به گزارش خبرنگار ایمنا، تئاتر هنری کهن و نام‌آشنا که با روح و روان آدمی عجین بوده و زنده‌ترین هنر جهانی متکی بر انسان است. تئاتر زبان عامل انتقال فلسفه از لفظ به تصویر و به‌عنوان یک هنر فلسفی است که ریشه اصلی آن را باید در آئین‌ها و مناسک جست‌وجو کرد. ریشه‌ای با قدمت نزدیک به هزاران سالی که گذشته و آینده‌ای به وسعت نامحدود که باید برای آن برنامه داشت و برنامه‌ریزی کرد و هنرمندانش را حامی بود.
این حمایت اما قالب‌ها و عرصه‌هایی دارد که شرکت در رویدادها و جشنواره‌های هنری یکی از همان‌ها است. چهل‌ویکمین جشنواره تئاتر فجر در پیش است و اصفهان به‌عنوان مهد هنر و فرهنگ ایران‌زمین نمایندگانی در این رویداد بین‌المللی نمایشی دارد.
احسان جانمی، نویسنده و کارگردان تئاتر در استان اصفهان فعالیت می‌کند و حدود سه دهه از عمر خود را در عرصه هنرهای نمایشی گذرانده است. با این هنرمند باسابقه و فعال در عرصه هنر تئاتر درباره اثر منتخب وی در چهل‌ویکمین جشنواره تئاتر فجر به گفت‌وگو نشسته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
کدام اثر نمایشی شما در جشنواره تئاتر فجر پذیرفته شده است؟
«کوچه مختار و ساسان و سیمین» نوشته رضا گشتاسب عنوان صدویازدهمین اثر گروه نمایش کاوش است که امسال در چهل‌ویکمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از استان اصفهان حضور خواهد داشت. این نمایش به‌صورت مستقیم در این جشنواره شرکت کرده و تا به امروز نمایش عمومی نداشته است.
این اثر در چه سبکی ساخته شده است؟
این اثر در مکتب رئالیسم جادویی نوشته و تنظیم شده و با عناصر غیرواقع‌گرایانه درآمیخته است و از لایه‌های تودرتوی سیال ذهن هم برخوردار است که شاهد گذر زمان و چند زمانی در نمایش هستیم. در حقیقت این نمایش از لایه‌ها و ابعاد مختلفی برخوردار است.
داستان از این قرار است که فردی به نام «عبدالعظیم خان» در کوچه با آدم‌ها و رویدادهای آن محله طی ۳۰ سال روبه‌رو است.
همه نمایش در یک ساعت طراحی شده است اما همین یک ساعت ۳۰ سال از زندگی عبدالعظیم خان را روایت می‌کند. شیوه جذابی در نمایش‌نامه وجود دارد که تلاش کردیم با کمک بازیگران مجموعه، این شیوه را اجرایی کنیم. محمد ترابی، مائده وحید، فرزاد قاسمی، رزیتا کروندی و محمد طاهری نقش‌آفرینان این نمایش یک‌ساعته هستند.
ذکر این نکته لازم و ضروری است که گروه تئاتر کاوش به‌عنوان فعال‌ترین گروه نمایش اصفهان پرچم‌دار این استان در جشنواره‌های مختلف ملی و منطقه‌ای با ۲۹ سال سابقه هنری است.
«کوچه مختار و ساسان و سیمین» روایت‌گر چیست؟
عبدالعظیم خان در دوران پیری و بازنشستگی متوجه حضور یک غریبه در خانه خود می‌شود که قصد دارد او را به قتل برساند. ابتدا علت این قتل را نمی‌داند. تماشاگر زمانی که با نمایش و قصه روبه‌رو می‌شود متوجه می‌شود چه اتفاقاتی در ۳۰ سال گذشته در این کوچه و محله افتاده است. در این نمایش، به‌نوعی به سیر تاریخی سه دهه اخیر کشورمان از دوران جنگ تحمیلی هشت‌ساله تا به امروز، نگاه شده است.
چرا عبدالعظیم خان؟
این فرد شخصیتی معلم و بازنشسته اداره آموزش‌وپرورش است. معلم ریاضی است و با منطق اعداد و ارقام زندگی می‌کند و تحت تأثیر خلق‌وخو و زندگی افراد زیادی در طول عمر خود قرار دارد. این ویژگی جذابیت اثر را بالا برده است.
