به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌های فرسوده در محلات مختلف فضاهای نازیبایی را در شهر ایجاد می‌کند و معضل است که در صورت ساماندهی نشدن، دامن تمام شهرهای کوچک و بزرگ را می‌گیرد، در عین حال رفع این نازیبایی در شهر مسائل و پیچیدگی‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و شیوه خاص خود را می‌طلبد. این محلات و بافت‌ها از یک‌سو دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، وجود مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، سیل و آتش‌سوزی و تطابق نداشتن با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن دارای مشکلات زیرساختی است.
ساختار اجتماعی و کالبدی بافت‌های فرسوده نسبت به سایر بافت‌های شهری آسیب‌پذیرتر است و مشکلاتی را برای شهروندان این مناطق از شهر ایجاد می‌کند. کمبود خدمات بهداشتی، نبود ساختار به‌روز شهری و شبکه‌های تاسیساتی و نبود فضای سبز کافی و مسائل زیست‌محیطی از جمله دغدغه‌های موجود در بافت فرسوده است که باید توسط مدیریت شهری پیگیری و رفع شود. ناپایداری کالبدی، غیرمقاوم بودن ساختمان‌ها و فرسودگی ساختاری از اصلی‌ترین مشکلات کالبدی در این‌گونه از بافت‌های شهری است و این مناطق را تبدیل به یکی از آسیب‌پذیرترین عرصه‌ها کرده است، لذا می‌طلبد مدیریت شهری سمنان در این دوره چالش‌های موجود در بافت فرسوده شهری و ساماندهی این مناطق را در اولویت خود قرار دهد.
احیا و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری؛ از توصیه و تشویق تا لزوم دریافت سیاست‌های جدید
مجید نظری، رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر سمنان در خصوص ساماندهی بافت فرسوده در این شهر به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: یکی از دغدغه‌های مهم شورای اسلامی شهر سمنان در دوره‌های گذشته تا امروز موضوع بافت‌های فرسوده شهر بوده است که در دل آن ابنیه تاریخی و قدیمی بسیاری برای احیا وجود دارد. این خانه‌های تاریخی در قانون به نوعی حریم خود را دارند و این حریم‌ها باید در پروژه‌های عمرانی و عملیاتی شهری مانند تعریض کوچه‌ها و خیابان‌ها حفظ شود، اما نخستین دغدغه شهروندان ساکن در این مناطق، تسهیل دسترسی خودروهای امدادی به معابر و کوچه‌ها بوده که با توجه به حفظ حریم ابنیه و بافت تاریخی، در بسیاری از موارد دست مدیریت شهری برای تعریض بسته شده است و همچنان این دغدغه در بعضی مناطق شهر وجود دارد.
وی می‌افزاید: یکی از مشخصه‌های بافت‌های فرسوده با توجه به قدمت بنا، ناپایداری ساختمان‌هایی است که در این مناطق شهری وجود دارد. یکی از سیاست‌هایی که مدیریت شهری سمنان در سال‌های اخیر آن را دنبال کرده، این مهم بوده است که در تعرفه‌های مصوب خود مشوق‌هایی را برای نوسازی و بازآفرینی و احیای این بافت‌ها در نظر گرفته، اما با بررسی‌های کارشناسی به عمل آمده نتیجه چندان مطلوبی کسب نشده، زیرا حتی عوارض رایگان جهت صدور پروانه، جذابیتی برای مالکان بافت‌های فرسوده به دنبال نداشته است. علت موفق نبودن این طرح پارامترهای مختلفی از جمله مباحث اقتصادی، اجتماعی، ایمنی، فرهنگی، نبود امکان تعریض دسترسی‌ها و خدمات زیربنایی و بروز مشکل و نارسایی در اجرای شبکه فاضلاب و پساب شهری در این گونه بافت‌ها بوده است.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر سمنان تصریح می‌کند: دیگر سیاستی که شورای ششم شهر در این راستا پیش گرفته است، موضوع تصویب تعرفه تشویق مالکان برای تجمیع ریزدانگ‌ها بود، زیرا بیشتر پلاک‌های موجود در این بافت‌ها دارای مساحت کمتر از ۲۰۰ متر و با مساحتی حدود ۵۰ تا ۱۰۰ متر است. در این طرح تشویقی به مالکان توصیه شده است تا پلاک‌های همجوار پلاک خود را تجمیع و پس از تبدیل به یک قطعه ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری، بنای مناسب را با حفظ بافت احداث کنند، اما این طرح نیز آن طور که باید کارساز و نتیجه‌بخش نبود. در مجموع باید برای شهروندان فرهنگ‌سازی شود که به بافت فرسوده و ناکارآمد شهری تنها نگاه مسکونی نداشته باشند، بلکه در همکاری با مدیریت شهری و دستگاه‌های مرتبط به سوی بازآفرینی این بناها بروند.
