مدرسه سلام ایران زمین، در پایه پنجم ابتدایی امسال ۳۶ میلیون تومان شهریه از اولیا خواسته است. شهریه‌ای که پارسال ۲۷ میلیون تومان بود. یکی از اولیای دانش‌آموزان این مدرسه می‌گوید: «برای پرداخت شهریه یک شماره حساب داریم و البته امکان پرداخت قسطی هم وجود دارد که اکثر خانواده‌ها شهریه را در چند مرحله به مدرسه پرداخت می‌کنند. ما قبل از شروع سال تحصیلی ۱۵ میلیون از شهریه را داده‌ایم و مابقی را هم چند ماه یک بار حدود ۸-۷ میلیون می‌دهیم و تا پایان سال تسویه می‌شود.» این مبلغ خالص شهریه مدرسه است؛ هزینه نهار یا سرویس رفت‌وآمد جداست.»
شهریه‌ها باید حداکثر ۳۵ میلیون تومان باشد اما …
رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش‌وپرورش تیرماه امسال از میزان قانونی افزایش شهریه مدارس غیردولتی خبر داد و سقف و کف شهریه دریافتی مصوب در سه دوره ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم را اعلام کرد. به گفته محمودزاده امسال «درصد افزایش» برای شهریه مدارس اعلام نکردیم، بلکه شهریه هر مدرسه متناسب با عملکردش افزایش پیدا کرده است. طبیعتاً اگر عملکرد مدرسه‌ای در ایجاد زمینه‌های سخت‌افزاری، امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی مناسب باشد، مشمول افزایش بیشتری شده است.
بر همین اساس کمترین شهریه مصوب ثابت چهار میلیون تومان و بیشترین شهریه ۳۵ میلیون تومان تعیین شد که در سامانه مشارکت‌ها برای هر مدرسه مشخص شده است. سقف شهریه مصوب برای دوره متوسطه دوم، ۳۴ میلیون تومان، برای دوره متوسطه اول، ۳۳ میلیون تومان و برای دوره ابتدایی ۲۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است و به گفته محمودزاده شهریه‌ای بالاتر از رقم اعلام‌شده نخواهیم داشت. البته این مقام مسئول آموزش‌وپرورش همان موقع عنوان کرد که شهریه اعلامی، شهریه ثابت است که می‌تواند به آن افزوده شود. البته این افزایش برای فوق‌برنامه‌ها باید از شورای نظارت منطقه و استان تاییدیه گرفته و مصوبه انجمن اولیا و مربیان مدرسه را نیز داشته باشد. هزینه‌هایی چون ایاب و ذهاب، تغذیه و لباس فرم جزو شهریه ثابت مدارس نیست.
اختلاف چند میلیونی در شعبه‌های مختلف یک مدرسه در تهران
پرس‌وجوی محله‌ای و منطقه‌ای مدارس غیرانتفاعی تهران نتایج جالبی به همراه دارد؛ مدرسه سلام اتوبان ستاری، همان مقطع پنجم و ششم ابتدایی، شهریه‌ای که امسال برای خانواده‌ها تعیین کرده، ۳۱ میلیون تومان است که به گفته یکی از اولیا مبلغ را در چند قسط به یک شماره حساب واریز می‌کنند. «پارسال شهریه مدرسه ۲۴ میلیون تومان بود و امسال ۳۱ میلیون تومان».
سلام در دوره دبیرستان دامنه شهریه بندی‌اش به ۴۵-۴۰ میلیون تومان می‌رسد. «دختر من پایه یازدهم است. پارسال حدود ۳۰ میلیون تومان شهریه دادیم و امسال ۴۵ میلیون تومان. نحوه پرداخت هم براساس توافق با مدرسه است. بعضی‌ها ماهیانه پرداخت می‌کنند و بعضی دیگر چند ماه یکبار مبلغی بابت شهریه می‌دهند. قسط اول را در مدرسه کارت کشیدیم و قسط‌های دیگر را به یک شماره حساب واریز می‌کنیم. شهریه پایه‌های دبیرستان هرچه پایه تحصیلی بالاتر می‌رود براساس کلاس‌های فوق‌برنامه و فعالیت‌های پیش از کنکور، رقم دریافتی مدرسه هم افزایش پیدا می‌کند.
