به گزارش خبرنگار ایمنا، پلاستیک همواره یکی از عمده عوامل آلودگی آب دریاها و اقیانوس‌ها محسوب می‌شود، اما مسئله دیگری که برای دانشمندان چالش‌برانگیز شده، تأثیرات زیست‌محیطی میکروپلاستیک‌ها است.
میکروپلاستیک‌ها موادی بسیار کوچک است که بیشتر در سطح سواحل مشاهده می‌شود و قطر آن‌ها کمتر از پنج میلی‌متر است. طبق مطالعات انجام شده، سطح بالایی از میکروپلاستیک‌ها در اقیانوس اطلس و سواحل ایالات متحده وجود دارد.
به‌طورکلی میکروپلاستیک‌ها نیز مشابه زائده‌های پلاستیکی، تأثیرات مخربی بر محیط‌زیست و حیات بشر دارد؛ به همین دلیل دانشمندان به‌دنبال راه‌هایی برای جلوگیری از روند گسترش آن‌ها هستند که یکی از راهکارهای ارائه شده، استفاده از نانوجاذب‌ها است.
برای شناخت بیشتر میکروپلاستیک‌ها و بررسی مشکلات آن‌ها با حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی آلی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
میکروپلاستیک چیست؟
میکروپلاستیک‌ها یکی از مباحث بسیار حیاتی و مهم برای محیط‌زیست به‌شمار می‌رود که تأثیرات آن بسیار مشابه چالش‌هایی است که استفاده از پلاستیک به‌همراه دارد. استفاده از پلاستیک‌ها در تمام دوران چالش‌برانگیز بوده و امروزه میکروپلاستیک‌ها نیز راه پلاستیک را ادامه می‌دهد و به همان اندازه مشکل‌ساز است.
چرا پلاستیک تأثیرات مخربی برای محیط‌زیست و بشر دارد؟
یکی از دلایل اینکه تمام دنیا مخالف استفاده از پلاستیک هستند ساختار این ماده شیمیایی است؛ درواقع برای به‌وجود آوردن فرآورده‌های پلاستیکی نیاز به مواد اولیه داریم که برای محیط‌زیست، انسان‌ها و تمام جانداران مضر است و می‌تواند آسیب‌های بسیار جبران‌ناپذیری را به‌همراه داشته باشد. به دلیل صدماتی که مواد اولیه پلاستیک‌ها به همراه دارد، مباحثی مانند بیوپلاستیک مطرح شده و مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است.
میکروپلاستیک‌ها در چه مناطقی مشاهده می‌شود؟
تأثیراتی که میکروپلاستیک‌ها بر محیط‌زیست می‌گذارند، کاملاً مشابه پلاستیک است و تنها تفاوت این دو اندازه ذرات آن‌ها است. درحال‌حاضر این مبحث بسیار چالش‌برانگیز شده است؛ به همین دلیل پرسش‌های بسیاری پیرامون اینکه چگونه می‌توان این چالش را کنترل و روند پیشروی آن را کند کرد، مطرح شده و مورد بررسی است.
میکروپلاستیک‌ها بیشتر در حاشیه اقیانوس‌ها و دریاها مشاهده می‌شود و باید مورد توجه قرار بگیرد، اما شهرها نیز از این معضل در امان نخواهد بود و به نوعی بحران میکروپلاستیک‌ها در تمام مناطق مشاهده می‌شود. در ایران گسترش میکروپلاستیک‌ها در حاشیه خلیج فارس و دریای خزر مشاهده شده است و معمولاً در زمان تعطیلات و حضور انسان در این مناطق حجم آلاینده‌ها افزایش می‌یابد.
برای جلوگیری از گسترش بحران میکروپلاستیک‌ها چه راهکارهایی وجود دارد؟
قطعاً برای کاهش میکروپلاستیک‌ها و جلوگیری از گسترش آن‌ها در حاشیه اقیانوس‌ها به جاذب‌ها و فیلترها نیازمندیم. در گذشته مباحثی مانند ترکیبات کامپوزیتی و نانویی مورد توجه قرار گرفته بود که می‌توانست آلاینده‌ها را از سطح دریا و خشکی در مقیاس‌های مختلف میکرو و نانو پاکسازی کند.
مبحث نانوجاذب‌ها نیز چند سالی است در ایران مطرح شده است، اما درحال‌حاضر به دلیل گسترش بحران میکروپلاستیک‌ها و خطرات آن‌ها این مباحث بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
میکروپلاستیک‌ها چه خطراتی به همراه دارد؟
این مواد بسیار خطرناک است و می‌تواند به‌راحتی مشکلات بسیاری را برای محیط‌زیست و جامعه رقم بزند، از جمله خطراتی که گسترش میکروپلاستیک‌ها به همراه دارد، می‌توان به ایجاد سرطان، استرس اکسیداتیو و افزایش رادیکال‌های آزاد اشاره کرد. میکروپلاستیک‌ها منبع اصلی گسترش رادیکال‌های آزاد است و این مواد می‌تواند به شکل‌های مختلفی از جمله باران اسیدی به سیستم محیط‌زیست و چرخه حیات انسان‌ها وارد شود که رسیدن این ذرات به چرخه حیات و انسان‌ها مشکلات بسیاری را به همراه خواهد داشت.
آیا برای جلوگیری از گسترش میکروپلاستیک‌ها اقداماتی انجام شده است؟
بله، همیشه کمپین‌هایی مرتبط با مسائل زیست‌محیطی که پیرامون شیمی سبز و با هدف کمک به هوای پاک فعالیت می‌کنند، بوده و نتایج مطلوبی نیز داشته است، اما مسئله‌ای که درحال‌حاضر باید به آن توجه کرد، توجه و بهره‌وری از نانوفیلترها است زیرا با استفاده از این فناوری می‌توانیم به مرور زمان حجم میکروپلاستیک‌ها را کاهش دهیم؛ علاوه بر آن باید برای پلاستیک نیز جایگزین مناسبی پیدا کنیم.
به طور کلی چه فعالیت‌هایی منجر به تولید میکروپلاستیک‌ها می‌شود؟
درحال‌حاضر مسئله‌ای که منجر به تولید میکروپلاستیک‌ها شده است تنها مصرف پلاستیک نیست، بلکه در منابع مختلف به الیاف مصنوعی، لاستیک اتومبیل‌ها، شوینده‌ها و ذرات بسیار ریز پلاستیک‌ها نیز اشاره شده است و با توجه به این مسئله می‌توانیم بخشی از میکروپلاستیک‌ها را با مدیریت صحیح کاهش دهیم و از گسترش خطرات موجود در حاشیه اقیانوس‌ها و شهرها جلوگیری کنیم.
میکروپلاستیک‌ها قابل بازیافت هستند؟
مطالعات جدیدی به تازگی پیرامون استفاده از میکروپلاستیک‌ها و با هدف کسب اطلاعات بیشتری از کاربردهای آن‌ها انجام شده است که البته طی چندین دهه مورد بحث بود، اما تاکنون نتایج تحقیقات نشان‌داده که جنبه‌های منفی این مواد بسیار زیاد است و به قدر کافی تأثیر مثبتی ندارد؛ به همین دلیل فعلاً نتیجه‌ای برای استفاده مفید از این تهدید نیست مگر اینکه بتوان از این مواد در میکروارگانیک‌ها و برای مصارف صنعتی استفاده کرد، اما این مسئله نیز فعلاً در مرحله آزمون و خطا است.
نظر شما