افزایش زیست‌پذیری بافت فرسوده دغدغه شورای ششم شهر
وی خاطرنشان می‌کند: بافت فرسوده به معنای واقعی زمانی می‌تواند قابلیت نوسازی داشته باشد که بتواند امکان زیست‌پذیری شهری را فراهم کند. این زیست‌پذیری موارد مختلفی دارد که مهم‌ترین آن موضوع امنیت است. مشارکت شهروندی در کنار مدیریت شهری اولویت مهمی خواهد بود که می‌تواند حضور در این بافت را تقویت و باعث ایجاد امنیت در آن شود، زیرا با خالی ماندن بافت‌های فرسوده شهر از سکنه، مهاجران و اتباع در این بافت‌ها بیشتر حضور خواهند یافت و چنین اتفاقی باعث تأخیر در روند بازآفرینی و بهسازی این بافت‌ها می‌شود، بنابراین به شهروندان توصیه می‌کنیم اگر به واسطه حضور خود در بافت‌های قدیمی احساس علاقه به احیا و بازآفرینی می‌کنند، به کمک مدیریت شهری به این موضوع ورود و در روند بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری مشارکت کنند.
به واسطه طرح مصوب جامع سال ۱۳۹۴، محدوده شهر سمنان ۲۵۹۴ هکتار است که مشتمل بر سه منطقه می‌شود. قسمت بزرگی از منطقه یک و بخش‌هایی از منطقه سه شهری سمنان جزو محدوده بافت‌های فرسوده شهری تشخیص داده شده است که امروزه ضرورت بازنگری در آن دوچندان شده است.
نظری می‌افزاید: یکی از دغدغه‌های مدیریت شهری سمنان جهت افزایش زیست‌پذیری در محدوده‌های جنوبی شهر که بافت فرسوده بیشتری دارد؛ احداث بوستان‌های محله‌ای بوده است، به عنوان مثال در سال‌های اخیر مدیریت شهری در محدوده محله جهادیه، خیابان ابوذر و خیابان راه‌آهن که در محدوده بافت قدیمی قرار دارد به احداث بوستان پرداخته و سرانه فضای سبز را در این مناطق افزایش یافته است.
وی با اشاره به وجود محدوده تاریخی ویژه در دل بافت‌های فرسوده شهر سمنان که در محدوده خیابان ابوذر، خیابان آیت‌الله طالقانی، خیابان سعدی و خیابان شهدا وجود دارد، تصریح می‌کند: ابنیه و محدوده تاریخی هویت و نشانی از تاریخ و تمدن کهن شهر سمنان است که باید بیش از پیش در معرفی آن به شهروندان و گردشگران تلاش کنیم. البته مدیریت شهری پنجم در موضوع تملک، مرمت و بهسازی خانه‌های تاریخی و بازآفرینی شهری به صورت گسترده و جهادی ورود کرده و آثار ماندگاری را در ابعاد بودجه مصوب شهرداری در سطح شهر ایجاد کرده که رضایت نسبی شهروندان را به همراه داشته است، اما در دوره ششم مدیریت شهری با توجه به شرایط اقتصادی و پروژه‌های نیمه تمام نیاز است تا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دیگر سازمان‌های مرتبط به کمک مدیریت شهری بیایند و مشوق‌های بیشتری را جهت تداوم این رویکرد مد نظر قرار دهند.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر سمنان می‌گوید: بسیاری از خانه‌های تاریخی که به صورت ورثه‌ای در اختیار مالکان است، در آستانه تخریب قرار دارد که در میان آنها برخی از مالکان توسط مدیریت شهری به مرمت خانه‌های تاریخی خود تشویق شدند، استمرار این مهم نیازمند حمایت‌های مادی و معنوی دولت جهت مرمت این خانه‌ها است، لذا اگر به هر دلیلی بتوانیم جمعیت را به سوی این بافت‌های فرسوده و ناکارآمد میانی برگردانیم، به اهدافی که در راستای بازآفرینی شهری ترسیم کرده‌ایم، نزدیک‌تر می‌شویم، بنابراین حضور شهروندان می‌تواند بسیار مهم و اساسی تلقی شود، زیرا بسیاری از زیرساخت‌ها با توجه به قدمت این بناها نیاز به مرمت، بازسازی و نوسازی دارند، به عنوان مثال در خیابان امام خمینی (ره) که یکی از خیابان‌های تجاری سطح شهر سمنان است، بالغ بر ۴۰ سال بود که عملیات عمرانی و تعویض شبکه‌های آب، برق، گاز و تلفن اتفاق نیفتاده بود که یکی از مهم‌ترین و بهترین برنامه‌هایی که در دوره شورای پنجم شهر انجام شد، موضوع تعویض و نوسازی زیرساخت‌های این محور بود.
