به گزارش خبرنگار ایمنا، آئین‌های دیرینه محرم بهترین فرصت برای برای ترویج فرهنگ عاشورایی است و مداحان با اشعاری که برای عزاداری برمی‌گزینند، نقش به سزایی در ترویج آموزه‌های دینی در جامعه دارند. رواج برخی اشعار بی محتوا و گاهی خلاف واقعیت در سوگواری‌ها، کمرنگ بودن بودن تشریح اهداف امام حسین (ع) از قیام عاشورا در برخی هیأت‌ها، ناآشنایی برخی مداحان با عواقب سبک‌های غیر اصولی در برخی موارد برخی از آسیب‌هایی است که از سوی کارشناسان درباره آئین‌های عزاداری ماه محرم مطرح می‌شود.
حجت الاسلام سید احمد میر مرشدی؛ کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا از آغاز یک حرکت جدید موسیقایی در زمینه وزن‌ها، ردیف‌های شعری و پرداختن به مقوله محرم در ایران و همچنین پیوند ناگسستنی قیام امام حسین (ع) با جهاد تبیین سخن می‌گوید.
جایگاه جهاد تبیین در حرکت اصلاحی امام حسین (ع) علیه ظلم چیست؟
یکی از نکاتی که باید مدنظر قرار دهیم این است که زندگی امام حسین (ع) با جهاد گره خورده است و جهاد مورد نظر امام حسین (ع) که در طول تاریخ زندگی امام مشاهده می‌کنیم، از جنبه‌های گوناگون فرهنگی، نظامی، سیاسی و اجتماعی برخوردار است. یکی از موارد کاملاً مشهود در کلمات سیدالشهدا (ع) چه در دوران صحبت با معاویه، گفتگو در جمع مردم روز عاشورا یا سخنان ایراد شده در بین منازل از مدینه تا مکه، مکه تا کربلا این است که صحبت‌های امام کاملاً تبیین گرایانه و بیان للناس است مثل قرآن کریم که رسالت بیان را انجام می‌دهد و خداوند از بیان استفاده کرده است و در نوع و بیانات امام حسین (ع) در مسیرهای رسیدن به کربلا هم این مسئله را می‌بینیم.
امام حسین (ع) از زمانی که امام در برابر معاویه سخنرانی کرد، یا در نامه‌ای به معاویه جهادگونه حمله کرد، همچنین وقتی به مقوله امر به معروف و نهی از منکر پرداخت و نخبگان را در منا فراخواند و از آنها خواست که از آرمان‌ها و حقایق دفاع کنند، نوع دفاع امام از اهل بیت (ع) و خاندان پیامبر (ص) همگی گویای جهاد تبیین است. حتی در روز عاشورا و هنگامی که جمعیت کوفیان هلهله در دشت به پا کرد ند امام به سخنرانی می‌پردازد و خود و خاندان و اهل بیت خود را معرفی می‌کند و به بیان شخصیت خانوادگی امام حسین (ع) می‌پردازد در حالی که دشمن در برابر او شمشیر کشیده است و این نشان می‌دهد که هیچ گاه جهاد تبیین از نظر امام حسین (ع) دور نمانده است. در شب عاشورا که امام حسین (ع) خاندان و اصحاب خود را جمع کرد تا با آنها اتمام حجت کند کاملاً می‌بینیم که بیان و تبیینی در کلام امام جلوه‌گر است بنابراین ما باید بگوییم که امام حسین (ع) با جهاد تبیین گره خورده است.
زندگی امام سوم شیعیان با بیان للناس گره خورده است و هیچ موضوعی نبود که امام حسین (ع) از آن آگاه باشد و برای جامعه خود آگاهی رسانی و روشنگری نکند، بنابراین مداحان، سخنوران و موعظه گران روی منبرها و تریبون‌های سخنرانی باید به این نکته توجه کنند البته همانطور که می‌بینیم، بسیاری از اهالی وعاظ و منبر نیز به این مسئله توجه دارند.
