به گزارش خبرنگار ایمنا، اهمیت نمایش و تئاتر کودک حقیقتی انکارناپذیر است که بسیاری از بزرگان عرصه هنر و ادبیات، حتی صاحب‌نظران مسائل تربیتی و روانشناسی کودک و نوجوان به آن واقف بوده و همواره مقوله تئاتر کودک را به‌عنوان عرصه‌ای برای بروز و رشد استعدادها و خلاقیت‌های کودکان، مورد توجه قرار داده‌اند؛ به‌طوری‌که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، هرگونه سرمایه‌گذاری مادی، معنوی و برنامه‌ریزی عمیق و درازمدت برای رشد و اعتلای جامعه باید با کودکان آغاز شود، کودکانی که وارث و حافظ تمدن و جامعه آینده هستند. بنابراین هر قدر کودکان به لحاظ رشد ذهنی و ادراک معنوی غنی و پربار شوند در حقیقت، تمدن بشری پربار می‌شود.
تئاتر ابزار و هنری قدرتمند و مؤثر برای رشد اجتماعی و آشنایی و ورود هر چه‌بهتر و مفیدتر کودک به دنیای بزرگسالی است.
به‌طور کلی تئاتر کودکان باید ویژگی‌هایی از جمله شادی و سرگرمی، مشارکت خلاقانه، فرصت برای آموختن و ایجاد زمینه رشد روانی و سلامت روحی کودک و نوجوان را با خود همراه داشته باشد.
تئاتری که باید کودک را بشناسد و درک کند تا بتواند با او، درونیات و روحیاتش همراه شود و همزادپنداری کند.
حالا حدود نیم‌قرن از شکل‌گیری تئاتر کودک و نوجوان در ایران می‌گذرد، اما این جریان نمایشی جز در مقاطعی کوتاه، هرگز مورد توجه متصدیان و مسئولان امر قرار نگرفته است.
آنچه می‌خوانید مشروح گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با امیر شیخ‌جبلی، کارگردان نمایش چلمن‌خان و فعال عرصه کودک است.
نمایش موزیکالی از گروه تئاتر نگار سبز زنده رود و از تولیدات مرکز مهارت‌آموزی و آموزشگاه هنرهای نمایشی سایه که از یکم تا بیستم تیرماه در سالن اصلی مجتمع فرهنگی هنری فرشچیان اصفهان روی صحنه بود.
موضوع نمایش چه بود؟
داستان پسری شلخته و چلمن به نام «بیژن» که از فرط غرق شدن در فضای مجازی روز به روز وضع زندگی‌اش بی‌نظم‌تر می‌شود، حالا قرار است با کمک و حمایت نوه‌های ریز و درشت پدربزرگ نقشه سر و سامان گرفتن او در این نمایش اجرا شود.
«چلمن خان» در چه سبکی تولید شده است؟
در تولید این اثر تلاش شده با بهره‌گیری از ویژگی‌های نمایش ایرانی و قابلیت‌های آن به لحاظ تکنیکی، توجه ویژه‌ای شود.
از سوی دیگر می‌توان گفت نمایش کمدی در اصفهان با برخورداری از پیشینه غنی، از سوی مخاطب همواره مورد توجه و استقبال بوده تا جایی که این شیوه نمایشی توانسته است هم تأثیر بسزایی بر هنر نمایش در ایران بگذارد و هم از سایر شیوه‌های نمایشی تأثیر پذیرفته است.
عناصر شکل‌دهنده تئاتر کمدی در اصفهان به مرور زمان با اقتباس و بهره‌گیری از برخی شیوه‌های نمایشی ایرانی راه تکاملی خود را پیموده و با به‌کارگیری از عناصر موجود در فرهنگ اصفهان، به یک مکتب نمایشی مستقل و بومی بدل گشته است. اما در این میان هستند آثاری که تنها نام این مکتب را یدک کشیده و بیشتر به سمت هجو گرایش پیدا کرده‌اند.
فرم طراحی صحنه و دکور نمایش «چلمن خان» به چه شکل است؟
طراحی صحنه این اثر نمایشی با الهام گرفتن از معماری ایرانی و استلیزه کردن چنین فرم و فضایی متناسب با حال و هوای نمایش طراحی و اجرا شد؛ با توجه ویژه به مخاطب کودک و داستان نمایش که در یک فضای واحد که اتاق نشیمن یک خانه سنتی است.
فانتزی‌های مورد نظر در این نمایش را با ایجاد فضاسازی‌های خلاق و جذاب در صحنه‌های مختلف مورد توجه قرار دهیم. طراحی صحنه عینیت بخشیدن به آن چیزی که یک نمایش می‌خواهد داستان خود را در آن فضای بصری به مخاطب ارائه کند و به عنوان یک عنصر اساسی از عناصر نمایشی، بسیار باید مورد توجه قرار گیرد.
چه شد که برای ساخت این اثر داستانی اقدام کردید؟
مدتی بود که تولید تئاتری با تکیه بر ساختار نمایش ایرانی در فضایی موزیکال و شاد برای مخاطب کودک و نوجوان را در برنامه داشتیم، ابتدا به سراغ داستان‌هایی در ادبیات رفتیم اما به مرور در جلسات کارگاهی فضای کار به لحاظ داستان، محتوا، شکل و فرم اثر تغییر کرد.
امتیازهای مثبت و منفی تئاتر کودک با سایر سبک‌ها از نظر شما چیست؟
این نوع تئاتر از نگاه تأثیرگذاری بر مخاطب می‌تواند در کنار سرگرم کننده بودن، بهترین و قوی‌ترین معلم اخلاق و مؤثرترین محرک و انگیزه به سوی بهزیستن باشد.
تئاتر کودک، تمام ویژگی‌های یک درام مثل گره‌افکنی، تحول شخصیت و گره‌گشایی را دارد و این ویژگی‌ها همواره برای بچه‌ها جذاب است. البته طبیعی است که این نوع تئاتر همواره تفاوت‌های اساسی با تئاتر بزرگسالان داشته باشد.
موجز، جذاب و پرورشی بودن، در کنار رعایت دیگر استانداردهای کیفی باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین عرصه‌ای برای بروز و رشد استعدادها و خلاقیت‌های کودکان و فرصتی برای نقش‌آفرینی و کسب آمادگی به منظور ورود به اجتماع است.
در کنار امتیازات مثبت، می‌توان به محدودیت‌هایی نیز اشاره داشت که بیشتر بازیگر را در این مدل نشانه می‌رود و مانند راه رفتن روی لبه تیغ است.
ساخت نمایش "چلمن خان" از طراحی و ایده پردازی تا اجرای عمومی چقدر زمان برد؟
در تولید تئاتر چلمن خان، بیشترین انرژی در مرحله کارگاهی و آماده‌سازی کودکان و نوجوانان آموزش دیده تئاتر که تجربه اول بازیگری در کنار هنرمندان حرفه‌ای را داشته‌اند برای به صحنه بردن با کیفیت این اثر نمایشی صرف شد که خوشبختانه با آموزش حرفه‌ای انجام شده، نتیجه و خروجی باکیفیت تحقق یافت.
برای استفاده از ظرفیت‌ها و ویژگی‌های حضور کودک در یک اثر که در زمره آثار کودک برای کودک تئاتر جای می‌گیرد، سعی شد در کنار توجه به پارامترهای نمایش ایرانی در شیوه روایت و انتقال مفاهیم، به مخاطب کودک و نوجوان امروزی نیز توجه شود. استقبال و برقراری ارتباط بسیار خوب از سوی تماشاگران در طول اجراها شاید گواهی بر این نکته باشد که می‌توان با توجه کافی به کیفیت اثر حتی کودک و نوجوان امروزی را نیز با نمایش سنتی آشتی و پیوندی دوباره داد.
چرا تئاتر کودک را برای فعالیت هنری انتخاب کرده‌اید؟
سابقه اولین حضورم به‌عنوان کارگردان به سال ۱۳۷۸ و کارگردانی اثر نمایشی با عنوان «خورشید شب» بازمی‌گردد. آن سال این نمایش در همایش فصلی تئاتر شرکت داده شد. پس از آن چند سال به سمت پانتومیم روی آوردم که ماحصل آن حضور در دو فستیوال پانتومیم در تهران طی سال‌های ۷۹ و ۸۰ بود و پس از آن تجربه‌هایی در حوزه تئاتر معلولان و توان‌خواهان داشتم که نتیجه آن هم تولید آثار ارزشمندی در جشنواره‌های منطقه‌ای و سراسری و بین‌المللی بود، انجام فعالیت‌های پژوهشی در حوزه سایکودرام، تئاتردرمانی و پذیرش این مقالات در کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی بوده است.
اما در دهه‌ای که گذشت بیشترین گرایش من به واسطه تأسیس آموزشگاه و مرکز مهارت‌آموزی، قاعدتاً برنامه‌ریزی برای تولید آثار نمایشی به‌منظور کسب تجربه هنرجویان در فرایند پرورش بازیگر حرفه‌ای برای تئاتر بوده است.
در طول این سال‌ها نیز برای تولید آثار باکیفیت برای کودکان و نوجوانان تلاش کردم، چرا که معتقدم کودکان حق دارند تئاتر ویژه خود را داشته باشند.
برای رسیدن به تئاتر کودک ایده‌آل چه باید کرد؟
شناخت دنیای سراسر هیجان و تخیل کودکان در ضمن توجه به رعایت پارامترهای اساسی و ساختاری تئاتر کودک به لحاظ کیفی و دارا بودن دانش تخصصی تئاتر و عناصر نمایشی و کارکردهای کاربردی و معنایی آن بسیار تعیین کننده است.
آیا از طرف مجموعه‌ها و نهادهای فرهنگی حمایت شده‌اید؟
با وجود پیگیری‌های زیاد، یکی از مجموعه‌های هنری مرتبط با هنرهای نمایشی حمایتی از ما نکرد. اما جا دارد از همراهی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن هنرهای نمایشی تشکر کنم.
عوامل نمایش چلمن خان را معرفی کنید.
بازیگران احمد خوانساری، امیرحسین حسن‌پور، پریناز سیم‌بان، میترا آقایی، ملینا اسماعیل‌زاده، مسیح اورشی، شادمهر جباری، نیایش حافظ، شکیبا دهقان، باران ذهبی، رادمان عسگریان، آنیتا عطایی، کسری علی‌رضایی، معینا غلامی، جانیار فخار، آرشام قاسمی، بهار قربانی، دانوش کریمی، آوا گلنواز، یوسف گنجعلی، ریحانه مقدادی، رادمان نعمان و بهراد یزدی هستند.
دستیار کارگردان پریناز سیم‌بان، آهنگساز پویا فرهنگ‌پژوه، طراح صحنه الهه جابرزاده انصاری، صداپیشگان محمد قبادی‌نژاد، الما حمیدی، امیر شیخ‌جبلی و سارا بابایی هستند.
طراح گریم مینا سلمانی، طراح لباس امیر شیخ‌جبلی، مدیرصحنه یاسمین شیرانی، طراح نور علی فواد قوه‌عود، منشی صحنه ویانا افقهی، دستیاران صحنه آنیتا نصوحی، ساینا عقیلی، صوت و افکت: بهار قاسمی، ساخت تیزر میترا آقایی و نسیم موسوی، عکس نسیم موسوی، ساخت دکور محمودشیخ جبلی، هماهنگی مسلم آبنوسی، محمدحسین گودرزی، عماد شفیعا و روابط عمومی علی حاج‌محمدی هستند.
نظر شما