اصفهان در غبار

به گزارش خبرنگار ایمنا، موضوع آلودگی هوا سال‌هاست در کلانشهرهای مختلف کشور به دغدغه‌ای اصلی تبدیل شده است. توفان‌های ریزگرد در سال‌های اخیر کشور را با بحران گردوغبار با دو منشأ خارجی و داخلی مواجه کرده است. با وجود اینکه ۷۰ درصد ریزگردهای کشور دارای منشأ خارجی از کشورهای عراق، سوریه و عربستان است، اما وضعیت کانون‌های داخلی تولید ریزگرد هم روبه وخامت است و وجود قوانین الزام‌آور داخلی و منطقه‌ای نیازمند اقدامات ملی و همکاری فرامرزی بین دولت‌های دنیا است.

ایران با قرارگیری در کنار عراق و عربستان در سال‌های اخیر همواره با چالش‌های زیست‌محیطی ریزگردها دست‌وپنجه نرم کرده است در این میان اصفهان در آلودگی هوا گوی سبقت را از سایر کلان‌شهرها ربوده و عنوان آلوده‌ترین شهر ایران پس از پایتخت را به خود اختصاص داده است و از دهه‌های گذشته در چرخه نادرست توسعه قرار گرفته و این مسیر غلط اکنون شهر را به یک بن‌بست زیست محیطی کشانده و به طور مستقیم آب و هوا، دو عامل زیستی محدودکننده در این شهر است. وضعیت اصفهان تحت‌تأثیر دیگر مناطق قرار دارد و نمی‌توان سرنوشت کلان‌شهر مهمی همچون اصفهان را جدای از کشور مورد بررسی قرار داد.

براساس تحقیقات آماری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان متأسفانه از سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ با افزایش ۳۵ درصدی ذرات معلق با عنوان (PM) پی ام ۲.۵ یا ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون میزان مرگ‌ومیر در اصفهان تقریباً دو برابر شده است و از آمار ۶۸۳ نفر در سال ۱۳۹۷ به یک هزار و ۲۹۱ نفر در سال ۱۳۹۹ افزایش پیدا کرده است.

وضعیت روزهای ناسالم در اصفهان

بابک صادقیان رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه متأسفانه امسال نسبت به سال گذشته شرایط آلودگی هوا در اصفهان نامناسب‌تر است، اظهار می‌کند: از ابتدای سال گذشته تا دوازدهم تیرماه ۱۴۰۰ و همچنین بازده زمانی ۱۰۵ روز سال‌جاری تعداد روزهای هوای پاک در استان اصفهان «صفر» بوده است.

وی با اشاره به روزهای آلودگی هوای شهر اصفهان براساس آمار اعلام شده، می‌گوید: از فروردین سال گذشته تا تیرماه ۱۴۰۰ تعداد روزهای قابل قبول یا هوای سالم ۷۶ روز بوده و طی بازده زمانی ۱۰۵ روز نخست امسال تعداد این روزها ۴۶ روز ثبت شده است.

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان تعداد روزهای بسیار ناسالم را از ابتدای سال گذشته تا دوازدهم تیرماه ۱۴۰۰ یک روز و طی سال‌جاری پنج روز اعلام می‌کند و می‌افزاید: همچنین در این بازه زمانی سال گذشته تعداد روزهای هوای ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی) ۲۸ روز و امسال ۵۴ روز ثبت شده است.

وخیم‌تر شدن اوضاع گردوغبار

وی در مورد نگران‌کننده بودن شرایط آلودگی هوا در اصفهان، تصریح می‌کند: طی یک دهه اخیر با پدیده گردوغبار روبه‌رو هستیم و وضعیت کیفی هوا از سال گذشته تاکنون به دلیل خشکسالی‌های متوالی، وزش بادهای نسبتاً شدید تا شدید با فعالیت کانون‌های داخلی استان و استان‌های همجوار در مناطق مختلف استان اصفهان وخیم‌تر شده است.

صادقیان ادامه می‌دهد: زمان‌هایی که کانون‌های داخلی فعال نیستند از سمت غرب و جنوب غرب کشور به‌دلیل پدیده گردوغبار در کشورهای عراق و سوریه متأسفانه کشور ما با پدیده گردوغبار و ریزگردها روبه‌رو می‌شود که زبانه‌های این غبارها شاید تا مرکز کشور هم کشیده شوند، اما شدت آن بیشتر در استان‌های غربی و جنوب غربی است.

