به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرنشینی پدیده پیچیده‌ای است که افزایش جمعیت، فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی را تشدید می‌کند و به گسترش فضایی و زیرساخت‌های مناطق می‌انجامد؛ این شهرنشینی در جوامع در حال توسعه، رشد شتابانی دارد که سبب افزایش مهاجرت ساکنان روستاها به شهرها، اختلال اجتماعی و درگیری‌های فرهنگی شده است.
این نوع گسترش شهرنشینی، روابط بین انسان و فضا را در محیط شهری دگرگون کرده و سبب بروز ناامنی در مناطق شهری شده است، لذا زمینه‌های احساس ناامنی یکی از مهم‌ترین مسائل فضاهای شهری محسوب می‌شود و به موجب آن شرایط برای وقوع جرایم بسیار مستعدتر است.
احساس امنیت در فضای شهری یکی از شاخص‌های کیفیت فضایی محسوب می‌شود و به‌رغم آن که مسئله فضای امن شهری در هر جامعه یک مسئله پیچیده و دارای ابعاد متنوع و متعدد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است، نباید از نقش و تأثیر عوامل محیطی و کالبدی آن غافل شد.
امروزه با گسترده و پیچیده شدن جوامع، موضوع امنیت ابعاد وسیعی به خود گرفته است و یکی از اصلی‌ترین عوامل پایداری جوامع امروزی به‌شمار می‌آید؛ توزیع مکانی وقوع جرایم در شهرهای بزرگ نشانگر تفاوت‌های چشمگیر بین نواحی مختلف شهر است.
در این ارتباط فضاهایی که به فضاهای بی‌دفاع معروف است، از وقوع جرایم بیشتری برخوردار است در حالی که نیاز به امنیت همواره از بنیادی‌ترین نیازهای انسانی در جامعه بشری به‌شمار می‌رود؛ اهمیت توجه به کاهش ناامنی‌های شهری به منزله ارتقای کیفیت زندگی شهروندان جهت دست یافتن به توسعه پایدار اجتماعی در شهرها است.
امنیت؛ پیش‌نیازی برای تداوم و ارتقای رفاه و سلامت شهروندان
فریاد پرهیز، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در این باره می‌گوید: امنیت در لغت به معنای نداشتن دغدغه و دلهره است، بنابراین معنای لغوی امنیت رهایی از خطر، اضطراب، هراس، ترس یا وجود آرامش، آسایش، اطمینان و ضامن است.
وی با بیان اینکه در بین مسائل مختلف شهری، امنیت جایگاه ویژه‌ای در آرامش و افزایش کیفیت زندگی دارد، ادامه می‌دهد: امنیت از نیازهای اساسی انسان است که نحوه پاسخگویی به آن تأثیر مستقیم در رضای سایر نیازهای او دارد، لذا امنیت را می‌توان یک حق بنیادین و پیش‌نیازی برای تداوم و ارتقای رفاه و سلامت شهروندان دانست.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه از دوران باستان تا جوامع مدرن، اغلب جرم و ترس به‌عنوان موضوعات داغ به حساب آمده‌اند و همواره از مسائل رایج و در شمار دستور کارهای روزانه جوامع بوده‌اند، خاطرنشان می‌کند: این موضوع، امروزه به یک مشکل شایع در جوامع سراسر جهان تبدیل شده است.
وی اضافه می‌کند: جرم و ترس از جرم و جنایت از جمله عوامل کلیدی است که تأثیر منفی بر توسعه اجتماعی شهرها و کشورها در جهان دارند و از مؤلفه‌های تأثیرگذار و حیاتی در ایجاد یک شهر پایدار، کیفیت زندگی بهتر است، زیرا می‌تواند بر شیوه زندگی افراد و تفکر آنها تأثیر بگذارد که موفقیت و توسعه شهر را تعریف می‌کنند.
پرهیز تصریح می‌کند: عامل جرم و جنایت مولفه‌ای کلیدی در تعیین مکان زندگی توسط افراد و اجتماع به شمار می‌آید، به‌ویژه آنهایی که در شهر کار و زندگی می‌کنند و دوست دارند فرزندان خود را به مدارس امن بفرستند.
وی می‌گوید: رؤیای هر فردی لذت بردن از یک زندگی صلح‌آمیز و زندگی در یک شهر مرفه و امن بدون تهدید جرم و جنایت است؛ شهری که فارغ از انواع جرم و تهدیدهای بزهکاری است و قادر به ایجاد اجتماعی خواهد بود که دارای سرمایه انسانی باکیفیت است.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌افزاید: جرم و خشونت به مسائل اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشورها تبدیل شده است و نرخ جرم و جنایت در سرتاسر جهان همچنان رو به تشدید است.
