به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از مسائلی که حفظ آن‌ها جزو چالش‌های مأموریت‌های فضایی محسوب می‌شود، محیط‌زیست است. درواقع هنگامی که موشک یا هر مرسوله فضایی دیگری پرتاب می‌شود، قسمتی از آن در مدار قرار می‌گیرد که این قسمت ممکن است به صورت کنترل شده به جو برخورد کند و نابود شود و محیط‌زیست را تهدید نکند؛ اما ممکن است بخشی از آن به جو نفوذ و زمین و محیط‌زیست را تهدید کند. البته ممکن است این قسمت موشک در مدار به صورت غیرقابل‌کنترل قرار بگیرد، در این صورت در مداری حول محور زمین شروع به چرخیدن می‌کند و به عنوان زباله فضایی شناخته می‌شود که می‌تواند آسیب‌های جدی به ماهواره‌ها یا حتی ایستگاه فضایی برساند.
تا به امروز براساس اندازه‌گیری‌های انجام شده در مدار لئو چیزی حدود شش هزار تن زباله فضایی وجود دارد. این تعداد تنها در مدار پایینی جو زمین قرار گرفته است و در مدارهای دیگر زباله‌های بیشتری نیز وجود دارد، اما به دلیل اینکه مدار لئو میزبان مقدار بسیاری ماهواره است، بیشتر مورد اهمیت قرار گرفته است. وجود شش هزار تن زباله فضایی در این مدار می‌تواند ماهواره‌ها و ایستگاه فضایی را تهدید کند که متأسفانه هنوز راهکاری برای از بین بردن آن‌ها ارائه نشده است؛ البته تاکنون تئوری‌هایی ازجمله به دام انداختن زباله‌ها، بازگرداندن به زمین یا از بین بردن آن‌ها از طریق سیستم‌های لیزری ارائه شده، اما هیچ‌یک از آن‌ها هنوز عملیاتی نشده است.
زباله فضایی چیست؟
علیرضا بیات، کارشناس فضایی مجموعه آسمان‌سرای سُها در رابطه با زباله‌های فضایی به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: زباله‌های فضایی به قطعات بی‌مصرفی گفته می‌شود که در مدارهای مختلف زمین قرار گرفته است.
وی می‌افزاید: به طور تقریبی ۹۹ درصد زباله‌های فضایی توسط انسان‌ها ساخته شده است؛ درواقع ماهواره‌ها، محموله‌های فضایی یا موشک‌های سه‌مرحله‌ای ممکن است در برخی مواقع و تحت شرایطی به زباله‌های فضایی تبدیل شود.
این کارشناس فضایی مجموعه آسمان‌سرای سُها اشاره می‌کند: در برخی از موشک‌های سه‌مرحله‌ای هنگامی که بخشی از بدنه در مسیر جدا می‌شود، تحت کنترل قرار می‌گیرد و به زمین بازمی‌گردد، اما در برخی مواقع این قطعات غیرقابل کنترل است و در مدار به عنوان زباله فضایی باقی می‌ماند.
وی ادامه می‌دهد: بخش دیگری از زباله‌های فضایی هنگامی به‌وجود می‌آید که عمر ماهواره‌ها به پایان برسد، علاوه بر آن امکان دارد برخی از زباله‌های فضایی توسط فضانوردانی که در حال تعمیر ایستگاه فضایی یا دیگر مصنوعه‌های فضایی هستند، ایجاد شود.
بیات اعلام می‌کند: تاکنون طبق یک آمار تقریبی نزدیک به شش هزار تن مواد مختلفی از زائده‌های فضایی تنها در مدار لئو یافت شده است که شامل قطعات الکترونیکی، بدنه مصنوعه‌های فضایی و پیچ و مهره است.
وی در رابطه با مشکلاتی که زباله‌های فضایی به‌وجود می‌آورد، می‌گوید: زباله‌های فضایی با سرعت بسیار بالایی در حدود هفت برابر سرعت گلوله‌ها حرکت می‌کند که این مسئله مشکلات بسیاری برای محموله‌های سالم ایجاد می‌کند.