اینکه یک نفر چقدر در جامعه تأثیرگذار است و می‌تواند در اجتماع هم تأثیر بگذارد، در نمایش دنبال می‌شود. جذاب‌ترین بخش اثر در شب قتل عبدالعظیم خان روی می‌دهد و اتفاقات جالبی دیگری که با دیدن تئاتر متوجه خواهید شد.
تاکنون در کدام جشنواره‌ها حضور داشته‌اید؟
در طول سه دهه فعالیت هنری در جشنواره‌های درجه‌یک، دو و گاهی در گذشته‌های دور در رویدادهای درجه سه حضور داشته‌ایم، اما امروز در جشنواره‌های درجه‌یک شرکت می‌کنیم؛ جشنواره‌هایی از جمله تئاتر فجر، آئینی و سنتی، صاحب‌دلان، تئاتر منطقه‌ای، تئاتر استانی یا جشنواره ایران‌زمین که هرکدام با موضوعات متفاوتی در کشور اجرا می‌شود. خوشبختانه در بیشتر جشنواره‌ها توانستیم برای اصفهان افتخار کسب کنیم و پیشتاز باشیم.
آیا امسال رویه جشنواره با دوره‌های قبل تفاوتی کرده است؟
کارگردانان تئاتر امسال نباید تا پیش از ارائه اثر در جشنواره تئاتر فجر، اجرای دیگری داشته باشند؛ اجرای عمومی پس از جشنواره خواهد بود.
این تصمیم سیاست‌گذاران جشنواره فجر بوده است که مانند چندین دوره قابل آثار هنری ارائه شده، دست اول باشد تا کارها از جذابیت بیشتری برخوردار باشد. گروه کاوش هم بعد از جشنواره تئاتر فجر، در اسفندماه یا اوایل سال آینده در اصفهان و تهران نمایش عمومی دارد.
باور شما نسبت به کارکرد جشنواره‌هایی همچون تئاتر فجر چیست؟
بیشتر گروه‌های تئاتری اقتصاد شکننده‌ای دارند. جشنواره‌ها از محلهای تأمین اقتصادی فعالان هنرهای نمایشی است. ویترین نمایش درجه‌یک کشور ما هم جشنواره تئاتر فجر است. این رویداد یک بازار رسمی و بین‌المللی برای تئاترها و گروه‌های حرفه‌ای است.
گروه ما به‌عنوان مجموعه‌ای هنری در شرایط حاضر برای تداوم حیات حرفه‌ای در این جشنواره‌ها شرکت می‌کند. جشنواره تئاتر فجر باسابقه ۴۱ ساله معتبرترین رویداد ملی و بین‌المللی در کشورمان است.
این سعادت را داشته‌ایم که همواره پای ثابت نمایندگی اصفهان در جشنواره‌ها باشیم و تلاش ما بر این بوده است که یک جریان مثبت و روشن نمایشی را در استان رقم بزنیم. البته به‌شرط اینکه مدیران فرهنگی ما را حمایت کنند و عزم آن‌ها بر این مسئله استوار باشد که از این دست رویدادها به نفع استان اصفهان استفاده کنند؛ گاهی همراهی‌ها خوب بوده اما این مهم همیشگی و پایدار نبوده است.
موافق دست اول بودن اجراهای جشنواره تئاتر هستید؟
در ۱۵ سال اخیر رویه به شکلی بود که نمایش می‌توانست تا قبل از ارائه در جشنواره تئاتر فجر، اجرای عمومی داشته باشد. امسال رویه به دوران قبل از ۱۵ سال گذشته بازگشته است.
من تجربه هر دو اجرای خصوصی و عمومی را داشته‌ام. هر دو معایب و محاسنی دارند، از جمله اینکه کاری که اجرای عمومی قبل از جشنواره داشته باشد آمادگی بهتری برای حضور دارد. از طرفی کار دست اول با استقبال بیشتر مخاطب روبه‌رو می‌شود و طراوت و تازگی خاصی دارد بنابراین برای من تفاوت زیادی ندارد.
