به گزارش خبرنگار ایمنا، احسان خیام‌باشی شامگاه دوشنبه بیست‌وششم دی در ادامه سلسله‌نشست‌های تخصصی دانشگاه حل مسئله با موضوع «اندیشکده‌ها و کارگروه علمی و رویکردهای حل مسئله و بسته‌های سیاستی» اظهار کرد: نقش اندیشکده‌ها و تفاوت عملکرد آن‌ها با دیگر مراکز پژوهشی این است که مفاهیم پژوهشی‌کاربردی را به زبان قابل فهم برای استفاده در حوزه سیاست‌های عمومی ارائه می‌دهند تا این تحلیل‌ها برای ارائه بسته‌های سیاستی در زمینه حل مشکلات کشور در اختیار بخش‌های تصمیم‌گیر قرار گیرد تا زمینه تصمیم‌گیری‌های مناسب فراهم شود.
وی با اشاره به تاریخچه پیدایش اندیشکده‌ها در دنیا افزود: شروع این جریان به دهه ۱۹۰۰ میلادی در غرب به‌ویژه آمریکا برمی‌گردد که این نهاد در آن زمان برای حل مشکلات جامعه صنعتی برپایه علوم اجتماعی و با حمایت نهادهای خیریه برای حل مشکلات اجتماعی و اقتصادی شکل گرفت.
رئیس اندیشکده علمی‌راهبردی سازمان بسیج اساتید استان اصفهان اوایل قرن بیستم و چالش‌های مدیریتی در آمریکا را زمینه‌ساز رشد اندیشکده‌ها دانست و گفت: پس از جنگ جهانی دوم اندیشکده‌های بزرگی ایجاد شد و تشویق‌های اجتماعی دهه شصت میلادی باعث شکل‌گیری موج جدیدی از اندیشکده‌ها برای ارائه برنامه حل چالش‌های اجتماعی بود.
وی با اشاره به چالش‌های اخیر کشور در حوزه جنگ شناختی و جهاد تبیین ادامه داد: در این تهاجم همه‌جانبه دشمن، جای اندیشکده‌ها بیش از پیش خالی احساس می‌شود تا در حوزه سیاست‌گذاری جهاد تبیین برای مقابله با جنگ ترکیبی دشمن مشارکت داشته باشند.
خیام‌باشی مرحله بعد در سیر تحول اندیشکده‌ها را مربوط به بعد از دوران جنگ سرد اعلام کرد و ادامه داد: در این مرحله، غرب برای پیش‌بینی و مدیریت بحران‌های خاورمیانه و جهان سوم اندیشکده‌های متعددی تشکیل داد و پس از جنگ سرد نیز فعالیت این اندیشکده‌ها متمرکز بر ترغیب مردم شوروی سابق به دموکراسی مدنظر غرب و اقتصاد سرمایه‌داری بود.
وی از فعالیت اندیشکده‌های متعدد غرب برای پیشبرد چالش‌های جنگ شناختی خبر داد و گفت: این اندیشکده‌ها تلاش می‌کنند با فشار بر مدیریت افکار عمومی و اجرای برنامه‌ریزی‌های نقطه‌زن در مقابله با کشورهای متخاصم به اهداف خود دست یابند؛ به همین دلیل ردپای اندیشکده‌های سیاست‌گذار آمریکا در وزارت خارجه، خزانه‌داری و مباحث حقوق بشری دیده می‌شود که مشغول بررسی دقیق و سیاست‌گذاری هستند تا جهت‌گیری‌های آمریکا برای تهاجم به کشور ما را ساماندهی کنند.
رئیس اندیشکده علمی‌راهبردی سازمان بسیج اساتید استان جای اندیشکده‌های اسلامی برای مقابله با این سیاست‌های مداخله‌جویانه را خالی دانست و خاطرنشان کرد: نکته کلیدی این است که نقش اصلی اندیشکده‌ها پر کردن خلأ استفاده از اطلاعات علمی برای تصمیم‌گیری‌هاست، اما در این رویکرد دچار مشکلاتی هستیم. می‌توان گفت موضوع شناسایی زودهنگام مسائل جدید و جلب توجه سیاستمداران و مردم به آن از وظایف مهم اندیشکده‌هاست که در کشور ما انجام این وظایف نیازمند تقویت است.
لزوم تقویت اندیشکده‌های اسلامی برای شناسایی زودهنگام مسائل جدید
وی اندیشکده‌ها را بهترین مکان برای انتقال تجارب سیاستمداران گذشته و تربیت مدیران نسل آینده تعریف کرد و افزود: با این حال بسیاری از نهادهای دولتی در به‌کارگیری افراد و نیروهای فعال در اندیشکده‌ها فعال عمل نمی‌کنند. از سوی دیگر نقش اندیشکده‌ها دریافت، پالایش و ارزیابی اطلاعات است تا اطلاعات درست را با رویکرد آینده‌نگرانه در اختیار جامعه هدف قرار دهند.
خیام‌باشی اضافه کرد: اندیشکده‌ها وظیفه دارند با تهیه بسته‌های سیاست‌گذاری حلقه واسط بین سیاست‌گذاران و حاکمیت در رأس هرم و افکار عمومی و جامعه نخبگان در کف هرم جامعه باشند. همچنین این مراکز از طریق گفتمان‌سازی دستاورد فضای نخبگان را به سیاست‌گذاران منتقل می‌کنند؛ بنابراین نقش اندیشکده‌ها این است که به‌عنوان حلقه میانی عمل کنند و با تعامل فضای نخبگانی و حاکمیت، مسائل، چالش‌ها و ظرفیت‌های کف جامعه را شناسایی کنند و در قالب گزارش، لابی و بسته‌های سیاستی در اختیار سیاستمداران قرار دهند تا بتوانند تصمیمات درست بگیرند.