این کارشناس فضایی مجموعه آسمان‌سرای سُها اشاره می‌کند: افزایش مقدار زباله‌های فضایی منجر به اتفاقاتی مانند برخورد فضاپیماها می‌شود؛ در سال ۲۰۰۷ یکی از فضاپیماهای کشور چین به صورت تصادفی با یک فضاپیمای آمریکایی-روسی برخورد کرد و تقریباً ۷۰ درصد زباله‌های فضایی کنونی را ایجاد کرد.
وی می‌افزاید: مسئله مهمی که درحال‌حاضر باید به آن توجه کرد، این است که تاکنون هیچ راهکاری برای جمع‌آوری یا حذف زباله‌های فضایی ارائه نشده و حتی قانونی برای کاهش مقدار این زائده‌ها به تصویب نرسیده است.
ایستگاه فضایی بین‌المللی تبدیل به زباله نخواهد شد
بیات در پاسخ به این پرسش که آیا ایستگاه فضایی بین‌المللی پس از پایان فعالیت خود به زباله فضایی تبدیل خواهد شد، می‌گوید: ایستگاه فضایی تا سال ۲۰۳۰ الی ۲۰۳۱ به فعالیت خود ادامه خواهد داد و در رابطه با پایان عمر آن مسائل مختلفی مطرح است.
وی ادامه می‌دهد: ایستگاه فضایی بین‌المللی توسط ۱۵ کشور ساخته شده است و درصورتی‌که تمام سازمان‌های فضایی همکاری خود را ادامه دهند، می‌توان پس از به پایان رسیدن عمر این محموله، تمام ماژول‌ها را به زمین بازگرداند که البته بخشی از آن در جو از بین می‌رود؛ بنابراین ایستگاه فضایی بین‌المللی به زباله فضایی تبدیل نخواهد شد.
زباله‌های فضایی در کره ماه خطر زیادی نخواهد داشت
این کارشناس فضایی مجموعه آسمان‌سرای سُها در رابطه با وضعیت زباله‌های فضایی در کره ماه می‌گوید: تاکنون در کره ماه نیز پروژه‌های بسیاری از جمله لونا و آپولو انجام شده است.
وی می‌افزاید: هنگامی که سازمان‌های فضایی فعالیت خود را پیرامون کره ماه آغاز کردند به دلیل اینکه از ماه‌نشین، ماه‌نورد و تست‌های گوناگون استفاده می‌شد، زباله‌هایی در این کره به وجود آمد و به دلیل اینکه ماه جو قدرتمندی ندارد، ممکن است تا میلیون‌ها سال زباله‌ها در سطح این کره باقی بماند.
بیات ادامه می‌دهد: وجود زباله‌های فضایی در سطح کره ماه در صورتی که حیاتی در این کره وجود داشته باشد، ممکن است مخاطره‌آمیز محسوب شود، اما تا کنون حیاتی در این قمر کشف نشده است.
وی تاکید می‌کند: در مدار ماه نیز مدارگرهایی در حال فعالیت است که امکان دارد در آینده به زباله فضایی تبدیل شود، اما به طور کلی مشکلاتی که زباله‌های فضایی برای سیاره زمین ایجاد می‌کند در سیارات و اقمار دیگر وجود نخواهد داشت.
زباله فضایی چگونه به‌وجود می‌آید؟
عمران مرادی، پژوهشگر علوم فضایی در رابطه با چگونگی پدید آمدن زباله‌های فضایی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: امروزه هزاران ماهواره در اطراف زمین فعالیت می‌کند که گاهاً ممکن است برخی از آن‌ها با یکدیگر برخورد کند که تکه‌های این ماهواره‌ها تبدیل به زباله فضایی می‌شود.
وی می‌افزاید: زباله‌های فضایی مجموعه‌ای از ساخته‌های بشر به‌شمار می‌رود که در مدار زمین قرار گرفته، اما سودی ندارد؛ این‌گونه از زائده‌ها می‌تواند بر اثر برخورد دو محموله فضایی به‌وجود بیاید. تاکنون حدود ۳۴ هزار مورد از زباله‌های فضایی در مدارهای مختلف مشاهده شده است.
این پژوهشگر علوم فضایی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه رشد محموله‌های فضایی بیشتر شده به صورت مرتب زباله‌های فضایی نیز افزایش می‌یابد که این مسئله مشکلات خاص خود را دارد؛ ماهواره‌های نظامی که تبدیل به زباله می‌شود، می‌تواند تنش‌های سیاسی بسیاری بین کشورها ایجاد کند.
