به گزارش خبرنگار ایمنا، توسعه شاخص‌های سلامتی، افزایش امید به زندگی، کاهش مرگ‌ومیر و ارتباط آن با افزایش سال‌های زندگی چالش‌های فراوانی را به وجود آورده و سالخوردگی جمعیت، پدیده‌ای است که بسیاری از جوامع بشری با آن روبه‌رو هستند. سالمند شدن جمعیت در سراسر جهان نگران‌کننده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ حدود ۲۲.۸ درصد آن را سالمندان تشکیل دهند. روند سالمندی جمعیت در ایران نیز فزاینده بوده و کارشناسان مدت‌ها است که درخصوص آن هشدار می‌دهند.
سالمندی دوره‌ای از زندگی است که انسان را با چالش‌های ویژه و متفاوت روبه‌رو می‌کند. یکی از مشکلات جدی، تجرد در دوران سالمندی است که درپی آن فرزند و همسری در زندگی سالمند وجود ندارد. تأخیر در ازدواج جوانان به یک مسئله اجتماعی تبدیل شده است؛ چراکه ازدواج جوانان در سن باروری بر هرم و ساختار جمعیتی کشور تأثیر می‌گذارد و کاهش گرایش به ازدواج به دنبال خود پیامدهایی نظیر «تجرد قطعی» و سایر مسائل و آسیب‌های اجتماعی و روانشناختی را همراه دارد.
تجرد طولانی یا قطعی، پدیده‌ای است که در آن فرد شرایط مناسب سنی برای ازدواج را از دست می‌دهد؛ البته شاید امکان ازدواج داشته باشد اما دیگر امکان باروری وجود ندارد. سن تجرد قطعی برای دختران بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی یا سنی است که قدرت باروری از دست می‌رود. این پدیده در خانواده‌های سنتی، مدرن، مرفه، کم‌درآمد، شهری و روستایی مشاهده می‌شود. آمار مجردان قطعی کشور درحال افزایش است و درحال‌حاضر با پدیده زنانه شدن سالمندی مواجه خواهیم شد.
اگر این روند ادامه یابد، نمی‌توان پیری جمعیت را که پیش‌بینی می‌شود طی سال ۱۴۳۰ به ۲۶ میلیون نفر برسد، مدیریت کرد. سالمندان مجرد بیش از سالمندان متأهل در معرض بیماری‌های جسمی و قلبی‌عروقی قرار می‌گیرند و احساس شکست، امید نداشتن به آینده و افسردگی گریبانگیر آنها خواهد بود. با توجه به رشد روزافزون جمعیت سالمند در کشور، حفظ و بهبود وضعیت سلامت و کیفیت زندگی در دوران سالمندی بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند و سیاست‌گذاری در راستای تأمین سلامت سالمندان و بهبود شیوه زندگی آنها باید در دستور کار قرار گیرد و برنامه‌ریزی در این زمینه به یکی از اولویت‌های اصلی نظام رفاهی و سلامت کشور تبدیل شود.
رسیدن حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار سالمند به تجرد قطعی
احمد دلبری، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی کشور، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: طی سال‌های اخیر به علت افزایش امید به زندگی در افراد و وجود تکنولوژی‌ها و اتفاقات نو در حوزه بهداشت، درمان و پیشگیری، با افزایش سالمندان در کشور روبه‌رو بوده‌ایم که به نوعی موفقیت محسوب می‌شود. توجه به عمر افراد جامعه به تنهایی کافی نیست و همزمان با افزایش سن افراد باید به کیفیت زندگی و سرویس‌های مورد نیاز آنها نیز توجه شود.
وی با بیان اینکه علی‌رغم افزایش سن افراد جامعه، توجه کافی به سلامت جسمی، روحی، روانی و اجتماعی آنان نشده است، می‌افزاید: طی ۴۰ سال گذشته درصد جمعیت سالمندان کشور دو برابر شده و از پنج درصد در سال ۱۳۵۵ به ۱۰ درصد طی سال ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ رسیده است. دو برابر شدن جمعیت سالمندان کشور، ۲۰ سال به طول می‌انجامد، این بدان معنی است که کشور آمادگی فراهم کردن سرویس‌های مورد نیاز این جمعیت را ندارد.