تئاتر اصفهان با چه آسیب‌هایی روبه‌رو است؟
تئاتر اصفهان وضعیت بسامانی ندارد؛ این مهم هم دلایل زیادی دارد؛ از مسائل اقتصادی تا سیاست‌گذاری. اما نکته‌ای که می‌توان به آن اشاره کرد این است که مسئولان یا نمی‌خواهند یا به‌واقع توانایی انجام برنامه‌ریزی درست برای تئاتر را ندارند. گاهی سلیقه‌ای عمل می‌کنند و بعد به بهانه‌های مختلف علت را به گردن تئاتری‌ها می‌اندازند.
به نظر می‌رسد، مسئولان سعی می‌کنند بیشتر بین تئاتری‌ها اختلاف ایجاد کنند و کار خودشان را پیش ببرند. این کار درست نیست و اگر سیاست‌گذاری درستی اتفاق می‌افتاد و از همه ظرفیت‌ها و نیروهای موجود استفاده می‌شد، بهتر بود و شاید می‌توانست جلوی مشکلات اقتصادی که دست‌به‌گریبان قشر هنرمند تئاتر است را بگیرد.
اما وقتی این عوامل باهم ترکیب می‌شود شاهد تغییر محسوسی نیستیم و اتفاق خاصی در مسیر تقویت این هنر نمی‌افتد. هر اتفاقی می‌افتد مربوط به عملکردهای فردی است. هرچند سازمان فرهنگی شهرداری و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم تلاش‌هایی کرده‌اند اما این تلاش‌ها وقتی می‌تواند مثمر ثمر باشد که وحدت رویه و سیاست‌گذاری اصولی وجود داشته باشد. اگر بتوانیم همه استعدادها و توان هنر نمایش را به کار بگیریم، به‌طور قطع شاهد پیشرفت و کسب افتخارات بیشتر در این عرصه خواهیم بود.
چه راهکاری برای بهتر شدن وضعیت تئاتر پیشنهاد می‌دهید؟
تئاتر همیشه مهجور بوده است، تبلیغات ندارد و حمایت نمی‌شود. اشتباه بسیاری از مسئولان این است که تئاتر را با سینما همسان می‌دانند درحالی‌که تئاتر هنری فاخر و جدا از سینما است و یک کالای فرهنگی و هنری است.
تئاتر می‌تواند به‌واسطه زنده‌بودن و ارتباط مستقیم با تماشاگر بسیار اثرگذارتر از هر رسانه‌ای عمل کند و حقیقت و واقعیت را برای تماشاگر در یک قالب هنری عرضه کند. این شرایط وقتی اتفاق می‌افتد که توسط متخصصان امر و افرادی که به علوم بین‌رشته‌ای آشنا باشند، بتوانند با درهم‌آمیزی، ترکیب و استفاده از خلاقیت و نبوغ، اجراهای خودشان را داشته باشند.
هنرمندان تئاتر شهرستان‌های استان اصفهان در چه وضعیتی قرار دارند؟
زادگاه من زرین‌شهر مرکز شهرستان لنجان است و از نزدیک با فعالیت‌ها و تلاش‌های هنرمندان این خطه آشنایی دارم. هراندازه درباره مرکز استان گفتم می‌توان چندین برابر این گفته‌ها را به دیگر شهرستان‌های استان تعمیم داد. بدانیم که هنرمندانی که دور از مرکز هستند اوضاع پیچیده‌تری دارند، درحالی‌که این مناطق پر از استعدادهای هنری است. لنجان، شاهین‌شهر و کاشان، در زمره فعالیت در تئاتر شهرستان‌ها قرار دارند.
مدیر هنری دستگاه متولی یا تسهیل‌کننده حوزه تئاتر چه شاخصه‌هایی باید داشته باشد؟
باید اشراف کامل اطلاعاتی به حوزه تئاتر و هنر و تولید اثر تئاتری داشته باشد. از جهت‌گیری‌های سیاسی و سلیقه‌ای به دور باشد و در مسیر کار جمعی و منسجم و نه فردی، تلاش کند. به دنبال بهبود رونق هنر باشد و با اقتصاد هنر آشنا باشد که مورد آخر، به‌طور کامل وجود ندارد. اینکه یک مدیر به‌عنوان یک کالای هنری به اثر نگاه کند یا بتواند این کالا را در سبد فرهنگی و هنری خانوارها بگنجاند، اهمیت زیادی دارد.
نظر شما