قطعاً نمی‌توان امام حسین (ع) را برای تاریخ بخواهیم، این شخصیت بزرگ برای زندگی و تعیین مشی امروز و آینده ما است. مأموریت امام تبیین روش بهتر زندگی و سبک زندگی الهی است. محرم بیش از هر موضوعی باید برای همین هدف مورد توجه قرار گیرد که از حضرت سیدالشهدا درس‌ها و عبرت‌ها بیاموزیم و زندگی خود را مبتنی بر خاستگاه‌هایی که برای ما تعیین کرده است، هدف‌گذاری کنیم که جهاد، زندگی خانوادگی، معاش، مبارزه با کفر و عاطفه و احساس را همگی در مرام و راه امام حسین (ع) وجود دارد.
اشعار و نوحه‌ها در عزاداری‌های محرم باید چه مضامینی را در برداشته باشد؟
محرم مبنای ارزش گذاری برای مبانی دینی و آرمان‌های الهی همچنین زمینه‌ساز اعلام پویایی، حرکت و جهش در اسلام است که در مسیر تکامل قرار دارد بر همین اساس هر سال که از واقعه عاشورا و محرم می‌گذرد، شرایط نگاه به محرم و مراسم برای محرم پویاتر و دیدنی‌تر می‌شود.
بعد از انقلاب اسلامی به دلیل نگاه امام راحل (ره) به محرم و سخنان معروف ایشان در این باره که «محرم ماه پیروزی خون بر شمشیر است» یا «از محرم است که اسلام رشد و تکامل پیدا کرده است» نگاه به محرم و به مراسم عاشورا روز به روز مترقی‌تر شده است و با نگاهی به شعرهای آئینی، مداحی‌ها، مراسم سینه زنی و بزرگداشت‌های محرم می‌بینیم که شکوه و عظمت این مناسبت روز افزون شده و شعرها حماسی‌تر، قوی‌تر، معنادارتر و محتوایی‌تر شده است.
اشعار آئینی پس از انقلاب دچار تحول اساسی شد و شعرا نیز تحت تأثیر انقلاب اسلامی به این سمت و سو کشیده شدند به عنوان مثال در دوران دفاع مقدس، سروده‌های شاعران و نوحه‌ها با دفاع مقدس و شهدای آن گره خورد مثل همین مداحی معروف «ممد نبودی» که در این از یکایک سرداران شهید را نام برده می‌شود و یا اشعار که دیگر دوران دفاع مقدس که شاعرانی مانند علی معلم می‌سرودند و مداحان آنها را می‌خواندند.
در دوران شهدای مدافعان حرم نیز می‌بینیم که شعرها با مقاومت سوریه، عراق، رابطه بین سوریه و عراق و محرم، رابطه رزمندگان با شخصیت‌های عاشورا مانند حضرت زینب و امثال اینها گره می‌خورد یا در هنگام اربعین شعارهای اربعینی و شعرهایی که برای اربعین سروده می‌شود در راستای راهپیمایی عظیم اربعین معنا پیدا می‌کند.
در دوران کرونا که موضوع خدمت مومنانه مطرح بود نیز دیدیم که بسیاری از اقدامات هیئت‌ها و دست‌اندرکاران برگزاری آئین‌های محرم به سمت خدمت مومنانه هدایت شد همچنین در زمان وقوع حوادثی مانند سیل، زلزله، تحولات اجتماعی، فراز و فرودها حتی در جاهایی که موضوع غلبه بر نفاق، مبارزه با فساد اقتصادی و سوءاستفاده از بیت‌المال مطرح می‌شود می‌بینیم که شعارها و نوحه خوانان به سمت همین موضوعات گرایش پیدا می‌کند، این نشان می‌دهد که محرم ظرفی است که در طول قرن‌های پیاپی، همه محتواهای مورد نیاز جامعه در آن ریخته شده است حتی اکنون و در دوران پس از کرونا نیز می‌بینیم که محتوای نوحه خوانی‌ها به دفاع از مدافعان سلامت و شعرهایی در مدح و رثای پرستاران، پزشکان خادمان به سلامت مردم به شکل کاملاً مشهودی گرایش پیدا کرده است.