وی با بیان اینکه کشور ایران در جهان و آسیا بالاترین نرخ رشد سالمندی را دارد اما علی‌رغم سرعت بالای رشد جمعیت سالمندی، آمادگی برای رویارویی با این جمعیت درحال‌حاضر و آینده نزدیک وجود ندارد، تصریح می‌کند: اکنون حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار سالمند در کشور ازدواج نکرده و به تجرد قطعی رسیده‌اند. براساس آمار ارائه شده توسط جمعیت‌شناسان، برآورد می‌شود جمعیت سالمند حال‌حاضر کشور در سال ۱۴۳۰ به بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر برسد.
مهیا نبودن تمهیدات ازدواج جوانان
رئیس مرکز تحقیقات سالمندی ادامه می‌دهد: جمعیت زیادی در گروه سنی میانسالی قرار دارند که از سن ازدواج آنها گذشته است اما ازدواج نکرده‌اند. بخشی از این افراد متولد دهه ۶۰ هستند و نگرانی از نداشتن فردی برای نگهداری و مراقبت از آنها وجود دارد. افزایش سالمندان با وضعیت تجرد قطعی به علت تغییرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رخ داده طی سال‌های گذشته بوده است و بخش زیادی از افراد جامعه به هر دلیلی تمایل به ازدواج ندارند.
وی با بیان اینکه ازدواج کردن نیازمند تمهیداتی است و مشکلاتی نظیر اقتصادی، تأمین مسکن و شغل در رأس دلایل ازدواج نکردن قرار دارد، می‌گوید: دوره سالمندی در جهان به عنوان فرصت و موفقیت تلقی می‌شود و دارای رتبه اول در سند سرمایه‌گذاری اشتغال و کارآفرینی در جهان توسعه‌یافته است؛ بنابراین در ابتدا باید از این موضوع به عنوان فرصت استفاده کرد و اشتغال پنهان موجود در این حوزه را شناخت و به کار گرفت.
لزوم فعال کردن مراقبت‌های خانگی حوزه سالمندان
دلبری با تاکید بر لزوم فعال کردن مراقبت‌های خانگی حوزه سالمندان، اضافه می‌کند: تعداد زیادی جوان و میانسال جویای کار در جامعه وجود دارد و باید به سمتی پیش رفت که به عنوان مراقبان خانگی به کار گرفته شوند. در آینده پاسخگوی نیاز سالمندی کشور در حوزه مراقبت نخواهیم بود؛ چراکه تعداد فرزندان کاهش می‌یابد، کارکرد آنها تغییر می‌کند، برخی فرزندان مهاجرت می‌کنند و تغییرات فرهنگی و اجتماعی منجر به ایجاد فاصله میان فرزندان و والدین می‌شود.
وی با بیان اینکه راهکار کمک کننده در کشورهای دارای اقتصاد مشابه با ایران، ایجاد بانک زمان بوده است، اظهار می‌کند: کشور باید به سمت ایجاد زیرساخت‌های ایجاد بانک زمان برسد. در بانک زمان افراد جوان و میانسالی که توان کار کردن دارند، با توجه به شغل خود ویزیت سالمندان را انجام می‌دهند و این اقدام آنها در صنعت بیمه‌ای کشور ذخیره می‌شود؛ هنگامی که فرد به سن سالمندی رسید از ارز زمانی که برای خود ذخیره کرده است استفاده می‌کند یا آن را به بستگان خود نظیر پدر یا مادر، ارجاع می‌دهد.
رئیس مرکز تحقیقات سالمندی با تاکید بر اینکه میزان فقر در حوزه سالمندی از سایر حوزه‌ها بیشتر است، می‌افزاید: حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد آسایشگاه‌ها را سالمندانی تشکیل می‌دهند که مجهول‌الهویه هستند و در واقع به علت حاکم بودن فقر بر خانواده‌ها، فرزندان توان مراقب از والدین خود را ندارند و این موضوع روزبه‌روز درحال افزایش است.