پرس‌وجو درباره دیگر مدارس غیرانتفاعی که حتی شاید برند هم نبوده و آنچنان هم معروف نباشند، نشان می‌دهد که شهریه‌ها عموماً براساس آپشن‌های مدرسه کم و زیاد شده و توجیهی هم برایش آورده می‌شود که برای آموزش‌وپرورش هم قابل قبول می‌شود. مدرسه سوده در منطقه پنج خیابان اشرفی‌اصفهانی واقع و معروف هم شده به اینکه بین‌المللی است و با مدرک این مدرسه بچه‌ها می‌توانند برای تحصیل در خارج از کشور هم اقدام کنند. این مدرسه برای دوره پیش‌دبستانی ۲۷ میلیون تومان شهریه می‌گیرد که این میزان در پایه‌های بعدی دبستان به مراتب بیشتر می‌شود. یا مدرسه شوق زندگی در منطقه پنج حوالی صادقیه برای سال تحصیلی جدید ۳۲ میلیون شهریه می‌گیرد. در تهران هرچه منطقه مسکونی بالاتر رود، شهریه‌های مدارس غیرانتفاعی بیشتر می‌شود، برای نمونه مدرسه پسرانه دی در ولنجک برای دوره پنجم ابتدایی ۶۰ میلیون تومان شهریه می‌گیرد.
مدارسی که ۴-۳ میلیون مازاد بابت اسم و رسم‌شان می‌گیرند
مدارس غیرانتفاعی درجه‌بندی دارند؛ درباره برخی از مدارسی که برند شده‌اند و به‌صورت چند شعبه‌ای فعالیت می‌کنند مثل سلام و علوی، می‌توان گفت درصدی از شهریه بابت شهرت و محبوبیت برند مدرسه می‌گیرند. یکی از والدین دانش‌آموز سلام می‌گوید: «خیلی از مدرسه‌هایی که در سراسر شهرهای کشور شعبه دارند و شبکه‌ای کار می‌کنند، پول اسم‌شان را هم از دانش‌آموزان می‌گیرند. الان برای پنجم و ششم دبستان مبلغ عادی و عرف شهریه مدارس غیرانتفاعی حدود ۳۰ تومان است که مدارس شناخته‌شده و رسم‌دارتر، ۴-۳ میلیون تومان پول برندشان را هم به این میزان اضافه می‌کنند.»
یکی از مدارس مشهور شمال تهران برای پیش‌دبستانی دوم یعنی مقطعی که بچه‌های پنج ساله و قبل از رسیدن به پیش‌دبستانی اصلی که قبل از اول ابتدایی بچه‌ها باید بخوانند، ۷۵ میلیون تومان شهریه می‌گیرد. مادر یکی از دانش‌آموزان می‌گوید: «این مدرسه سبک بسیار عجیب‌وغریبی دارد که در این چارچوب شهریه‌های نجومی برای خانواده‌ها تعیین شده و در بسیاری از موارد با کمال میل پرداخت هم می‌شود.»
یکی دیگر از والدین دانش‌آموزی در منطقه یک تهران از طلب ۱۰۰ میلیون شهریه برای پایه چهارم و پنجم یکی از مدارس این منطقه می‌گوید: «در این موارد اغلب خانواده‌ها مذاکره می‌کنند و نهایتاً تخفیف‌هایی هم می‌گیرند. اما در واقع این طور طلب شهریه‌ها را فقط می‌شود نوعی کلک‌زدن و رندبازی اسمش را گذاشت. خیلی از مدارس لاکچری تهران هستند که دست والدین را در پوست گردو می‌گذارند و از شرایط و میزان شهریه تا لحظه آخر اطلاعات دقیقی نمی‌دهند.»
وقتی دست خانواده‌ها در پوست گردو می‌ماند
پدر دانش‌آموزی که قرار است در مدرسه معروف منطقه یک مشغول به تحصیل شود، می‌گوید: «در زمان پیش ثبت‌نام اعلام کردند که مدرسه از تابستان شروع می‌شود و حضور همه بچه‌ها هم اجباری است. ما قبل از تیرماه که برای پیش ثبت‌نام و هزینه کلاس‌های تابستانی به مدرسه مراجعه کردیم، پرسیدیم که هزینه امسال تحصیلی چقدر می‌شود؟ گفتند پارسال سی‌وخرده‌ای بوده و امسال هم نهایتاً بر مبنای تورم و دیگر پارت‌بندی‌ها بخواهیم افزایش بدهیم تقریباً ۱۰ میلیون بیشتر می‌شود.
