به گزارش خبرنگار ایمنا، پوشش گیاهی در حقیقت مجموعه‌ای است متشکل از گونه‌های گیاهی بوده که برای زمین یک پوشش گسترده فراهم می‌کند و موجب حفاظت سطح خاک می‌شود، به‌طور کلی پوشش‌های گیاهی برای حفاظت کردن از محیط زیست بسیار مهم است و نقش مؤثری در اکوسیستم طبیعی دارد، زیرا گیاهان جریان چرخه‌ای بیولوژیک شیمیایی آب، کربن و نیتروژن را تنظیم می‌کند و همچنین به ایجاد تعادل در انرژی دنیا کمک شایانی خواهد کرد.
علاوه بر این پوشش گیاهی نقش بسیار مهمی در حیات حیوانات دارد، چرا که منبع غذایی جانوران گیاهخوار است، از طرفی دیگر پوشش گیاهی حتی در اقتصاد جهانی نیز تأثیر زیادی دارد، به این دلیل که در سطح جهانی برای تولید سوخت‌های فسیلی از پوشش گیاهی به‌عنوان منابع انرژی، چوب، مواد غذایی و موارد بسیار دیگری استفاده می‌شود. همچنین بعضی از گونه‌های گیاهی خواص درمانی داشته و در علم پزشکی از آن استفاده می‌شود.
از طرفی دیگر پوشش گیاهی در کاستن آلودگی هوا که بر اثر آلاینده‌ها ایجاد شده، نقش بسزایی دارد، چرا که درختان می‌توانند دوده‌های مضر هوا را جذب کنند، همچنین در اثر احتراق مواد سوختی سرب وارد اتمسفر می‌شود که امکان دارد این سرب وارد بدن انسان و باعث مسمومیت، کم‌خونی، بیماری‌های تنفسی و اختلالات عصبی شود که گیاهان با جذب این مواد مضر کمک شایانی به کاهش آلودگی هوا می‌کند.
هر کدام از گونه‌های حیات وحش به دلیل تغذیه، بقا و تولیدمثل در زیستگاه خود، نیازهای خاصی به گونه‌های گیاهی دارند و این موضوع اهمیت پوشش گیاهی را دو چندان می‌کند، اما در ایران طی دهه‌های اخیر جمعیت انسان‌ها بیشتر از دو برابر شده و به دلیل پیاده‌سازی طرح‌های توسعه کشاورزی، صنعتی و شهرسازی و از طرفی با افزایش چرای دام‌ها، تعداد زیادی از پوشش‌ها گیاهی طبیعی مورد هجوم و حمله قرار گرفته و از بین رفته است، به همین دلیل جانورانی که این محیط‌ها را به‌عنوان زیستگاه خود انتخاب کرده بودند، به اجبار به سمت زیستگاه‌های دوردست مهاجرت کردند.
اگر پوشش گیاهی سطح زمین حذف شود اول از همه سطح خاک توسط بارش نابود خواهد شد. اگر باران به سطح خاک برخورد کند خاک‌دانه‌ها جابه‌جا می‌شود و فرسایش خاک اتفاق می‌افتد و از آنجایی که فرسوده شدن خاک باعث از بین رفتن حیات بشری می‌شود، بنابراین چنانچه حیات گیاهی به درستی مدیریت نشود؛ سیلاب، خشکسالی، فرسایش آبی و بادی خاک، کاهش تولید محصولات کشاورزی، کم شدن ذخایر سدها، طوفان‌های شن اتفاق خواهد افتاد. در نهایت نبود پوشش گیاهی فشارهای شدید و بدی را به جامعه وارد می‌کند و حتی بر درآمد، اشتغال و سبک زندگی نیز تأثیرگذار است.
تأثیر پوشش گیاهی مناسب بر وقوع سیلاب‌ها
داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، تغییرات توزیع الگوی زمانی و مکانی بارندگی‌ها را یکی از اثرات تغییر اقلیم بر محیط‌زیست می‌داند و می‌گوید: سیلاب‌های اخیر یکی از نمونه‌های بارز دگرگونی زمان و مکان بارش‌ها است؛ در مناطقی که دچار خشکسالی شده است و پوشش گیاهی مناسب ندارد، به دلیل کاهش قدرت جذب منابع خاکی، سیلاب‌ها خسارت‌های جبران‌ناپذیری در آن مناطق ایجاد کرده است.