گردوغبار در کانون‌های شرق اصفهان و سمنان

وی با بیان اینکه براساس گزارش‌های هواشناسی طی دو روز گذشته به جز فعالیت کانون‌های گردوغبار شمال و شرق درون استانی، وزش باد در محور جنوبی استان سمنان سبب کاهش کیفیت هوا در مناطق مختلف اصفهان و دیگر استان‌ها شده است، می‌افزاید: سطح وسیعی از کانون‌های فرسایش بادی در سمنان با یک وزش باد نسبتاً شدید فعال شده و حجم بزرگی از گردوغبار را به استان‌های همجوار و حتی به سمت تهران و ورامین منتشر می‌کند.

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان ادامه می‌دهد: با افزایش گردوغبار کانون‌های داخلی و همجوار طی دو روز گذشته شهرستان‌های اصفهان، جرقویه، کوهپایه، هرند، نائین، خور اردستان، شمال و شرق استان، شهرهای اصفهان، نجف‌آباد، برخوار، خمینی‌شهر و شاهین‌شهر درگیر این پدیده شدند.

وی تصریح می‌کند: طی دو روز اخیر حجم گردوغبار در استان‌های تهران و البرز شدت بالاتری داشته به طوری‌که براساس رصد ایستگاه‌های سنجش، شاخص کیفی هوای تهران با ثبت عدد ۳۴۰ بین ساعت ۹ تا ۱۱ حدود دو برابر اصفهان که در آن زمان بین ۱۸۰ تا ۱۸۵ بوده را تجربه کرده است. البته بیشترین غلظت هوا در دستگاه‌های سنجش هوای شهر اصفهان طی یک بامداد به مرز عدد ۲۰۰ هم رسید.

صادقیان اضافه می‌کند: بنابر اعلام کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوای اصفهان با توجه به وقوع پدیده گردوغبار در استان و همچنین گزارش اداره کل هواشناسی استان مبنی بر فعال شدن کانون‌های جنوب استان سمنان و برخاستن گردوغبار به ویژه در مناطق مرکزی، شرق و برخی مناطق غرب استان، جلسه کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوا در دوازدهم تیرماه به صورت مجازی برگزار شد.

خاموشی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا و کمبود اعتبارات

وی درخصوص خاموشی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در سطح شهر اصفهان، اظهار می‌کند: تمام دستگاه‌های سنجش کیفی هوا غیربومی و دارای هزینه‌های بالایی هستند که با توجه به ماهیت فنی و فعالیت شبانه‌روزی نیاز به تعویض قطعات، تعمیر و مراقبت دارند اما به دلیل شرایط خاص کشور و استان این اقدامات فرآیندی پیچیده و زمان‌بر است.

صادقیان ادامه می‌دهد: اخیراً یک یا دو شرکت داخلی در زمینه دستگاه‌های سنجش کیفیت هوا با انجام اقداماتی در این زمینه ورود پیدا کردند همچنین سال گذشته به دلیل خریداری چند دستگاه توسط شهرداری اصفهان و کمک‌های دیگر سازمان‌ها به صورت فرابخشی روند توسعه ایستگاه‌ها مناسب‌تر شد اما سازمان محیط‌زیست تا حد ممکن به دنبال پایداری این موضوع است به طوری‌که در سفر اخیر ریاست جمهوری با طرح مسائل و مشکلات در صدد اتخاذ اعتبارات هستیم و به موازات آن امیدواریم با پیگیری و حمایت شهرداری و شورای شهر بتوانیم این مشکلات را مرتفع کنیم.

وی با بیان اینکه متأسفانه امسال تعداد روزهای ناسالم به دلیل پدیده گردوغبار بیش از زمان مشابه سال گذشته است، می‌گوید: با خشکسالی‌های متوالی و کاهش محسوس نزولات جوی رطوبت سطحی خاک به حداقل رسیده است و علاوه بر فعال شدن کانون‌های گردوغبار داخل استان، این لایه‌های سطح خاک با وزش باد در معرض وزش باد قرار می‌گیرند که اقدامات صنعتی، معدنی، کوره‌های آجرپزی و معادن گچ و خاکی در ناحیه سجزی به دلیل تغییر بافت و دست‌کاری خاک، مزید بر علت افزایش ریزگردهای داخل استان شده‌اند.

شناسایی ۱۴ کانون بحران در استان اصفهان

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان با بیان اینکه اکنون شهرهای کاشان، نطنز، آران‌و بیدگل جزو کانون‌های گردوغبار داخل استان هستند اما مناطق سجزی و قسمت وسیعی از شمال شرقی نائین به عنوان حادترین این کانون‌های شناخته شده‌اند، تاکید می‌کند: ۱۴ کانون بحران فرسایش بادی در استان اصفهان شناسایی شدند و در سال‌های گذشته تاکنون با هدف تثبیت بیابان‌زدایی، پیشگیری از تشدید گردوخاک و کنترل شن‌های روان نهال‌کاری، نصب بادشکن غیرزنده و زنده و مالچ‌پاشی در مناطق بیابانی توسط سازمان منابع طبیعی استان انجام شده است.

وی ادامه می‌دهد: طی خشکسالی‌های متوالی و پیشرفت عرصه‌های درگیر کانون‌های فرسایش بادی، شاید تاکنون این میزان اقدامات هم از نظر سرعت توسعه و هم تکاپوی جلوگیری از این پدیده خاص جوابگوی دغدغه‌های داخل استان در مواجهه با پدیده‌گردوغبار نباشد، بنابراین لازم است اعتبارت ویژه‌ای درنظر بگیریم هرچند پیگیری‌هایی لازم را انجام دادیم.

صادقیان در خصوص اینکه با شدت پدیده گردوغبار از اواخر دهه ۸۰ طی درگیری حدود ۲۳ استان در کشور، ستاد ملی مدیریت و مقابله با پدیده گردوغبار با مدیریت سازمان محیط‌زیست در استان تشکیل شده است، می‌افزاید: در این ستاد برای سازمان‌های جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، شرکت آب منطقه‌ای، شرکت آب و فاضلاب و وزارت راه و شهرسازی برنامه‌هایی تدوین شده است.

لزوم تعریف اعتبارات متناسب با پروژه‌ها

وی اضافه می‌کند: دستگاه‌های اجرایی با توجه به وظایفی که برای آنها تدوین شده است تلاش خود را می‌کنند اما اعتبارات باید متناسب با پروژه‌ها تعریف و تأمین شود تا نشان‌دهنده حجم اقدامات عملی دستگاه‌ها باشد البته این موضوع نیاز به زمان‌های میان مدت و بلندمدت دارند.

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان می‌افزاید: توصیه می‌شود با توجه به وضعیت آلودگی هوای برای تمام گروه‌ها به‌ویژه کودکان و سالمندان، شهروندان جهت حفظ سلامت خود از تردد غیرضروری در فضای باز خودداری کنند، چراکه در شرایط هوای ناسالم تمام افراد به خصوص گروه‌های حساس با قرار گرفتن درازمدت در معرض هوا ممکن است دچار پیامدهای از آلودگی هوا بیشتری شوند.

وی اظهار می‌کند: اگر هر شهروندی خودش را موظف بداند که در ساعات اوج آلودگی هوا از تردد در سطح شهر خودداری کند در آینده نزدیک مراجعات ما به مراکز درمانی کمتر خواهد شد. در روزهای گذشته آلودگی هوای خوزستان با رکورد شاخص ۵۰۰ حدود ۶۰ برابر استاندارها ثبت شده است و در این وضعیت استان‌های جنوبی کشور ما هفت روز هفته آن هم در اوج گرما آلودگی هوا را تجربه می‌کنند که باید همه شهروندان در تمام نقاط ایران توصیه‌های بهداشتی را در اوج پیک آلایندگی‌ها رعایت کنند.

۴۷ هزار هکتار کانون جدی تولید ریزگرد با اثرات زیست‌محیطی

منصور شیشه‌فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: در روزهای اخیر افزایش سرعت وزش باد تا ۸۰ کیلومتر بر ساعت در مناطق شمال شرق نائین، انارک، جندق، خوروبیابانک و جنوب سمنان، منجر به خیزش گردوخاک در مناطق مذکور و شهرستان‌های منطقه مرکزی استان از جمله اصفهان شده که وضعیت مذکور موجب افزایش آلودگی هوا، ماندگاری ذرات گردوغبار، کاهش دید و کیفیت هوا در مناطق مرکزی و صنعتی، شرق و شمال شرق استان اصفهان شده است.

وی می‌افزاید: تالاب گاوخونی یکی از ۱۴ کانون داخلی تولید ریزگردها در استان اصفهان است، این تالاب با ۴۷ هزار هکتار وسعت به عنوان یکی از کانون‌های جدی تولید ریزگرد با اثرات زیست‌محیطی است که تشدید ریزگردهای آن می‌تواند استان‌های دیگر را هم دربربگیرد، تشدید گردوغبار این تالاب می‌تواند تا شعاع ۵۰۰ کیلومتری استان‌های دیگر را هم با بحران کانون‌های ریزگرد داخلی مواجه کند.

تشدید گردوغبار کانون‌های داخلی با فعالیت معادن

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان تصریح می‌کند: بخشی از گردوغبار هوا در اصفهان ناشی از فعالیت معادن گچ و آجر است، این معادن که بیشتر در منطقه سجزی، فساران و برخوار فعالیت می‌کنند، با وزش باد و برهم زدن خاک باعث تشدید گردوغبار و ایجاد کانون‌های درون استانی می‌شوند.

وی دیگر منشأ کانون‌های گردوغبار اصفهان را ناشی از وزش بادهای شرق به غرب استان‌های دارای مرز مشترک با استان اصفهان دانست و می‌گوید: استان اصفهان در احاطه کانون‌های ریزگرد از استان‌های مجاور قم، سمنان، کویر یزد و خراسان‌جنوبی است که گاهی وزش باد در آن‌ها خیزش گردوغبار استانی را تشدید می‌کند.

شیشه‌فروش با اشاره به اینکه در روزهای گذشته فعالیت کانون گردوغبار کشورهای عراق منجر به کاهش دید افقی و کیفیت هوا در استان اصفهان نیز شده بود، تصریح کرد: زبانه‌های این ریزگردها پس از عبور از استان‌های غربی و جنوبی همانند ایلام، کرمانشاه و خوزستان به استان اصفهان رسید که از ابتدای سال جاری شاهد آلودگی‌های ناشی از فعالیت این پدیده در استان بودیم.

وی در رابطه با اینکه ۳۲ درصد مساحت استان به علت اقلیم خشک و نیمه‌خشک و شرایط کم بارش جزو مناطق کویری و بیابانی است، خاطرنشان می‌کند: کانون‌های فرسایش بادی پدیده خیزش گردوغبار در مناطق کویری کاشان، آران و بیدگل، نطنز، نائین، اردستان، میمه، خوروبیابانک و شرق استان فعالیت ریزگردها را تشدید می‌کند.

بیابان‌زایی از مخاطرات زیست‌محیطی در استان اصفهان

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان موقعیت بیابان‌زایی را یکی از مخاطرات زیست‌محیطی در استان اصفهان دانست و تاکید می‌کند: طبق مطالعات انجام شده از ۲.۵ میلیون هکتار عرصه‌های بیابانی استان ۱.۵ میلیون هکتار آن تحت فرسایش بادی هستند که طی همکاری سازمان منابع طبیعی، برنامه‌ریزی‌هایی در این زمینه اجرایی شده است.

وی با اشاره به اینکه تندبادها باعث پراکنده شدن گردوخاک در استان شدند، گفت: ۱۴ کانون بحران فرسایش بادی در استان اصفهان شناسایی شد و در سال‌های گذشته تاکنون با هدف تثبیت بیابان‌زدایی، پیشگیری از تشدید گردوخاک و کنترل شن‌های روان ۱۰ هزار هکتار نهال‌کاری، ۴۵ کیلومتر بادشکن غیرزنده و ۲۰۰ کیلومتر بادشکن زنده مانند درخت‌های زیتون، اکالیپتوس و توت برای حفاظت جاده‌ها و تأسیسات شهری در برابر گردوغبار و طوفان‌های شنی و ۳۰ هزار و ۸۰۰ هکتار مالچ‌پاشی در مناطق بیابانی استان صورت گرفته است.

شیشه‌فروش در رابطه با اینکه منشأ گردوغبارها سه عامل داخلی، بیرون استانی و خارج از کشور دارد، افزود: در داخل استان به غیر از ۱۴ کانون گردوغبار که شناسایی شدند بسیاری از اراضی کشاورزی به علت کم‌بارشی و نبود تأمین آب و کشت به کانون‌های ریزگرد تبدیل شدند که با وزش باد سبب تشدید گردوخاک در استان می‌شوند.

خیزش گردوخاک و کاهش کیفیت هوا در نقاط مختلف کشور

صادق ضیائیان رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با تاکید بر اینکه گردوخاکی که کشور ما را طی روزهای اخیر تحت تأثیر قرار داده است منشأ داخلی و خارجی دارد، اظهار می‌کند: منشأ کانون‌های گردوغبار در استان‌های تهران، البرز، قم، سمنان، یزد و اصفهان ناشی از کانون‌های داخلی است و کانون ریزگردها در استان‌های خوزستان، شمال بوشهر، سیستان و بلوچستان و جنوب ایلام خارجی است.

وی می‌گوید: طبق آخرین نقشه‌های پیش‌یابی هواشناسی سیزدهم تیرماه در نیمه جنوبی سیستان‌وبلوچستان، ارتفاعات جنوب کرمان، شمال و شرق هرمزگان در ساعات بعدازظهر افزایش ابر، گاهی رگبار، رعدوبرق و وزش باد شدید همراه با خیزش گردوخاک رخ داده است.

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا ادامه می‌دهد: طی روز سه‌شنبه در استان‌های مرزی ایلام، خوزستان، بوشهر و جنوب فارس نیز وزش باد همراه با پدیده گردوغبار شاهد خواهد بود و در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه (پانزدهم و شانزدهم تیرماه) در غالب مناطق کشور، جوی پایدار همراه با افزایش نسبی دما استقرار می‌یابد و وزش باد شدید در بعضی ساعات همراه با گردوخاک در شرق، جنوب شرق و مناطقی از مرکز کشور ادامه خواهد داشت.

جریان نداشتن دائمی آب در تالاب‌ها بر منشأ گردوغبار کانون‌های داخلی افزوده است

ضیاییان اظهار می‌کند: جمعه (هفدهم تیرماه) در شمال آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی افزایش ابر، وزش باد و رگبار پراکنده رخ می‌دهد و آسمان در مناطقی از شمال غرب و غرب کشور غبارآلود پیش‌بینی می‌شود همچنین وزش باد در جنوب خوزستان، بوشهر و شمال خلیج‌فارس افزایش می‌یابد.

وی پیرامون اینکه خشکسالی‌های متوالی و تخصیص نیافتن حقابه تالاب‌ها تا چه میزان بر افزایش حجم ریزگردها و گردوغبار داخلی تأثیرگذار است، تصریح می‌کند: با توجه به خشکسالی‌های دهه‌های اخیر علی‌رغم فعال شدن کانون‌های خارجی، عمدتاً نبود کشت دیم در مزارع، خشکی مراتع، تخلیه آب‌های زیرزمینی و جریان نداشتن دائمی آب در تالاب‌ها بر منشأ گردوغبار کانون‌های داخلی اضافه کرده است.

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، با تاکید بر اینکه در صورت اعلام شرایط آلودگی هوا انتظار می‌رود اقدامات خودمراقبتی از سوی مردم با جدیت بیشتری انجام شود، خاطر نشان می‌کند: در این شرایط لازم است فعالیت خارج از منزل محدود شود و از انجام فعالیت فیزیکی شدید و ورزش خودداری شود.

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا با این توصیه که در شرایط آلودگی هوا از رفتن به پارک‌ها و مراکز تفریحی خودداری شود، اظهار می‌کند: در صورت اجبار به فعالیت در هوای آزاد در شرایط ناسالم، باید از ماسک مناسب استفاده و زمان فعالیت به کمترین زمان ممکن کاهش یابد.