به گزارش خبرنگار ایمنا، اوایل خردادماه امسال بود که یک توله خرس سیاه بلوچی از دست قاچاقچیان در مسیر کرمان به اصفهان کشف و به محیط‌بانان استان اصفهان تحویل داده شد. این حیوان هنگام تحویل به محیط‌زیست، آسیب دیده بود و زخم‌هایی روی سر و کم‌آبی شدید داشت. «لالین» در مرکزی بازپروری کلاه قاضی اصفهان تحت مراقب دامپزشکان قرار گرفت.
زمانی که این توله پیدا شد حدود دو ماه داشت و محیط‌بانان در ساعات اولیه گمان کردند که توله ماده است از این رو نامش را لالین گذاشتند اما بعد از مدتی مشخص شد که نر است؛ لالین در زبان بلوچی به معنای دختر زیبا است. لالین، توله خرس سیاه‌بلوچی (آسیایی) حین تحویل به اداره کل محیط‌زیست اصفهان شرایط مناسبی نداشت و وزن او تنها حدود سه کیلوگرم بود؛ بر این اساس توله خرس سیاه به مرکز بازپروری کلاه قاضی در استان اصفهان منتقل و به سرعت روند معاینات و درمان، اقدامات تیمارداری و تغذیه با همکاری دامپزشکان مجرب انجام شد.
سرانجام این توله خرس سیاه نر با تغذیه مناسب و انجام نیازهای زیستی و حفاظتی به وزن ۱۸ کیلوگرم رسید و شرایط جسمی آن به وضعیت مطلوب رسید. تلاش شد که توله خرس پس از بهبود شرایط به استان مبدا منتقل شود اما چون شرایط مناسب نگهداری برای این توله خرس فراهم نشد حسب تصمیمات کارشناسی که بین اداره محیط‌زیست اصفهان و سازمان حفاظت محیط زیست انجام گرفت، لالین با انتقالی موفق به مرکز بازپروری پردیسان منتقل شد و اکنون در پردیسان نگهداری می‌شود.
خرس سیاه بلوچی که در زبان مردم بلوچ سیستان‌وبلوچستان با نام‌های «مَم» و «هرس» شناخته می‌شود، یکی از باارزش‌ترین انواع حیات وحش گوشتخوار است که در کشور ما زندگی می‌کند. پراکنش این جانور در ایران محدود به مناطق جنوب شرق شامل استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان است.
وجود خرس سیاه آسیایی در استان کرمان در مناطقی از شهرستان‌های جیرفت و کهنوج و در استان هرمزگان نیز در مناطقی از ارتفاعات بشاگرد گزارش شده است. این‌گونه خرس در استان سیستان‌وبلوچستان از پراکنش بیشتری برخوردار است و در ارتفاعات شهرستان نیکشهر، چابهار، سرباز، کوه بی رک سراوان، خاش و بزمان ایرانشهر مشاهده شده است. بیشترین جمعیت این‌گونه در سال‌های اخیر در شهرستان نیکشهر سیستان‌وبلوچستان بوده است.
تأثیر فعالیت‌های انسانی بر جمعیت‌های کوچک
جمعیت کوچک این‌گونه به دلیل فعالیت‌های انسانی به شدت چندپاره و گسسته شده است. این وضعیت به همراه تعارضات گونه با انسان، تخریب زیستگاه، فعالیت‌های توسعه انسانی و معدن‌کاوی در محدوده زیستگاهی گونه، باعث افزایش نگرانی‌ها نسبت به آینده جمعیت آن شده و روزهای سیاهی را برای خرس سیاه بلوچی رقم زده است.
خرس سیاه آسیایی اکنون در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN RED LIST) در طبقه در آستانه انقراض (CR) قرار دارد و هیچ آمار مشخصی از تعداد اندک باقی‌مانده جمعیت این گونه در ایران نیز در دسترس نیست، متأسفانه جمعیت آن در لبه پرتگاه انقراض قرار دارد.
خرس سیاه بلوچی که یک نوار سفیدرنگ به شکل هفت روی سینه دارد و او را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند، عاشق کندوهای عسل و خرما است و ۸۵ درصد رژیم غذایی آن را این میوه تشکیل می‌دهد؛ البته گیاه داز، زیتون، انواع میوه‌ها، حشرات هم مورد پسند این حیوان است و گاهی حتی به شکار جانوران هم می‌رود تا زورآزمایی خود با طبیعت را نشان دهد.
در برخی مناطق در فصل زمستان در غارها و شکاف صخره‌ها می‌خوابد، اواخر بهار جفت‌گیری می‌کند و توله‌ها در زمستان به دنیا می‌آیند که معمولاً بین یک تا سه توله است. توله‌ها حدود دو سال همراه مادرند و ماده‌ها در سن سه سالگی قادر به زادآوری هستند.
«لالین» براساس استاندارد غذایی خرس‌های سیاه، به وسیله ترکیبی از میوه‌جات فصلی، گوشت سفید و گوشت قرمز و گوشت گوزن تغذیه می‌شود. خرمایی که به لالین داده می‌شود همان خرمایی است که در منطقه پراکنش خرس سیاه بلوچی، یعنی در استان‌های سیستان‌وبلوچستان و گرمان نیز وجود دارد. هندوانه، سیب و هویج نیز سایر میوه‌هایی هستند که لالین از آن‌ها تغذیه می‌کند.
