به گزارش خبرنگار ایمنا، اجرای سیاست‌های پولی و مالی در اقتصاد، از جمله راهکارهایی است که برای کنترل تورم به کار گرفته می‌شود. سیاست‌های پولی توسط بانک مرکزی و سیاست‌های مالی در ایران توسط سازمان برنامه و بودجه اجرایی می‌شود. سازمان برنامه و بودجه در مخارج دولت اعمال سیاست گذاری کرده و در شرایط تورمی اقداماتی همچون بودجه انقباضی انجام می‌دهد. در چنین بودجه‌ای مخارج دولت کاهش می‌یابد تا اثرات تورمی هزینه کرد دولت در اقتصاد کاهش یابد.
بانک مرکزی در زمان تورم با اجرای سیاست‌هایی از جمله افزایش نرخ سود بانکی، پول را از سطح بازار جمع می‌کند. بنابراین افزایش نرخ سود بانکی یکی از راهکارهایی است که دولت‌ها در شرایط تورمی برای کنترل بازار به کار می‌گیرند.
تجارب مختلف کشورهای جهان در دستکاری نرخ بهره بانکی
نرخ بهره بانکی آمریکا پس از چهار جلسه افزایش به ۴.۴ رسید و حتی پیش بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال آینده این نرخ به میزان سه چهارم درصد افزایش یابد. می‌توان گفت عملکرد فدرال رزرو برای تعیین میزان افزایش نرخ بهره مثبت بوده و منجر به تبدیل دلار به با ارزش‌ترین ارز جهان شده است.
البته کنترل و دستکاری نرخ بهره می‌تواند نتایج منفی نیز به دنبال داشته باشد. بانک مرکزی ترکیه در تاریخ بیستم ماه اکتبر نرخ بهره خود را از ۱۲ به ۱۰.۵ درصد رساند چرا که رجب طیب اردوغان معتقد است نرخ بهره دلیل اصلی همه شرارت‌هاست. در نتیجه اعمال این سیاست اکنون تورم ترکیه به ۸۵ درصد رسیده که بالاترین رقم تورم این کشور در دو دهه گذشته است.
با وجود بالا بودن نرخ تورم در کشور ما، تاکنون اقدام دقیقی و صحیحی برای تنظیم نرخ بهره و در پی آن کنترل تورم انجام نشده است و شاهد سرازیر شدن حجم زیادی از نقدینگی به سمت بازارهای غیر مولدی همچون طلا، سکه و مواردی از این دست هستیم.
در جدول زیر نرخ سود سپرده یکساله بانکی در دهه اخیر آمده است:
| سال | سپرده سرمایه گذاری یک ساله (درصد) |
| ۱۳۹۰ | ۱۷ |
| ۱۳۹۱ | ۱۷ |
| ۱۳۹۲ | ۱۷-۲۱.۵ |
| ۱۳۹۳ | ۲۲-۲۴ |
| ۱۳۹۴ | ۱۸-۲۰ |
| ۱۳۹۵ | ۱۵-۱۵/۵ |
| ۱۳۹۶ | ۱۵ |
| ۱۳۹۷ | ۱۵ |
| ۱۳۹۸ | ۱۵ |
| ۱۳۹۹ | ۱۶ |
| ۱۴۰۰ | ۱۸ |
البته علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی به تازگی از تصمیم این نهاد برای اصلاح نرخ سود بانکی خبر داده است.
وی در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی به تاریخ (چهارم دی ماه) در جریان بررسی بررسی گزارش کمیسیون اقتصادی پیرامون ارزیابی سیاست‌ها و اقدامات ارزی دولت، به تجارب سایر کشورها در تعیین نرخ سود بانکی و کنترل تورم اشاره کرد و گفت: در کشور روسیه زمانی که جنگ اوکراین شروع شد بازار ارز بسیار متلاطم شد. اما بلافاصله بانک مرکزی روسیه نرخ سود بانکی را یک شبه از ۹.۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش داد که باعث ایجاد ثبات در بازار شد. موضوع نرخ سود بانکی در مدیریت بازار ارز بسیار مهم بوده و ما مدت‌هاست آن را دنبال می‌کنیم. سیاست‌های پولی در بانک مرکزی همه کشورهای دنیا دنبال شده و ما نیز به این موضوع توجه داریم.
برخی از اقتصاددانان معتقدند افزایش نرخ سود بانکی اقدامی اجتناب ناپذیر است چراکه انتظارات تورمی افزایش یافته و مردم دارایی‌های خود را به سمت سایر بازارها انتقال می‌دهند که خود این موضوع تورم‌زاست. البته با توجه به موج تقاضا برای برداشت پول از بانک‌ها و تبدیل حساب‌های بلند مدت به کوتاه مدت، به نظر می‌رسد بانک مرکزی به ناچار به فکر افزایش نرخ بهره افتاده است و باید پیش از شروع این موج به فکر چنین اقداماتی می‌بود.