لزوم افزایش سقف تسهیلات اعطایی مهم‌ترین عامل کمک حال مالکان در بافت‌های فرسوده
وی ادامه می‌دهد: شرایط تغییر زیرساخت‌های شهری و لزوم نوسازی و بهسازی خدمات زیربنایی در نقاط مختلف و کوچه پس‌کوچه‌های شهر باید اتفاق بیفتد و دستگاه‌های خدمات‌رسان باید نسبت به این اقدام مهم برنامه‌ریزی داشته باشند، البته کمبود اعتبارات یکی از دلایل اصلی بوده که برنامه‌ریزان شهری و دستگاه‌های اجرایی را به سمت و سویی برده است که در حد مرمت زیرساخت‌ها اقدام می‌کنند و این اقدام با مدیریت واحد شهری منافات دارد.
نظری با بیان اینکه در شرایط فعلی مهم‌ترین عاملی که می‌تواند کمک حال مالکان در بافت‌های فرسوده باشد، افزایش سقف تسهیلات اعطایی و کاهش کارمزد بانکی است، خاطرنشان می‌کند: در کنار این بحث، موضوع توجیه اقتصادی پروژه‌ها مهم‌ترین دلیلی است که می‌تواند در تصمیم مالک بنا برای تخریب و نوسازی سرنوشت‌ساز باشد و مدیریت شهری و اداره راه و شهرسازی در آن دسته از محدوده‌هایی از بافت‌های فرسوده که ظرفیت افزایش تراکم و تغییر کاربری دارد، باید با مالک نهایت مساعدت را داشته باشند. در شهر سمنان با توجه به وسعت ۶۰۰ هکتاری مجموعه بافت‌های فرسوده که بافت تاریخی ویژه را نیز در دل خود قرار داده است، محدودیت‌های بسیاری بابت تراکم واحدهای مسکونی وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین مشوق‌هایی که امکان توجیه اقتصادی را می‌تواند فراهم کند، بحث افزایش تراکم در محدوده‌هایی است که این امکان وجود دارد، به عنوان مثال در بلوارهای اصلی و معابر بالای ۱۲ متر باید مساعدت‌هایی توسط مشاوران لحاظ شود که این توجیه اقتصادی را برای مالکان به دنبال داشته باشد و در کنار آن باید دستگاه‌های اجرایی نسبت به نوسازی اماکن تحت اختیار خود اقدام کنند که این نوسازی و بهسازی اماکن عمومی خود باعث ارتقای زیست‌پذیری در این بافت و مشوقی برای بازگشت جمعیت به این بافت‌ها است.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر سمنان با اشاره به مواد ۱۲ و ۱۳ قانون بازآفرینی که دولت را مکلف به نوسازی سالیانه ۱۰ درصد از اراضی محدوده داخل بافت‌های فرسوده کرده است، می‌گوید: در حال حاضر یکی از دغدغه‌های مجموعه مدیریت شهری در سطح کشور این است که اگر قرار باشد از ظرفیت قانونی استفاده نشود و تنها جهت احداث مسکن، عرصه‌هایی واقع در حریم‌های شهر به محدوده شهری اضافه شود، بافت‌های فرسوده مورد بی‌مهری مجدد قرار می‌گیرد و این یکی از دغدغه‌های بزرگ و جدی برنامه‌ریزان شهری است.
نظر شما