با توجه به اینکه لالین در سن رشد است، تغذیه از گوشت نیز باید به مقداری باشد که حتماً کلسیم مورد نیاز برای رشد استخوانی آن را تأمین کند و اگر این کلسیم کافی نباشد ممکن است حیوان دچار اختلالاتی مانند نرمی استخوان شود.
این نوع خرس از جمله حیوانات منزوی و شبگرد است و به همین خاطر می‌توان علت رنگ سیاه آن را فهمید. با آنکه خرس سیاه آسیایی از آرام‌ترین گونه‌های خرس در میان پستانداران است، اما این‌گونه نسبت به انسان بسیار پرخاشگر است؛ در نتیجه بهتر است که هیچ‌گاه نزدیک این حیوان نشوید. برخلاف تصورات عمومی که همه فکر می‌کنند تمام خرس‌ها، خواب زمستانی دارند، این نوع خرس در زمستان نمی‌خوابد و ۲۵ سال نیز عمر می‌کند و ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی متر طول و ۵۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم وزن دارد.
این توله خرس از ابتدا به صورت دستی تغذیه شده و در دست انسان بوده است و از این رو صلاح نیست در طبیعت رها شود؛ بنابراین مسئولان حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در نظر دارند که حیوان را از پردیسان تهران به مکان دیگری انتقال دهند و در حال مطالعه و بررسی مکان‌هایی در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان که زیستگاه اصلی خرس بلوچی هستند و هر کدام از استان‌ها اعلام آمادگی کردند و شرایط مکانی مناسب بود حیوان را منتقل خواهند کرد.
لالین توله خرس سیاه آسیایی که در خطر انقراض است، پس از سه ماه تیمار در مرکز بازپروری کلاه قاضی اصفهان به پارک پردیسان تهران منتقل شده اکنون با هفت ماه سن در شرایط مناسبی به سر می‌برد. حال با وجود وضعیت خوب آن باید دید مسئولان چه تصمیمی می‌گیرند و چه زمانی به زیستگاه خود باز می‌گردد؟
با توجه به اهمیت گونه خرس سیاه در کشور و به منظور هماهنگی و برنامه‌ریزی برای مدیریت یکپارچه این‌گونه برنامه مدیریت راهبردی گونه خرس سیاه در سال ۱۳۹۵ شروع به کار کرده و اولین نشست تخصصی اعضای کارگروه‌ها در تیر ماه ۱۳۹۶ برگزار شد و از آن تاریخ تاکنون با وجود مشکلات و کمبودهای متعدد به کار خود ادامه داده است.
در این مدت با هدایت دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش و براساس شیوه نامه‌ها و برنامه‌های ابلاغی از طریق کمیته ستادی، ادارات کل استان‌ها اقدامات لازم و اولویت‌دار را بسته به میزان توان و اعتبارات موجود پیش برده‌اند.
کوچکی محدوده پراکنش این‌گونه و تعارضات میان انسان با این حیوان و نیز تغییرات فصلی رفتاری گونه، باعث شده است که هر روز شاهد تلفات بیشتر خرس‌ها توسط انسان‌ها باشیم، مهم‌ترین دلایل این تعارضات از جمله تخریب زیستگاه، دفن نکردن مناسب و صحیح زباله در حاشیه جوامع انسانی، احداث باغات و کندوها در عمق زیستگاه‌های بکر این‌گونه، عدم مستحکم‌سازی آغل‌ها و مراقبت مناسب از دام‌ها و عدم تأمین حقابه حیات وحش در سرچشمه‌ها است.
البته این در شرایطی است که برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای جوامع بومی، دانش‌آموزان روستایی و مشاغل مرتبط با گونه تقریباً به طور مستمر توسط ادارات کل استان‌ها و برخی NGOهای فعال در زیستگاه‌های گونه برگزار شده و با چاپ بروشور و نصب پلاکارد و پوستر در این زمینه اطلاع‌رسانی می‌شود.
با توجه به مشاهده مواردی از تلفات خرس سیاه به صورت شلیک مستقیم به گونه، مسموم کردن حیوان و زنده‌گیری‌های غیرمجاز و تله‌گذاری برای گونه توسط برخی افراد ناآگاه، با پیگیری‌های صورت گرفته جریمه خسارت به این‌گونه ارزشمند به ۷۵۰ میلیون ریال افزایش یافته است. خوشبختانه پس از بازنگری جرایم ناشی از شکار غیرمجاز حیوانات اندکی جریمه‌ها افزایش پیدا کرد و به ارزش واقعی گونه نزدیک‌تر شده است، اما با توجه به عجین بودن حیات وحش با زندگی مردم بومی صحیح و بهترین عامل بازدارنده آگاهی رسانی و آموزش از سنین پایین و مشارکت دادن افراد بومی در مدیریت و حفاظت حیات وحش مناطق است.
نظر شما