تأثیر کرونا بر محتوای اشعار و مداحی‌ها چه بود؟
عزاداری‌هایی که در درون بیمارستان‌ها کنار بستر بیماران کرونایی و حتی در کنار اجساد درگذشتگان از این بیماری در سال‌های گذشته برگزار شد، حکایت از آن دارد که مسیر عزاداری‌ها در محرم به این سمت و سو هدایت شده است.
امروز نیز با مسئله مقاومت روبه‌رو هستیم و شعارهایی در مسیر مقاومت باید مورد توجه قرار گیرد، حتی می‌بینیم که در مقولات سیاسی مانند برجام، نوحه‌ها و شعرهایی ساخته می‌شود که در آنها مسئله برجام، استکبار ستیزی، رفع تحریم‌ها و شیوه‌های مقابله با آنها مطرح می‌شود. با توجه به این نکات، کارکرد اشعار در محرم بسیار مهم است و قطعاً روز به روز نیز مترقی‌تر و از نظر ادبی مانند فرم شعار و موسیقایی مربوط به محرم متفاوت ارائه می‌شود.
شعرهای جدیدی مانند سلام فرمانده که به زبان‌های مختلف انگلیسی، روسی، اردو، هندی، ایتالیایی و عربی در دنیا منتشر شده است نشان دهنده تأثیرگذاری پایه موسیقایی مذهبی و آئینی ما است و اکنون در برخی از کلیپ‌ها نیز بر پایه موسیقی سلام فرمانده، اشعار سلام بر حسین (ع)، سلام بر نماز، مسئله غدیر و مانند آنها در حال مطرح شدن است.
به طور کلی می‌توان گفت که امروز یک حرکت جدید موسیقایی در زمینه وزن‌ها و ردیف‌های شعری و پرداختن به مقوله محرم در ایران و جهان آغاز شده و حتی شعرای عرب، هندو و فرقه‌های مختلف دنیا از این نگاه جدید تأثیر پذیرفته‌اند و این جریان روز به روز مسیر مترقی‌تری را طی می‌کند
آیا در محتوای اشعار نیاز به بهبود یا بازنگری احساس می‌شود؟
در کنار هر حرکت مثبتی برخی آسیب‌ها نیز وجود دارد و هر اقدام رو به رشدی می‌تواند موانعی را نیز سر راه خود داشت باشد. برخی از مداحان گاهی دچار اشتباهاتی شدند و از موسیقی‌هایی استفاده کردند که هیچ ارتباطی به فرهنگ عمومی محرم ندارد که البته ممکن است در مقطعی نیز مورد استقبال قرار گرفته باشد اما دوام و بقا پیدا نکرده است.
آن نوع موسیقی‌ها و اشعاری ماندگاری پیدا می‌کند که دارای عمق مرتبط به محرم باشد به عنوان مثال گاهی از موسیقی رپ، موسیقی‌های خیابانی و زیرزمینی در مداحی‌ها استفاده شده است و حتی گاهی دشمنان موسیقی‌هایی برای به انحراف کشیدن اصالت موسیقی و شعر محرم و اسلامی ساختند و باید این موضوع نیز مورد توجه قرار گیرد که دشمنان بیکار ننشسته‌اند.
در خبرها نیز اعلام شد که رژیم صهیونیستی گروه‌هایی را برای تولید مداحی، شعر و مدل‌های موسیقی ایجاد کرده است تا این موضوع را در بین شیعیان منتشر کند و زمینه‌های آسیب پذیری را فراهم کند بنابراین ما همچنان که برای پویای شعر و موسیقی محرم در حال تلاش هستیم باید مراقب آسیب‌ها، نقشه‌های دشمنان و ناتوی فرهنگی باشیم که قصد استفاده از این ابزارها بر ضد ما را دارد و به ویژه مداحان باید دقت کنند که از هر ریتم و سبکی برای بیان اشعار محرم استفاده نکنند تا جامعه اسلامی را مبتلا به چالش ناشی از چنین اشعاری نکنند.
نظر شما