با افزایش نرخ بهره بانکی پول‌ها در تله بانک می‌افتد
رحمان سعادت، دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه سمنان به خبرنگار ایمنا، درباره ارسال درخواست افزایش نرخ سود بانکی به شورای پول و اعتبار، می‌گوید: افزایش نرخ سود بانکی، همزمان تأثیرات مثبت و منفی دارد؛ با افزایش نرخ بهره بانکی، پول از بازارهای موازی همچون طلا، دلار جمع شده و در بانک‌ها قرار می‌گیرد؛ به عبارت دیگر، پول‌ها در تله بانک می‌افتد، نقدینگی جمع می‌شود و می‌توان گفت افزایش سود بانکی بر کاهش تورم تأثیرگذار است.
وی اضافه می‌کند: از طرفی افزایش نرخ بهره بانکی بر هزینه تمام‌شده بخش مولد تأثیرگذار بوده و باعث افزایش این هزینه و قیمت تولید می‌شود که بر تورم تأثیر منفی دارد. درمجموع تعیین تأثیرات مثبت یا منفی این طرح به نحوه اجرایی کردن آن بستگی دارد. اگر دولت با جمع کردن نقدینگی بتواند تقاضا را کاهش دهد و در مقابل اجازه ندهد هزینه تولید افزایش یابد، افزایش نرخ سود بانکی اقدام نسبتاً خوبی برای کنترل تورم خواهد بود اما اگر این اقدام موفق نباشد به تورم دامن خواهد زد.
کنترل بازار سکه و ارز به همراهی مردم بستگی دارد
به گفته این اقتصاددان امکان کنترل بازار سکه و ارز با اجرای این سیاست نیز به میزان همراهی مردم با دولت بستگی دارد؛ متأسفانه طی دهه‌های گذشته، فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاران و مردم اعتماد چندانی به دولت نداشته‌اند و عملاً سیاست‌ها در اجرا با مشکل مواجه بوده است. افزایش نرخ سود بانکی روی کاغذ، سیاست درستی است اما در عمل بعید به نظر می‌رسد با شرایط فعلی نتیجه مثبتی داشته باشد.
سعادت ادامه می‌دهد: افرادی که نقدینگی دارند، سود بازار را با سود بانکی مقایسه می‌کنند و اگر سود خرید دلار و یورو بیشتر باشد، این اقدام نیز تأثیرگذار نخواهد بود مگر آنکه سود بانکی به ۳۰ درصد یا بیشتر از آن برسد تا برای سرمایه‌گذاران و صاحبان نقدینگی انگیزه ایجاد کند. بعید است با نرخ‌هایی در محدوده ۲۳ درصد، افزایش سود بانکی تأثیر مثبتی بر کاهش تورم داشته باشد.
تأثیر ارائه نشدن بودجه در ابهامات بازار
وی با اشاره به سود ۲۳ درصدی اوراق گواهی گام، تصریح می‌کند: واقعیت آن است که در چند ماه گذشته، ابهام در بازار افزایش یافته است. دولت نیز همچنان لایحه بودجه را ارائه نکرده است که می‌توانست بسیاری از ابهامات را رفع کند. اگر دولت برنامه‌های سال آتی خود را ارائه کند، افزایش نرخ این اوراق می‌تواند تأثیرگذار باشد.
شهرام معینی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان نیز درخصوص ارسال درخواست افزایش نرخ بهره بانکی به شورای پول و اعتبار، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: نرخ‌های متنوعی برای سود و بهره وجود دارد که از جمله آن می‌توان به نرخ سود سپرده، نرخ سود تسهیلات و نرخ بهره بین بانکی اشاره کرد. به طور کلی زمانی که کشورهای مختلف با تورم بالا مواجه می‌شوند این نرخ را افزایش می‌دهند تا به کمک آن در کوتاه مدت به دنبال کاهش مصرف، تورم کاهش یابد.
افزایش نرخ بهره در کوتاه مدت منجر به کنترل تورم می‌شود
وی اضافه می‌کند: این روشی است که کشورهای غربی نیز اخیراً اتخاذ کردند و پس از آن تورم کاهش یافت. در ایران نیز اکنون با نرخ تورم بالایی مواجه هستیم و با توجه به کمتر بودن نرخ بهره نسبت به نرخ تورم، سپرده گذاران ضرر می‌کنند. نرخ سود بانکی تنها نرخ بهره کشور ما نیست و ابزارهایی همچون اوراق خزانه و گام نیز نرخ‌های بالاتری دارد.
به گفته این اقتصاددان تغییر نرخ بهره بانکی در ایران تأثیر چندانی ندارد؛ اما اگر نرخ سود بانکی افزایش یابد، با کاهش فشار تقاضا می‌تواند تا حدودی در کوتاه مدت منجر به کاهش تورم شود، البته تأمین مالی در این شرایط مشکل‌تر می‌شود.
معینی خاطرنشان می‌کند: این اقدام به ضرر بورس است، زیرا با افزایش نرخ بهره بدون ریسک، سرمایه گذارانی که ریسک پذیر نیستند، سرمایه‌های خود را از بورس خارج کرده و به بانک‌ها انتقال می‌دهند. بنابراین افزایش نرخ سود بانکی منجر به کاهش سرمایه گذاری در بورس می‌شود. در مجموع می‌توان گفت افزایش قابل ملاحظه نرخ بهره بانکی برای بورس خبر خوبی نیست.
گزارش از: فرشته بابایی؛ خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما