افزایش بهره‌وری ساختمان‌ها و حفظ جان و مال بهره‌برداران، وجود اصول و قواعدی برای برقراری نظم دراین بخش را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
تدوین مقررات ملی ساختمان در کشور از سال ۱۳۶۶ با وضع مقررات و ضوابطی ناظر به کارکرد فنی و مهندسی عناصر و اجزای ساختمان و با هدف تأمین ایمنی، بهداشت، بهره‌دهی مناسب و آسایش بهره‌برداران ساختمان‌ها و صرفه‌جویی در مصرف انرژی توسط وزارت مسکن و شهرسازی وقت آغاز شد و تاکنون به صورت دوره‌ای مورد بازنگری قرار گرفته است.
مقررات ملی ساختمان به عنوان فراگیرترین ضوابط موجود در عرصه ساختمان، در کنار استانداردها و آئین‌نامه‌های ساختمانی نقش مؤثری در ارتقای کیفیت ساختمان‌ها داشته است و مقایسه کیفی ساختمان‌های ساخته شده طی سالیان اخیر با سال‌های گذشته از وجود این مقررات، نمایانگر این مهم است؛ اگرچه رعایت حداقل‌ها به طور الزامی کیفیت بهینه را در پی ندارد، بی‌تردید مسیر ارتقای کیفیت ساختمان از تأمین همین حداقل‌ها می‌گذرد.
برای تحقق اجرای موفق مقررات ملی ساختمان و دستیابی به وضعیت مطلوب در ساخت‌وسازها، اقدامات تکمیلی جدی دیگری همچون تدوین نظام کنترلی جامع و کارآمد، تلاش مضاعف برای آموزش و بازآموزی عوامل دخیل در ساخت‌وساز، صیانت از حقوق شهروندی و افزایش سطح آگاهی بهره‌برداران از حقوق خود، بیمه ساختمان و انجام تحقیقات هدفمند با توجه به مقتضیات کشور ضروری است.
در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان ضوابط مرتبط با صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان تعیین می‌شود. روش‌های طرح محاسبه و اصول کلی اجرای عایق‌کاری حرارتی پوسته خارجی سیستم‌های تأسیسات گرمایی و سرمایی، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی و الزام طراحی سیستم روشنایی الکتریکی در ساختمان‌ها برای بهینه‌سازی مصرف انرژی از جمله این مقررات است. در حال حاضر اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان برای تمام ساختمان‌های دولتی اجباری است.
بنابراین مسئولان مربوطه باید نسبت به اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان توجه بیشتری داشته باشند، لذا ایجاد حساسیت به مقوله انرژی در مهندسان دست‌اندرکار امور ساختمانی شامل معمار، عمران، مکانیک و برق در کشور ما ضروری است. همچنین برگزاری دوره‌های بازآموزی برای آشنایی افراد شاغل و مرتبط با امر ساخت‌وساز از آخرین ضوابط، مقررات و دستورالعمل‌ها در زمینه مبحث ۱۹ و صرفه‌جویی انرژی در کشور، آموزش متخصصان و مسئولان در خصوص اجرای مبحث ۱۹ در ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی مربوطه، گسترش فرهنگ بهینه‌سازی در کل کشور باید بیش از پیش مورد توجه بخش‌های ساخت‌وساز قرار گیرد.
با توجه به اهمیت این موضوع و برای آگاهی از شرایط فعلی رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در ساخت‌وسازها، گفت‌وگویی را با ایمان عشقی‌نژاد، کارشناس ارشد معماری و استاد دانشگاه خوراسگان اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
اجرای کامل راهکارهای ارائه شده در مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان درباره قوانین و دستورالعمل‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان شامل ضوابط طرح، محاسبه و اجرای عایق کاری حرارتی پوسته خارجی، سیستم‌های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی و الزامات طراحی سیستم روشنایی است که می‌تواند باعث حدود ۵۰ درصد صرفه‌جویی مصرف انرژی در ساختمان‌ها شود؛ به نظر شما چند درصد از ساخت‌وسازها مطابق با این مبحث احداث شده است؟
در حال حاضر در کشور ما تا حد زیادی در ساختمان‌سازی از مقوله مصرف انرژی غفلت شده است؛ در مقایسه با کشورهای خارجی، بیشتر از اینکه به کیفیت ساخت و صرفه‌جویی انرژی در ساختمان‌سازی بپردازیم، به طراحی و زیبایی سازه‌ها توجه می‌شود، این در حالی است که در معماری و احداث ساختمان‌های قدیمی و سنتی، به جلوگیری از هدررفت و صرفه‌جویی در مصرف انرژی به خوبی توجه شده بود اما امروزه از این موضوع غافل شده‌ایم.
در دهه‌های اخیر، تکنولوژی‌های خارجی را در ساخت‌وساز به‌کار گرفته‌ایم، بدون اینکه به کیفیت اهمیت دهیم؛ ارزان‌بودن انرژی در بی‌توجهی به کیفیت فناوری‌های استفاده شده در حوزه ساخت‌وساز مؤثر بوده است.
در کشور ما با وجود آن‌که مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان برای جلوگیری از اتلاف انرژی تهیه و تدوین شده است اما در عمل ضوابط آن در طراحی و ساخت ساختمان‌ها به طور کامل رعایت نمی‌شود که علت آن وجود تنگناها و مشکلاتی از جمله پایین‌بودن قیمت حامل‌های انرژی، نبود بانک اطلاعاتی پاسخگو در زمینه انرژی، فاصله گرفتن از ساخت‌وسازهای قدیمی و استفاده ناقص از امکانات و تکنولوژی جدید، نبود ذهنیت لازم جهت صرفه‌جویی انرژی در بین بسیاری از معماران و مهندسان، به حداقل رساندن ضخامت پوسته‌ها و استفاده از تأسیسات مکانیکی و برقی نامرغوب است.
چرا در بعضی از ساختمان‌ها با مسئله نگهداشت گرما روبه‌رو هستیم؟
اگر به الزام نصب سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی تاکید و پافشاری کنیم، بی‌شک کیفیت پایین می‌آید، اما مصوبه مربوطه باید با نظارت مهندسان ناظر و تطابق با استانداردهای موجود اجرا شود و در این زمینه رعایت مبحث ۱۴ مقررات ملی ساختمان الزامی شود.
در حال حاضر این مبحث به طور کامل رعایت نمی‌شود و این در حالی است که در صورت اجرا، حرکت رو به جلویی خواهیم داشت؛ ناگفته نماند طبق آمار حدود ۶۳ درصد ساختمان‌های نوساز بدون سیستم گرمایشی به مصرف‌کننده تحویل داده می‌شود.
از مجموع ۳۷ درصد ساختمان‌هایی که با سیستم گرمایشی تحویل مصرف‌کننده داده شده است، یک‌درصد از سیستم‌های تحویلی به صورت پکیج و ۳۶ درصد به صورت موتورخانه مرکزی بوده است.
چه اقداماتی می‌تواند در صرفه‌جویی مصرف انرژی ساختمان‌ها کارساز باشد؟
ساخت‌وسازهای غیرمجاز و نبود نظارت کافی در حریم شهرها، از جمله پدیده‌هایی است که به دنبال تحولات ساختاری و بروز مشکلات اقتصادی، اجتماعی همچون جریان سریع شهرنشینی و مهاجرت‌های روستایی لجام گسیخته به وفور در کشور پدیدار شده است.
با توجه به ماهیت ساخت‌وساز غیرمجاز در حریم شهرها، بروز تغییرات کالبدی، زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در نواحی شهری اجتناب‌ناپذیر است، همچنین گسترش این پدیده می‌تواند اثرات مطلوب و نامطلوبی همچون تخریب سیمای کالبدی شهر، از بین رفتن منابع، تعرض به حریم رودها و در نهایت آلودگی زیست‌محیطی، ارائه ناکارآمد خدمات شهری و بی‌توجهی به ضوابط و مقررات طراحی و اجرایی را برجا گذارد.
پروژه‌های مدیریت انرژی با همکاری کمیته نظارت بر ساخت‌وسازهای غیرمجاز می‌تواند از طریق شناسایی مناطق ناکارآمد و دارای تخلف و انجام اقدامات لازم، باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه‌ها و الزام رعایت مبحث ۱۹ شود. این کار مقدار کل انرژی مورد استفاده در ساختمان، سایت یا شرکت را بیش از ۳۵ درصد کاهش می‌دهد و به دنبال آن هزینه‌ها و اثرات مخرب زیست‌محیطی نیز کاهش می‌یابد.
با توجه به اهمیت لزوم اجرای قوانین بهینه‌سازی در ساختمان‌ها، راهکار قابل اجرا برای پیاده‌سازی الزامات در ساختمان‌های شهر چیست؟
ما نیازمند یک نهضت و انقلاب کیفی‌سازی در ساخت‌وساز مسکن با کمک دست‌اندرکاران صنعت ساختمان و همه نهادها و دستگاه‌های قانونگذار، متولی، هدایتگر و ناظر از جمله مجلس، وزارت مسکن، سازمان ملی استاندارد، سازندگان مسکن، تولیدکنندگان مصالح و تجهیزات ساختمانی و رسانه‌ها هستیم.
برای صرفه‌جویی مصرف انرژی در بخش ساختمان باید از گلوگاه‌ها و شاهراه‌های اصلی اتلاف یا هدررفت انرژی آغاز کرد و به روایت بهتر جلوی اتلاف انرژی را از سرچشمه گرفت، چراکه پیشگیری بهتر از درمان است.
راهکار اصلی و اولویت نخست قابل اجرا، هدف‌گذاری و هماهنگی، همسوسازی همه‌جانبه دستگاه‌های قانونگذار و اجرایی و ناظر برای ترویج گسترده انواع عایق‌های استاندارد و ساخت ساختمان‌های عایق (پوسته ساختمان و تأسیسات) در ساخت‌وسازهای جدید و ممنوعیت قاطع برای ساخت ساختمان بدون عایق مناسب از نقطه آغاز در زمان طراحی و تهیه نقشه‌ها یعنی قبل از صدور پروانه ساخت و گودبرداری و آغاز عملیات ساختمانی است؛ پیشنهادی که تیرماه سال ۹۳ در اجلاس هفدهم سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در جلسه کمیسیون انرژی و محیط زیست مطرح شد و مورد توجه قرار گرفت.
اگر این اقدام پیشگیرانه مهم در اصلاح الگوی مصرف انرژی در ساختمان‌ها از یک زمان توافقی، الزامی، قطعی و انجام نشود، سال‌های آینده بازهم باید برای درمان درد مصرف بالای انرژی در این ساختمان‌ها یا تأسیسات آنها مشابه آنچه امروز برای اصلاح و معاینه فنی بیش از یک میلیون موتورخانه از محل بند (ق) تبصره ۲ بودجه سال ۹۳ وآیین‌نامه اجرایی ماده ۱۴ قانون اصلاح الگوی مصرف، در اولویت برنامه‌های وزارت نفت و شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت قرار دارد، هزینه کنیم که کارایی و اثربخشی کیفی‌سازی در زمان ساخت را نخواهد داشت.
لازم می‌دانم بار دیگر تاکید و یادآوری کنم که پیشگیری بهتر، آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است.
نظر شما