خانواده‌ها با این وعده‌ای که از طرف مدرسه داده شد دیگر برای جابه‌جایی دانش‌آموزان اقدام نکردند. این مدرسه از نظر آموزشی نیازهای دانش‌آموز را برآورده می‌کند و من به خاطر امکانات و برآورده‌شدن نیازهای آموزشی دخترم با میزان ۴۰ میلیونی شهریه ناراضی و شاکی نبودم. تقریباً دو هفته است که فراخوان‌های مدرسه برای مباحث مالی شروع شده. در شرایطی که دیگر ثبت‌نام مدارس خوب غیرانتفاعی تمام شده و ظرفیت‌ها تکمیل است و کمتر کسی می‌تواند فرزندش را در مدرسه دیگری ثبت‌نام کند، مدرسه به ما اعلام کرده برای پیش‌دبستانی و پایه اول باید ۸۰ میلیون شهریه بدهیم. این مبلغ برای دوره‌های دوم تا پنجم ابتدایی به ۱۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد. بسیاری از والدین در این شرایط مجبور هستند با این قیمت کنار بیایند یا اینکه مذاکره کنند چند میلیون تخفیف بگیرند.»
پیش‌دبستانی‌هایی که با تعرفه مهدکودک شهریه می‌گیرند
راه رشد، مدرسه لاکچری دیگری در شهرک‌غرب است که برای دوره پیش‌دبستانی مبلغ ۷۲ میلیون تومان شهریه می‌گیرد. یکی از مراجعین به این مدرسه می‌گوید: «من امسال دنبال پیش‌دبستانی برای دخترم بودم که یکی از آشنایان راه رشد را پیشنهاد داد. برخی از مدارسی که پیش‌دبستانی‌های بسیار گران‌قیمت دارند، در دوره‌های ابتدایی این مبلغ کمی پایین می‌آید، زیرا شهریه پیش‌دبستانی براساس نرخ شهریه ماهیانه مهدکودک تعیین می‌شود. مثلاً مهدهایی که ماهیانه ۸-۷ میلیون شهریه می‌گیرند، برای هشت ماه دوره پیش‌دبستانی حدود ۷۰-۶۰ میلیون تومان شهریه طلب می‌کنند. این مدارس دوره پیش‌دبستانی و مهارت‌آموزی این دوره را در گروه آموزش‌های مهدکودکی در نظر می‌گیرند و به همین دلیل هم شهریه‌های بسیار بالا تعیین می‌شود.»
یکی دیگر از مراجعان به دبستانی معروف در منطقه یک از راهکاری عجیب برای دور زدن مصوبه شهریه مدارس غیرانتفاعی می‌گوید: «در این مدرسه فرم‌هایی که برای ثبت‌نام می‌دهند، دو نوع است؛ یک نوع با شهریه مصوب آموزش‌وپرورش که وجهه قانونی دارد و آن ضمیمه پرونده می‌شود. فرم دوم بین والدین و مدرسه است و در پرونده نمی‌آید و قابل ردیابی هم نیست. این فرم دوم شامل چک‌هایی می‌شود که الباقی میزان شهریه تعیین‌شده از سوی مدرسه است.» این فرآیندی است که به گفته این شهروند تهرانی در یکی از مدارس لاکچری تهران اعمال می‌شود و احتمالاً آن نرخ قیدشده در فرم اول همان سندی است که مدرسه در سامانه مشارکت‌ها ارائه می‌دهد و الباقی همان شهریه مازادی است که گاهی تا ۵۰-۴۰ میلیون هم می‌رسد و روی هم رفته شهریه یک سال تحصیلی در دوره دبستان را به حدود ۱۰۰ میلیون می‌رساند.
قرار بود در افزایش شهریه‌ها، تاب‌آوری مردم درنظر گرفته شود
مسئله اخذ شهریه‌های مازاد از دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی همواره خبرساز بوده است، اما مسئولان گاه آن را کاملاً رد کرده‌اند و گاه با پذیرش وجود این تخلف، قول داده‌اند که با متخلفان برخورد کنند.
زهرا مظفر، مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات با اشاره به اینکه مدارس غیردولتی و خاص تنها مجاز به دریافت شهریه مصوب در زمان ثبت‌نام هستند، می‌گوید: «درباره درخواست شهریه بیشتر از سوی مدرسه باید شکایت صورت بگیرد و به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم موارد را گزارش کنند. اولیا شکایات خود را در مورد تخلفات احتمالی مدارس در سامانه شکایات درج کنند.»