وی ادامه می‌دهد: یکی از عوامل مؤثر در کاهش یا افزایش حس امنیت در فضای شهری، نوع و میزان فعالیت‌های قضائی است؛ نکته جالب توجه در این ارتباط آن است که به طور معمول میزان کم یا بسیار زیاد فعالیت‌های فضایی، از هر نوع، به عنوان عوامل کاهش احساس امنیت محسوب می‌شود و حد بهینه‌ای برای میزان فعالیت مطرح است که بیشتر به عنوان سرزندگی شناخت می‌شود.
فضاهای شهری در معرض آسیب است
وحید مهدویان، معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان نیز در این خصوص می‌گوید: اصول و مبانی فضای قابل دفاع با هدف اصلاح شرایط کالبدی یک محله به گونه‌ای که ساکنان قادر باشند محیط اطراف خانه‌های خود را کنترل کنند، شکل گرفته است.
وی می‌افزاید: اصول فضای قابل دفاع بر خودیاری و مشارکت شهروندان تکیه دارد و طبق نظریه صاحب‌نظران، سه عامل افزایش جرم در محله‌های مسکونی، بیگانگی، نبود نظارت است، بنابراین آنها معتقدند با استفاده از ساز و کارهای نمادین و شکل دادن به عرصه‌های تعریف شده، می‌توان محیط را تحت کنترل ساکنان آن در آورد.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان اضافه می‌کند: نظریه دیگری که در سال ۱۹۶۰ مطرح شد، در زمینه جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی است که ایده‌پرداز اصلی این رویکرد «جفری» بود.
وی خاطرنشان می‌کند: مجموع رویکردهای امنیت شهر بر این جنبه تاکید می‌کند که ایجاد محیطی امن و ایمن که شهروندان را جذب و تشویق به پیاده‌روی بدون ترس، حس ناامنی، مکث و در نتیجه تعامل اجتماعی بیشتر کند، در واقع نه تنها تعامل اجتماعی در آن مطلوب است، بلکه به ارتقای کیفیت عمومی فضاهای شهری نیز کمک می‌کند و به واسطه افزایش شمار شهروندان ناظر و حاضر در محیط، می‌تواند حس امنیت و زمینه بروز گرایش توسعه‌ای را نیز افزایش دهد.
مهدویان تصریح می‌کند: با توجه به اینکه فضای شهر در ارتباط بین انسان و محیط شهر شکل گرفته و تکامل یافته است، در فضاهای شهری امروزی، در اثر پیچیدگی، تنوع زندگی شهری و مدرنیسم، فضاهایی شکل گرفته که زمینه‌ساز بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی شده است؛ این فضاهای شهری، فضاهایی بی‌دفاع به شمار می‌رود، بنابراین ضرورت دارد با استفاده از شاخص‌ها و معیارهای مشخص، این‌گونه فضاها شناخته شود.
وی با بیان اینکه فضاهای شهری در معرض بسیاری از مشکلات ناپیدا، اما مخرب و تأثیرگذار بر سلامت انسان قرار دارد، تصریح می‌کند: رشد بی‌رویه شهرها، نبود ضوابط و مقررات لازم و تمرکز بیش از حد فعالیت‌های گوناگون، در پایین‌آوردن کیفیت زیست‌محیطی شهرها به‌ویژه در شکل و کالبد آن، به شدت مؤثر است.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان می‌افزید: از دیگر مواردی که در پایین آوردن کیفیت محیط زیست شهرها مؤثر است، تعداد متنوع فضاهای آسیب‌پذیر شهری است که در ادبیات شهرسازی، فضاهای گمشده یا فضاهای بدون دفاع شهری نامیده می‌شود؛ این فضاها از نظر حفاظتی مرده است، اما از نظر وقوع مسائل نابه‌هنجار، فضاهایی فعال و زنده است.
وی می‌گوید: با اینکه فضاهای گمشده شهری در طول تاریخ ایران وجود داشته است، اما در دوران اخیر و با رشد شهرها، بعد از تحمیل الگوی توسعه برون‌زا و تأثیرات آن بر تمام عرصه‌های زندگی جمعی، فضاهایی که بالقوه آسیب‌پذیر بوده است، به بالفعل تبدیل شده و به پدیده فضاهای گمشده دامن زده است.
نظر شما