وی اشاره می‌کند: زباله‌های فضایی در اندازه‌های مختلفی وجود دارد و عموماً با سرعتی بیش از ۲۸ هزار کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند؛ بنابراین حتی اگر سایز زباله‌ها نیز بسیار کوچک باشد، به دلیل سرعتی که دارد، تهدیدی برای محموله‌های سالم محسوب می‌شود.
مرادی در رابطه با مشکلاتی که زباله‌های فضایی تا کنون ایجاد کرده است، می‌گوید: زباله‌های فضایی تهدیدی برای محموله‌های فضایی محسوب می‌شود؛ سال ۲۰۱۴ ایستگاه فضایی بین‌المللی مجبور شد برای جلوگیری از برخورد با زباله‌های فضایی پنج مرتبه تغییر مسیر دهد.
وی می‌افزاید: احتمال برخورد زباله‌های فضایی با سایر مصنوعه‌های فضایی به صورت مرتب در حال افزایش است و تاکنون نیز فاجعه‌های بسیاری از این مسئله پدید آمده است؛ سال ۱۹۹۶ ماهواره‌ای فرانسوی با قطعات به‌جا مانده از یک موشک آسیب‌دیده برخورد کرد و در سال ۲۰۰۹ نیز ماهواره از رده خارج روسیه با ماهواره تجاری آمریکا برخورد داشت.
این پژوهشگر علوم فضایی ادامه می‌دهد: در سال ۲۰۰۷ نیز کشور چین به منظور انهدام ماهواره از رده خارج خود از موشکی استفاده کرد که برخورد این دو محموله بیش از سه هزار قطعه زباله فضایی ایجاد کرد و شش سال بعد یکی از ماهواره‌های روسی با یکی از قطعات برخورد کرد و از کار افتاد.
وی تاکید می‌کند: با توجه به مسائلی که تاکنون به‌وجود آمده است، زباله‌های فضایی به مبحثی جدی و خطرناک تبدیل شده است و سازمان‌های فضایی نیز برای کاهش مقدار زباله‌های فضایی به دنبال راهکارهایی هستند.
مرادی اشاره می‌کند: ناسا برای کسانی که ایده‌ای مناسب برای جمع‌آوری زباله‌ها ارائه دهند، پاداش تعیین کرده و قوانین بین‌المللی نیز توسط سازمان ملل متحد در این رابطه در حال وضع شدن است.
وی می‌افزاید: سازمان ملل متحد از تمام شرکت‌های فعال در حوزه فضایی درخواست کرده تا ماهواره‌های خود را تا ۲۵ سال پس از اتمام مأموریت به زمین بازگردانند، اما معمولاً به دلیل هزینه بالای این فعالیت شرکت‌های فضایی چنین کاری انجام نمی‌دهند.
این پژوهشگر علوم فضایی ادامه می‌دهد: یکی از فعالیت‌هایی که برای مبارزه با زباله‌های فضایی پیشنهاد شده، افزایش مقاومت ماهواره‌ها در مقابل شرایط جو و فضا است، زیرا در برخی اوقات پدیده‌های طبیعی مانند اشعه‌های فرابنفش نیز منجر به به‌وجود آمدن زباله‌های فضایی می‌شود.
وی در رابطه با آسیب‌های زیست‌محیطی زباله‌های فضایی می‌گوید: پرتاب موشک‌ها به فضا به صورت متوسط ۳۳۰ تن کربن در جو زمین ایجاد می‌کند و مصنوعه‌هایی که قرار است به زمین بازگردد نیز هنگامی که در جو می‌سوزد، آلودگی‌هایی ایجاد می‌کند.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه بسیاری از مناطق سطح زمین را آب پوشانده است، یکی از مشکلاتی که زباله‌های فضایی ایجاد می‌کند، آلوده کردن آب است، زیرا هنگامی که قطعات محموله‌های فضایی به زمین باز گردانده می‌شود، معمولاً درون اقیانوس‌ها فرود می‌آید.
مرادی تاکید می‌کند: امروزه معضل زباله‌های فضایی به مهم‌ترین بحث صنعت فضایی تبدیل شده و چگونگی جلوگیری از تولید و نحوه جمع‌آوری آن‌ها پرسش کنونی بسیاری از ایده‌پردازان صنعت فضایی شده است.
نظر شما