وی ادامه می‌دهد: بارش باران در زمان خشکسالی نعمت است که باید با اقدامات لازم، سیلاب‌ها را در مسیرها پخش کنیم تا علاوه بر اینکه مانع بروز خسارت می‌شویم، بتوانیم از این حجم آب بهترین استفاده را ببریم؛ با این کار می‌توانیم اراضی کشاورزی را از آب کافی سیراب کنیم، این در حالی است که این فرصت‌ها به علت بی‌برنامگی به تهدید تبدیل می‌شود.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌افزاید: با وقوع سیلاب‌ها سطح فوقانی خاک با برخورداری از پوشش مرغوب کشاورزی از بین می‌رود و اراضی کشاورزی و مراتع از نظر ظاهری فقیر می‌شود و در سال‌های آینده با پوشش گیاهی اندک، تنوع زیستی و جانوری در زیستگاه‌های حیات‌وحش از لحاظ جمعیت و گوناگونی تحت تأثیر قرار می‌گیرد که ایران نیز جزو کشورهایی است که بسیار تحت تأثیر تغییر اقلیم قرار دارد. بروز سیل، خشکسالی، آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع، به نوعی اثرات تغییر اقلیم است.
وی با بیان اینکه بعضی از گردوغبارها ناشی از نبود پوشش گیاهی و رهاسازی اراضی کشاورزی و تخریب سرزمین است، اظهار می‌کند: اگر موقعیت جوی بادها صعودی و خیزش گردوخاک با بادهای افقی همراه باشد، شاهد انتشار و انتقال ذرات گردوغبار با منشأ داخلی و خارجی در بسیاری از نقاط کشور خواهیم بود.
نبود پوشش گیاهی و پیشروی گردوغبار در شهرها
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست و بوم‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، پیرامون اینکه با قطع درختان و ساخت‌وسازهای غیرقانونی در ارتفاعات بالای ۱۴۰۰ متر باعث نابودی جنگل‌ها می‌شویم، گردوغبار به دلیل نبود پوشش گیاهی به راحتی وارد شهرها می‌شود، می‌گوید: این ارتفاعات باید رها شود تا رستنی‌ها پیش برود و جلوی ریزگردها را بگیرد، دست‌درازی انسان به طبیعت منشأ داخلی ریزگردها است که به‌طور کلی در بروز پدیده‌های طوفان گردوخاک در کشور سهم مؤثری دارد.
وی ادامه می‌دهد: زمانی که جنگل‌ها را از بین می‌بریم، جاده و سد درست می‌کنیم و مسیر رودخانه و دریاچه‌ها را خشک می‌کنیم، مثل این است که خانه‌ای را خراب کنیم و تنها با یک سقف و ستون بخواهیم مدیریت بحران کنیم، زیر جنگل‌ها آب‌انباری عظیم وجود دارد که با نابودی آنها علاوه بر نابودی این منبع با ارزش و عظیم، خاک و حیات‌وحش کشور نیز نابود خواهد شد.
نابودی پوشش گیاهی مراتع با افزایش ۴ برابری چرای دام
این کارشناس محیط‌زیست با اشاره به نابودی مراتع در پی ازدیاد سه تا چهار برابری چرای دام در کشور، می‌افزاید: این میزان دام موجود سبب نابودی پوشش گیاهی در مراتع، رشد بیابان‌زایی و افزایش ریزگردهای داخلی می‌شود.
وی تصریح می‌کند: پوشش گیاهی موجود در مراتع می‌تواند غذای مناسبی برای دام باشد، اما با بایر شدن زمین‌ها و بی‌حاصلی خاک از گیاهان، باد و طوفان ریزگردها را به سمت شهرها سوق خواهد داد و سلامتی مردم به دلیل هجوم ریزگردها و آلاینده‌ها در معرض خطر قرار می‌گیرد.
کهرم با تاکید بر اینکه فرسایش خاک قدرت زایندگی و رویش را از آن می‌گیرد و خاک فرسایش یافته می‌میرد، می‌گوید: قسمت اعظم فرسایش خاک بر اثر پدیده جنگل‌زدایی ایجاد می‌شود، جنگل‌ها را قطع می‌کنیم، لذا خاک از پوشش گیاهی جنگل عریان می‌شود و از بین می‌رود. این پدیده‌ها به صورت متوالی یکی پس از دیگری اتفاق می‌افتد.