آمار سالمندان مجرد، زنانه شدن جمعیت و حمایت کمتر از زنان سالمند
وی با بیان اینکه ۳۰ درصد از سالمندان کشور بدون همسر زندگی می‌کنند و این میزان در زنان به ۴۹ تا ۵۰ درصد و در مردان به ۱۰ درصد می‌رسد، تصریح می‌کند: زنانه شدن جمعیت از سایر موضوعاتی است که کشور درگیر آن است. حمایتی که از زنان سالمند می‌شود کمتر است و به دلیل اینکه فاقد ممر درآمد هستند بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند؛ همچنین تابوی ازدواج مجدد در سن سالمندی برای مردان بسیار کمتر است.
دلبری با تاکید بر اینکه در حوزه سالمندی نیازمند عزمی ملی، حاکمیتی و بسیج عمومی هستیم، خاطرنشان می‌کند: باید درخصوص حوزه سالمندی با همکاری سه قوا تصمیمی جدی گرفته شود، در غیر این صورت چالش موجود در حوزه جوانان طی سال‌های گذشته هنگام رسیدن به جمعیت سالمندی تبدیل به بحران و ابربحران می‌شود.
نگران کننده بودن روند افزایش سالمندان در کشور
احسان کاظمی، روان‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: آمار دقیقی از سالمندان کشور موجود نیست اما روند افزایش سالمندان نگران‌کننده است. افزایش مراقبت‌های پزشکی، خودمراقبتی‌ها و توسعه بهداشت عمومی منجر به افزایش میانگین عمر افراد شده است.
وی با بیان اینکه بسیاری از جوامع درگیر پیری جمعیت هستند، می‌افزاید: روند افزایشی سالمندان، روندی نگران کننده است؛ چراکه برای برنامه‌ریزی‌های اقتصادی، اجتماعی و آموزشی نیازمند نیروی جوان، مولد و پرانرژی هستیم. ممکن است آمار سالمند در یک جامعه از کشور ما بیشتر باشد اما به علت مؤلفه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به بحران سالمندی نرسیده باشند اما جامعه ایران که جامعه‌ای درحال توسعه است، قطعاً به نیرو کار جوان نیاز دارد.
این روان‌شناس با اشاره به علت افزایش سالمندانی که به تجرد قطعی رسیده‌اند، تصریح می‌کند: عوامل متعددی در این موضوع دخیل هستند و الزاماً مسائل اقتصادی علت این اتفاق نیست. جامعه به سمتی می‌رود که درخصوص بسیاری از مفاهیم پایه و کلیدی زندگی دچار معنازدایی شده است؛ در واقع معنای برخی مسائل نظیر ازدواج کم‌رنگ شده است.
لزوم توجه و ایجاد منزلت اجتماعی برای سالمندان
وی ادامه می‌دهد: یک یا دو نسل قبل برای ازدواج چرایی نمی‌پرسیدند و آن را به عنوان یکی از مراحلی که باید طی شود، طی می‌کردند اما هنگامی که جامعه به رشد رسید، افراد جامعه باسواد شدند، با سایر جهان ارتباط برقرار و از سبک‌های زندگی کشورهای متمدن الگوبرداری کردند، چرایی‌هایی به وجود آمد و با وجود چرایی‌ها، معناهایی که نسل‌های قبل به آن باور داشت رنگ باخت.
کاظمی با بیان اینکه نمی‌توان ازدواج را به عنوان یک رفتار اجتماعی از سایر مسائل اجتماعی جدا کرد، می‌گوید: هنگامی که انسان معاصر، در مباحثی نظیر مسکن، بهداشت و سلامتی خود دچار مشکل است، چگونه می‌توان مفهوم ازدواج را برای وی تبیین کرد؟ فقدان انگیزه، اشتیاق و امنیت اقتصادی و تصور نکردن افق و چشم‌اندازی خوب برای آینده، منجر به دوری افراد از ازدواج شده است. سالمندان با معضلات بسیاری مواجه هستند که اولین آنها، منزلت اجتماعی است. با بررسی روند کلی جامعه می‌توان گفت روزبه‌روز به سمت بی‌معناتر شدن زندگی در همه ابعاد پیش می‌رویم؛ چراکه در جامعه ما تمرکز روی مناسب است نه روی نفس عمل.
نظر شما