احمد محمودزاده، رئیس سازمان مدارس غیردولتی وزارت آموزش‌وپرورش پیرامون تخلفات برخی مدارس نسبت به اخذ شهریه بیش از نرخ مصوب موضع‌گیری و عنوان کرده است: «امسال هم شفاف‌سازی مناسب صورت گرفت و هم توصیه‌ها پذیرفته شده است. همچنین پیگیری‌های سازمان، بازدیدها و گزارش‌گیری‌ها موضوع اخذ شهریه مازاد را کاهش داده.»
به گفته رئیس سازمان مدارس غیرانتفاعی و مراکز دولتی مشورت‌هایی با مؤسسات و مدیران این مدارس درباره افزایش نرخ شهریه داشته‌ایم، اتفاقی که افتاد این بود که در افزایش شهریه‌ها، تاب‌آوری مردم در نظر گرفته شود.
افزایش شهریه‌ها مطابق قانون بوده است و اضافه نباید گرفته شود
«اصل این فرآیند را رد می‌کنیم، شهریه مازاد روال همه مدارس غیرانتفاعی نیست. شاید یکی دو مدرسه باشند که در این چارچوب نامتعارف فعالیت کنند، ولی این رویه اصلاً در مدارس غیرانتفاعی نمی‌تواند کلیت داشته باشد.» این توضیحات را مرادخانی، مدیر روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان مدارس غیرانتفاعی و مراکز غیردولتی به «شهروند» می‌دهد. «افزایش شهریه‌ها مطابق قانون بوده و اضافه نباید گرفته شود. بر همین اساس مدارس غیرانتفاعی موظف شده‌اند میزان شهریه را با جزئیات به اولیا اعلام کنند، با این حال در این پروسه مثل همه چیز جامعه روند افزایشی تورم هم تأثیرگذار است.»
مرادخانی توضیح می‌دهد: «در سامانه مشارکت‌ها هر مدرسه‌ای که اسمش را وارد کنید میزان شهریه ثابتش می‌آید و مبالغی که بر اساس کارهای فوق‌برنامه‌اش دارد هم عنوان شده. به علاوه امسال مدارس را موظف کردیم در مدرسه تابلو بزنند و همه چیز را به اولیا اطلاع‌رسانی کنند.»
«فراتر از این اگر بگیرند تخلف است.» مرادخانی به قطعیت این جمله را می‌گوید، اما توضیح می‌دهد که بعضی مدارس چارت آموزشی فوق‌برنامه برای خودشان تعریف می‌کنند و بر اساس آن شهریه‌های مازاد می‌گیرند: «مثلا بعدازظهر، فوق‌برنامه دارند؛ آموزش زبان و رباتیک که مازاد شهریه این برنامه‌ها هم با نظر انجمن اولیا مربیان تصویب می‌شود. آن هم سقف دارد؛ ۳۸ درصد شهریه برای کارهای فوق‌برنامه تعیین شده است.»
ناظر و بازرس مقیم در مدارس غیرانتفاعی داریم
این مسئول سازمان مدارس غیردولتی با اشاره به اینکه در اوضاع کرونا خیلی از مدارس غیرانتفاعی مجبور شدند تعطیل کنند و نتوانستند دوام بیاورند، ادامه می‌دهد: «شهریه‌ها طبق منطقه تعیین می‌شود. مدرسه‌ای ممکن است اجاره‌اش گران‌تر و در این رشد تورمی اجاره‌اش چند برابر شده باشد؛ به علاوه میزان شهریه بر اساس فعالیت‌های آموزشی و مهارت‌آموزی مدرسه است. در شرایط فعلی هم ممکن است یکسری افزایش مبالغ غیرمتعارف وجود داشته باشد، اما کل مدارس نیست، اگر هم باشد یکی دو مدرسه است. با این حال، ما تیم نظارتی داریم. شهریورماه ناظر مقیم در مدارس برای ثبت‌نام‌ها می‌گذاریم و در کنارش هر اداره آموزش‌وپرورش بر نظارت کار مدارس غیرانتفاعی موظف هستند. ناظر و بازرس بررسی‌هایش را دارد و اگر شکایتی شود رسیدگی می‌کنیم.»
نظر شما