وی با اشاره به اینکه لازم است پوشش گیاهی خاک در ایران افزایش یابد، اظهار می‌کند: اگر پوشش گیاهی مناسب باشد، فرسایش خاک صورت نمی‌گیرد. در حال حاضر علوفه‌ای که توسط باران و برف رشد می‌کند توسط چهارپایان خورده می‌شود، این چهارپایان خاک را خالی از پوشش گیاهی می‌کنند و زمینه‌ساز فرسایش می‌شوند. تنها راه کوتاه‌مدت برای کاهش فرسایش خاک این است که باید به خاک زمان استراحت داد تا تقویت شود.
این کارشناس محیط‌زیست می‌افزاید: زیر جنگل‌ها آب انباری عظیم وجود دارد که با نابودی پوشش گیاهی جنگل‌ها علاوه بر از بین رفتن این منبع با ارزش و عظیم، خاک و حیات‌وحش کشور نیز نابود خواهد شد، باید هرچه سریع‌تر جلوی تخریب این جنگل‌ها گرفته شود. اگر مسئولان و دستگاه‌های ذی ربط تصمیم بگیرند، با پوشش‌های گیاهی جنگل‌ها کاری نداشته باشند، طبیعت به روزهای خوب خود بازخواهد گشت.
نابودی پوشش گیاهی با جاده‌سازی معادن
محمد درویش، کنش‌گر محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره اینکه جاده‌سازی‌هایی که در اثر فعالیت‌های معدنی صورت می‌گیرد به شدت پوشش‌های گیاهی مناطق را نابود می‌کند، می‌گوید: در فعالیت معدن‌کاری باید از ماشین‌آلات قابل تردد در مسیرهای پرپیچ و دشوار استفاده کنیم تا از جاده‌سازی و تخریب محیط‌زیست جلوگیری شود.
وی تأثیرات کیفیت هوا ناشی از افزایش میزان گردوغبار و ریزگردها را یکی دیگر از عوامل مخرب فعالیت معادن بر محیط‌زیست می‌داند و اظهار می‌کند: رهاسازی و ریختن نخاله فعالیت‌های معدنی در منطقه معدن‌کاری سبب تخریب پوشش‌های طبیعی، منابع آب و خاک و چشم‌اندازهای طبیعت می‌شود.
فناوری‌های نوین راهکار کاهش مخاطرات زیست محیطی معادن و حفظ پوشش گیاهی
این کنش‌گر محیط‌زیست استفاده روش‌های علمی نوین را یکی از راهکارهای کاهش مخاطرات فعالیت‌های معدنی بر پوشش گیاهی و زیست‌محیطی می‌داند و می‌افزاید: اکنون بیشتر معادن بدون بررسی مسائل اقتصادی تنها با مراحل آزمون و خطا، رگه‌های معدنی پرسود را طی ایجاد انفجار پیدا می‌کنند، در حالی که با شیوه‌های مدرن و لیزر بدون تخریب منطقه می‌توانند رگه‌های موجود معادن را تجسس و مورد بهره‌برداری اصولی قرار دهند.
وی ادامه می‌دهد: طی بهره‌مندی از این روش‌های نوین در فعالیت‌های معدنی می‌توانیم استفاده از مواد منفجره را که به شدت باعث تخریب محیط‌زیست، از بین‌رفتن حیات وحش و پوشش‌های طبیعی گیاهان و افزایش ریزگردهای خطرناک هستند را تا حد امکان کاهش دهیم.
درویش با تاکید بر اینکه فعالیت‌های معدنی باید در فاصله ۵۰۰ متری از منابع آب شیرین صورت گیرد، خاطرنشان می‌کند: در رویشگاه‌ها و پوشش‌های گیاهی طبیعی کشورمان به‌ویژه در مناطق زاگرس و ارسباران نباید به بهانه استحصال مواد معدنی درختان ارزشمندی که مهمترین عامل تولید اکسیژن، دفع دی‌اکسید کربن و تغییر اقلیمی در کشور است، را نابود کنیم.
نظر شما