به گزارش خبرنگار ایمنا، افتادن در دره سیاه واردات بنزین، در شرایط فعلی کشور اتفاقی دور از تصور نیست. شیوه مصرف بنزین و افزایش شدت آن طی سال‌های اخیر به قدری است که بدون داشتن برنامه‌ریزی و با همین روند، هم‌اکنون نیز بنزین تولیدی پالایشگاه‌های داخل، پاسخ‌گوی نیاز کشور نیست و دولت به ناچار بخشی از بنزین را با واردات تأمین می‌کند.
البته نمی‌توان افزایش مصرف سوخت را فقط به گردن مردم انداخت، زیرا خودروهای فعلی قدیمی بوده و حتی روند اسقاط خودرو نیز بسیار کند است که این موضوع، مصرف سوخت را افزایش می‌دهد. این در حالی است که در برنامه‌های توسعه بر حرکت به سمت تولید یا واردات خودروهای هیبریدی و گازسوزکردن خودرو تاکید شده اما این موضوع همچنان مغفول مانده است.
واردات بنزین به صرفه است؟
هزینه ساخت پالایشگاه و توسعه پالایشگاه‌های فعلی در گذشته مانع از انجام آن شد اما پس از شدت گرفتن تحریم‌ها و نبود امکان واردات بنزین، کشور ناچار به اتکا به توان داخل شد و در پی آن شاهد افزایش ظرفیت تولیدی بنزین تا ۱۵۰ میلیون لیتر نیز بودیم.
این موضوع را باید در کنار روند افزایش مصرف سوخت در نظر گرفت که اگر واردات ادامه می‌یافت با گذشت زمان واردات بنزین از روزانه ۱۷ میلیون لیتر به واردات روزانه ۳۵ تا ۴۰ میلیون لیتر می‌رسید. بنابراین به نظر می‌رسد هزینه سرمایه‌گذاری شده در پالایشگاه‌ها، صرفه اقتصادی خوبی داشته است.
اما از طرفی باید توجه داشت که افزایش ظرفیت تولید نیز چاره کار نیست چراکه به هر روی پالایشگاه‌ها براساس برنامه، به تعمیرات اساسی نیاز داشته و ظرفیت تولید پس از مدتی کاهش می‌یابد؛ ظرفیتی که شتاب افزایش آن با افزایش مصرف نسبت چندانی ندارد.
خودکفایی در تولید و حتی صادرات بنزین امری دست‌نیافتنی نیست که در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به آن دست یافته‌ایم؛ دستاوردی که در آن شرایط تحریم توانست کشور را از بحران درآمدی نجات دهد اما در ادامه با تغییر الگوی مصرف مجدداً شاهد بر هم خوردن تراز تولید و مصرف هستیم.
فرزین سوادکوهی، کارشناس نفت در این خصوص به خبرنگار ایمنا می‌گوید: پالایش نفت یک صنعت تخصصی است که در کشور ما عمده محصولات و فرآورده‌های آن شامل سوخت‌های فسیلی است. نفت در پالایشگاه‌های ایران به بنزین و گازوئیل که محصولاتی استراتژیک است تبدیل می‌شود.
کشور ما در یکی دو سال اخیر به خودکفایی در تولید بنزین رسیده بود به نحوی که با راه افتادن پالایشگاه‌هایی همچون ستاره خلیج فارس که حدود ۴۵ میلیون لیتر بنزین در روز تولید می‌کرد، تولید بنزین در کشور حتی به مرز ۱۵۰۰ میلیون لیتر در روز هم رسید.
کاهش قابل توجه تولیدات پالایشگاهی در یکسال اخیر
وی اضافه می‌کند: از سال گذشته، سوءمدیریت منجر شده که تولیدات پالایشگاهی کاهش قابل توجهی داشته باشد. همه واحدهای پالایشگاهی کشور امروز با مشکل تولید مواجه هستند، از طرفی مصرف بنزین در کشور هر روز در حال افزایش است.
البته در دوران شیوع کرونا، رشد مصرف بنزین کمی متوقف شد اما با توجه به کیفیت خودروها که علاوه بر مصرف بالا، احتراق ناقص نیز دارند؛ مصرف بنزین در ایران بسیار بالاست.
ساختار صنعت پالایشی به نحوی است که اگر برای اورهال، خاموش شود، راه‌اندازی مجدد آن همچون نیروگاه‌ها زمان بر است. اگر براساس زمان‌بندی صحیح اورهال این واحدها انجام نشود همواره با مشکل مواجه خواهند بود.
خروج افراد متخصص از بدنه مدیریت صنعت پالایشگاهی
این کارشناس نفت می‌گوید: ضعف مدیریتی و نبود افراد متخصص که ناشی از عزل و نصب‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است، افراد متخصص کنار زده شدند. این موضوع ساختار پالایشگاه ستاره خلیج فارس، آبادان و اصفهان را کاملاً تحت تأثیر قرار داد.
افرادی که تخصص لازم را ندارند در این صنعت نمی‌توانند دوام آورند و حضور آن‌ها فقط به متضرر شدن این صنعت می‌انجامد. به این مشکلات باید محدودیت‌های اقتصادی و مشکلاتی که از تحریم‌ها به وجود آمد را نیز اضافه کرد.
