به گزارش خبرنگار ایمنا، بیابان‌زدایی مجموعه روش‌هایی است که برای سبزکاری بیابان و جلوگیری از روند شتابان تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب انجام می‌شود. امروزه گسترش بیابان معضل اصلی تمام دنیا به‌شمار می‌رود و کشورهای بسیاری با این معضل روبه‌رو هستند؛ بنابراین بیابان‌زدایی از اهمیت بسیاری برخوردار است و تمام کشورها باید فعالیت خود در این زمینه را افزایش دهند.
برای بیابان‌زدایی راهکارهای بسیاری وجود دارد که بعضی از آن‌ها مربوط به کاشت درخت و پخش آب در مناطقی است که در معرض بیابانی شدن قرار دارد. برای بررسی بیشتر بیابان‌زدایی و شناخت راهکارهای این فرایند با علی‌خان نصراصفهانی، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
بیابان‌زدایی چیست؟
برای شناخت بیابان‌زدایی، ابتدا باید مفهوم بیابان را بررسی کنیم؛ درواقع بیابان به سرزمین‌های خشک و کم‌باران در جغرافیای کره زمین گفته می‌شود که به خاطر بارندگی سالیانه کم، پوشش گیاهی خوبی ندارد؛ میانگین سالانه ریزش باران در بیابان‌های ایران کمتر از ۵۰ میلی‌متر است. بیابان‌ها و مناطق بیابانی روی هم حدود ۴۰ میلیون هکتار از اراضی ایران را در بر می‌گیرد که ۱۲ میلیون هکتار ماسه‌ای یا از شن و ریگ روان پوشیده شده است.
مفهوم بیابان‌زدایی به طور کلی از بین بردن بیابان‌های طبیعی موجود یا تغییر آن‌ها به فضای سبز نیست، بلکه بیابان‌زدایی به معنای جلوگیری از بیابانی شدن زمین‌هایی است که در اثر اعمال مخرب انسان‌ها در معرض بیابانی شدن قرار دارد.
منظور از بیابان‌زایی چیست؟
امروزه دنیا با معضلی به نام بیابان‌زایی روبه‌رو شده است که با استفاده از بیابان‌زدایی مانع گسترش آن می‌شویم. بیابان‌زایی نوعی تخریب زمین است که طی آن، منطقه‌ای با زمین‌های تقریباً خشک، به صورت فزاینده‌ای خشک می‌شود. معمولاً در چنین مناطقی ذخایر آبی، پوشش گیاهی و حیات وحش از بین می‌رود. عوامل گوناگونی مانند تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی منجربه گسترش این معضل است، امروزه بیابانی شدن یکی از مسائل قابل ملاحظه در بوم‌شناسی جهان به‌شمار می‌رود که با استفاده از فرآیند بیابان‌زدایی، تلاش می‌کنیم تا جلوی گسترش این معضل را بگیریم.
بیابان‌زدایی چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام بیابان‌زدایی فعالیت‌های بسیاری انجام می‌شود؛ کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک مانند گیاهان شورپسند، پخش سیلاب و آب، تعادل دام و مراتع برای حفاظت از پوشش گیاهی موجود، بهره‌گیری از روش‌های کارآمد در انباشتن آب باران، احیای شوره‌زارها و ایجاد راهکارهای مناسب برای سوخت‌های جایگزین گیاهی برای کسانی که در مناطق بیابانی زندگی می‌کنند.
بیابان‌زدایی چه اهمیتی دارد؟
برای درک اهمیت بیابان‌زدایی باید بدانیم که بیابان‌زایی چه تأثیراتی در اقلیم منطقه دارد. بیابان‌زایی منجربه گسترش فقر، کاهش درآمد و مهاجرت به شهرها می‌شود و به همین دلیل تهدید بزرگی به‌شمار می‌رود؛ بنابراین بیابان‌زدایی به عنوان اهرمی بازدارنده نسبت به گسترش بیابان‌زایی بسیار حائز اهمیت است. پیشروی و توسعه بیابان‌ها در جهان، زندگی بیش از ۲۵۰ میلیون نفر را در سراسر دنیا مستقیماً به خطر انداخته است، سازمان ملل متحد نیز اعلام کرده که گسترش کویرها و خشکسالی، سالانه ۴۲ میلیارد دلار از ارزش تولیدات کشاورزی کساته و باعث نبود امنیت غذایی، قحطی و فقر می‌شود که تمام این مسائل اهمیت فرآیند بیابان‌زدایی را نشان می‌دهد.
راهکارهای بیابان‌زدایی چیست؟
برای انجام فرآیند بیابان‌زدایی ابتدا باید از تخریب زمین‌هایی که هنوز به‌طورکامل تخریب نشده یا میزان تخریب در آن‌ها کم است جلوگیری کرد؛ برای اراضی تخریب شده نیز باید برنامه‌های اصلاحی در نظر گرفت. راهکارهای بسیاری برای انجام فرآیند بیابان‌زدایی وجود دارد، اما از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تقویت زمینه‌های آگاهی، توسعه اطلاعات و نظام‌های مراقبتی برای مناطق در معرض بیابان‌زایی و خشکسالی، شناخت ابعاد اقتصادی و اجتماعی این اکوسیستم‌ها، توسعه برنامه‌های همه جانبه بیابان‌زدایی و لحاظ کردن آن‌ها در طرح‌ها و برنامه‌های توسعه ملی و طرح‌های ملی زیست‌محیطی، مبارزه با تخریب زمین از طریق حفاظت خاک، جنگل‌کاری و احیای مراتع، توسعه برنامه‌های همه جانبه جبرانی برای مقابله با خشکسالی مانند ترغیب خودیاری برای مناطق در معرض خشکسالی و طراحی برنامه‌های مربوط به آوارگان زیست محیطی، گسترش برنامه‌های توسعه‌ای هماهنگ برای محو فقر و ارتقای سطح زندگی به شیوه‌ای بهتر در مناطق بیابان‌زایی، تشویق و ارتقای سطح همکاری و همیاری عمومی و آموزش زیست محیطی با تمرکز بر کنترل بیابان‌زایی و مدیریت آثار خشکسالی اشاره کرد.
در ایران چه فعالیت‌هایی برای بیابان‌زدایی انجام شده است؟
از حداقل نیم قرن پیش تلاش‌هایی برای مهار بیابان‌زایی در ایران آغاز شده‌است. ایران در سال ۱۹۹۶ میلادی به کنوانسیون جهانی مقابله با بیابان‌زایی پیوست. به اعتقاد کارشناسان، ازجمله راهکارهای مؤثری که می‌توان برای مهار پدیده بیابان‌زایی در کشور به کار گرفت، اصلاح روش‌های تأمین انرژی در مناطق مستعد بیابان‌زایی، بهبود وضعیت معیشت اقتصادی ساکنان بیابان، کنترل جمعیت، استفاده از فناوری‌های نوین و مناسب برای کشاورزی در بیابان، حفاظت از خاک، متعادل‌سازی در محیط‌های طبیعی، توسعه آبیاری‌های مصنوعی، افزایش تولید کشاورزی و افزایش سطح زندگی روستاییان، ایجاد اشتغال در زیر بخش کشاورزی، حصارکشی‌های سنگی، کشت درختچه‌ها و توسعه کشت دیمی است. در این میان، نقش مردم محلی را نیز در بیابان‌زدایی و استفاده از دانش بومی برای حفاظت و جلوگیری از تخریب سرزمین، نباید نادیده گرفته شود.
نظر شما