وی یکی دیگر از رسالت‌های اندیشکده‌ها را تاثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه عنوان کرد و ادامه داد: تغییر افکار عمومی جامعه به سمت ارزش‌ها و مباحث مدنظر دربرابر جنگ شناختی دشمن نیز ضروری است، اما بهترین خروجی اندیشکده‌ها تدوین بسته‌های سیاستی است تا به تصمیم‌گیری‌های درست در حوزه‌های حاکمیتی کمک کنند.
رئیس اندیشکده علمی‌راهبردی سازمان بسیج اساتید استان اصفهان ارتباط شبکه اندیشکده‌ها با میادین اجرایی شامل دولت و همه بازیگران میدانی را برای اجرای این اهداف ضروری دانست و گفت: نگاهی به رتبه‌بندی اندیشکده‌ها در دنیا نشان می‌دهد که آمریکا با ۸۳۵ اندیشکده در جایگاه نخست قرار دارد و چین و انگلستان در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
چالش جدی در استفاده از خروجی اندیشکده‌ها
وی یکی از دلایل برتری آمریکا در حوزه‌های فناوری در سال‌های گذشته را استفاده از خروجی اندیشکده‌ها دانست و افزود: از ۱۷۴ اندیشکده برتر دنیا ۲۴ اندیشکده مربوط به آمریکاست و ایران با ۵۹ اندیشکده در رتبه ۱۸ جهان و چهارم آسیا قرار دارد. این آمار نشان می‌دهد که رتبه ما در جهان بد نیست، اما در زمینه استفاده درست از خروجی اندیشکده‌ها دچار چالش هستیم.
خیام‌باشی با اشاره به سابقه تاسیس اندیشکده در کشورهای آسیایی پس از جنگ جهانی دوم گفت: در کشور ما نیز از سال ۷۱ نخستین دسته اندیشکده‌ها شکل گرفت که تمرکز آن‌ها بر شناسایی افکار غربی و بومی بود. دور دوم شکل‌گیری این نهاد از سال ۷۸ تا ۸۳ و با تمرکز بر مسئله فکر بود و دور سوم که از سال ۸۴ شروع شده است، همچنان ادامه دارد و بر ارائه راهکار برای بهبود عملکرد دولت و مشارکت در سیاست‌گذاری تمرکز دارد.
وی مهم‌ترین وظایف اندیشکده‌ها را تولید بسته‌های سیاستی مناسب، ارائه دستورکارهای لازم و پیش‌بینی نتایج کار و آماده‌سازی افکار عمومی برای بازگشت به موضوع جهاد تبیین برشمرد و گفت: از چالش‌های فعالیت اندیشکده‌ها نیز می‌توان به نبود شفافیت لازم در وظایف و اهداف کار اندیشکده‌ها و همچنین ناآشنایی اندیشکده‌ها با شکل‌گیری مراحل تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در کشور اشاره کرد.
رئیس اندیشکده علمی‌راهبردی سازمان بسیج اساتید استان اصفهان افزود: نداشتن جایگاه موثر و قانونی در بعد سیاست‌گذاری و نقد سیاست‌ها نیز چالش جدی دیگری است و در یک کلام می‌توان گفت اصلی‌ترین چالش اندیشکده‌ها تبیین نشدن مهم‌ترین رسالت اندیشکده‌ها یعنی ایجاد پل میان دانش و سیاست‌گذاری است.
وی با اشاره به وجود چالش‌های جدی برای تسهیل تصمیم‌گیری مدیران خاطرنشان کرد: این چالش در برقراری پل ارتباطی موثر میان مسئولان و جامعه باعث شده اندیشکده‌ها در پردازش فرایند تولید علم و حکمرانی تاکنون نقش‌آفرین نباشند.
خیام‌باشی مانع دیگر استفاده از خروجی اندیشکده‌ها را چالش صبر در دستگاه‌ها معرفی کرد و گفت: بیشتر نهادهای دولتی به‌دنبال راهکارهایی هستند که به‌سرعت چالش‌های آن‌ها را رفع کند، این در حالی است که مراجعه به اندیشکده‌ها نیازمند صبر است.
وی با استناد به بیانات رهبر در سال ۸۳ درباره پنج مرحله تشکیل دولت اسلامی ادامه داد: ایشان در سخنرانی‌های دیگر مطرح کردند که در مرحله تشکیل دولت اسلامی قرار داریم، اما معتقدم در این مرحله زمین‌گیر شدیم و این چالش نیازمند آسیب‌شناسی است.
رئیس اندیشکده علمی‌راهبردی سازمان بسیج اساتید استان اصفهان حضور مردم به فرموده رهبر را برای حل مشکلات کشور ضروری دانست و گفت: از گذشته تاکنون هرجا مردم حضور یافتند، نظام با پیروزی روبه‌رو شده و توانستیم مشکلات را از پیش‌رو برداریم و رهبر معظم انقلاب حضور کم‌رنگ مردم در شرایط کنونی را چالش مطرح و بر استفاده از ظرفیت مردم در گروه‌های مختلف فرهنگی و اقتصادی تاکید کردند.
وی برقراری ارتباط این گروه‌های مردمی با حاکمیت را نیازمند حلقه‌های میانی عنوان کرد و یادآور شد: یکی از حلقه‌های میانی می‌تواند اندیشکده‌های علمی‌راهبردی باشد که ارتباط فعالیت‌های جهادی دانش‌بنیان و فعالیت‌های پژوهشی را برقرار می‌کنند.
نظر شما