سوادکوهی اضافه می‌کند: در حالی که تا سال گذشته صادرکننده بنزین بودیم، اکنون به یک واردکننده تبدیل شدیم و افزایش مصرف نمی‌تواند تنها عامل این مسئله باشد. این در حالی است که کیفیت بنزین تولید داخل نیز کاهش قابل توجهی داشته و ماه‌هاست بنزین سوپر نیز در بازار نیست.
تولید بنزین پتروشیمی برای جبران کمبود تولید
وی در پاسخ به این پرسش که چرا پتروشیمی‌ها کاهش ظرفیت تولید را تأیید نمی‌کنند، می‌گوید: در مجموعه تولید پالایشی کشور باید تولید انواع و اقسام بنزین در نظر گرفته شود.
میزان تولید بنزین در کشور به نحوی کاهش یافته که براساس اعلام معاون وزیر نفت اکنون بنزین پتروشیمی تولید می‌شود درحالی‌که از دهه ۸۰ به بعد بنزین پتروشیمی تولید نمی‌شد.
از طرفی افزایش مصرف نیز در برهم‌خوردن تراز تولید و مصرف بی‌تأثیر نبوده است. سیستم خودروسازی کشور ما با تکنولوژی روز پیش نرفته و سامانه‌های احتراقی ماشین‌ها قدیمی بوده و مصرف آن بالاست.
این کارشناس نفت اضافه کرد: دوگانه‌سوزکردن خودروها نیز به خوبی پیش نرفته، بنابراین مصرف خودروها در ایران هر روز افزایش می‌یابد، این در حالی است که تعداد خودروهای اوراقی نیز بسیار کم است.
از صادرکننده بنزین به واردکننده تبدیل شده‌ایم
وی درباره کاهش تولید بنزین اظهار می‌کند: پالایشگاه‌هایی همچون اصفهان، اراک و آبادان در این یکسال با کاهش قابل توجه حجم تولید مواجه بودند و همین موضوع منجر به کاهش ۲۵ میلیون لیتری تولید بنزین در کشور شد.
براساس آخرین آمار رسمی، مصرف بنزین در کشور به روزانه حدود ۱۰۰ میلیون لیتر رسیده و بازار صادرات بنزین را از دست داده‌ایم، این در حالی است که ارزآوری صادرات بنزین به ویژه در دوران تحریم نسبتاً قابل توجه بود.
این کارشناس نفت با بیان اینکه در یک سال اخیر از امتیاز صادرات بنزین محروم شده‌ایم و فقط محموله‌هایی صادر شده که مقصد و نحوه صادرات آن چندان شفاف نیست، خاطرنشان می‌کند: تراز تولید و مصرف بنزین امروز در کشور ما کاملاً بر هم خورده و امروز به رغم هشدار کارشناسان، نه تنها واردکننده بنزین شده‌ایم، بلکه شواهد موجود نشان می‌دهد بنزین‌های آلاینده که معروف به بنزین پتروشیمی و آروماتیک است تولید می‌کنیم و از واحدهای پتروشیمی کمک گرفته‌ایم تا تولید بنزین را افزایش دهیم و کمبود بازار را جبران کنیم. اکنون چیزی به نام بنزین سوپر در بازار عرضه نمی‌شود و بنزین پتروشیمی که بسیار خطرناک و آلاینده است عرضه می‌شود.
کاهش ۵۰ درصدی تولید بنزین در پالایشگاه اصفهان
سوادکوهی اضافه می‌کند: صنعت پالایش بسیار حساس و تخصصی است که راهبران آن باید کاملاً متخصص این حوزه و مسائل بین‌الملل باشند، به نحوی که تجارت و تعاملات این حوزه را مدیریت کند. برای به دست آوردن قدرت پیشین تولید بنزین باید تلاش بسیاری انجام شود، زیرا افزایش تولید پالایشگاه‌ها امری مشکل و زمان‌بر است. به عنوان مثال تولید بنزین پالایشگاه اراک از ۱۷ به ۱۱ و تولید پالایشگاه اصفهان از ۱۲ به ۶ میلیون لیتر رسیده و برای رسیدن به مقادیر پیشین نیازمند اقدامات فنی و برنامه‌ریزی مهندسان است.
وی تصریح می‌کند: صنعت نفت در کشور ما یک صنعت دولتی است و نهادهای حاکمیتی بر آن تسلط کامل دارند، درحالی‌که در کشورهای خارجی، صنعت پالایشی را بخش خصوصی اداره می‌کند. زمانی که بخش خصوصی در این حوزه فعالیت کند صادرات محصولات را نیز انجام می‌دهد، بنابراین سوددهی فراوانی خواهد داشت و به همان نسبت توسعه می‌یابدداما در کشور ما همه چیز دولتی است و پالایشگاه‌ها فقط سوخت تولید می‌کنند.
این کارشناس نفت خاطر نشان می‌کند: درواقع جای پتروپالایشگاه‌ها که محصولات سودآورتری نسبت به بنزین، تولید می‌کنند، در کشور ما خالی است. در ایران پالایشگاه‌ها با استانداردهای بسیار قدیمی سوخت تولید می‌کنند بنابراین نمی‌توانیم در حوزه تولید پیشرفت چندانی داشته باشیم تا بتوانیم صادرکننده قابلی نیز باشیم. در بهترین حالت فقط می‌توانیم صادرات اندکی داشته باشیم که کمی به نفع اقتصاد است اما مشکلی را رفع نمی‌کند.
گزارش از فرشته بابایی، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما