به گزارش خبرنگار ایمنا، ششمین نشست کشورهای حاشیه خزر در حالی پایان یافت که دیدارهای آیت‌الله رئیسی با سران کشورها و تأکید وی بر تقسیم منصفانه منافع این دریا بر اساس اصل اتفاق آرا و ترسیم خط مبدأ برای اجرای کنوانسیون دریارها، سبب تسریع در تدوین پیش‌نویس اسناد پنج جانبه و آغاز دور تازه‌ای از اثرگذاری منطقه‌ای ایران شد.
آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» صبح روز چهارشنبه هشتم تیر در رأس هیئتی بلندپایه به دعوت رسمی «سردار محمد بردی‌اف» رئیس جمهور ترکمنستان به این کشور سفر کرد. شرکت در اجلاس کشورهای حاشیه دریای خزر و دیدار با رؤسای جمهور این کشورها در حاشیه این نشست، مهم‌ترین برنامه رئیس جمهور در این سفر یک روزه بود.
سران کشورهای ساحلی دریای خزر شامل جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان هستند که برای ششمین بار در دو دهه گذشته، گرد هم آمدند تا مسائل حقوقی و سیاسی این دریا را با توافق یکدیگر، حل و فصل کنند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های ساحلی خزر و کلیدی ترین مسیر دسترسی همسایگان ساحلی این دریا به آب‌های آزاد، در عالی‌ترین سطح در این نشست منطقه‌ای شرکت کرد.
این نشست که عصر روز چهارشنبه در عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان برگزار شد، از ابعاد مختلف حائز اهمیت بود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تعیین رژیم حقوقی این حوزه مهم آبی، برپایه انصاف و عدالت میان همسایگان است.
این رژیم حقوقی باید بر مبنای همکاری و تأیید هر پنج عضو حاضر صورت گیرد که رئیس جمهور هم در سخنرانی خود در این نشست، به آن اشاره و تصریح کرد: «ضروری است ما به عنوان کشورهای ساحلی دریای خزر با تاکید بر همکاری‌های پنج‌جانبه و پرهیز از اقدامات یکجانبه و با اتکاء به ظرفیت‌های موجود و گسترش همکاری‌ها، منطقه دریای خزر را به عنوان «منطقه صلح و دوستی» حفظ کنیم و به منافع بلندمدت منطقه و کشورهای ساحلی و رعایت «اصل اتفاق آرا» در کلیه تصمیمات مربوط به دریای خزر، توجه جدی داشته باشیم».
آیت‌الله رئیسی همچنین درباره نحوه همکاری کشورهای همسایه خزر، برسر نحوه تقسیم منافع این حوزه آبی یادآور شد: «نهایی شدن «موافقت‌نامه چگونگی ترسیم خطوط مبدأ» حائز اهمیت بوده و ایران در اعلامیه تفسیری پس از امضای کنوانسیون، تصریح کرده که این مساله برای ایران به عنوان کشوری که دارای «شکل ساحلی نامساعد» بوده، دارای اهمیت چشمگیر و تعیین کننده است. امیداریم با ادامه مذاکرات نمایندگان کشورهای ساحلی در آینده نزدیک، این موافقت‌نامه نیز نهایی شده و راه را برای تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر هموار کند.
رژیم حقوق دریای خزر هنوز تکمیل نشده است
ابوالفضل ظهره‌وند، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در خصوص اجلاس خزر اظهار می‌کند: اجلاس سران خزر اجلاس دوره‌ای است که دوره ششم به میزبانی ترکمنستان برگزار شد و قابل پیش‌بینی بود که اجلاس هفتم به میزبانی ایران برگزار شود.
وی با بیان اینکه رژیم حقوق دریای خزر هنوز تکمیل نشده است، ادامه می‌دهد: براساس کار کارشناسی مستمر گزارشی به اعضا ارائه می‌شود از این رو تلاش بر این بوده که رژیم حقوقی عادلانه و منصفانه برقرار شود و خزر را حوزه صلح، دوستی و امنیت بین پنج کشور عضو بدانیم و اجازه مداخله‌گری و بازیگری نیروهای فرامنطقه‌ای را ندهیم.
ظهره‌وند تصریح می‌کند: خزر مسائل مختلفی دارد که این مسائل را در زمینه حقوقی، زیست محیطی، همکاری‌های اقتصادی و تسهیلاتی می‌توان برقرار کرد.
وی اضافه می‌کند: نکته مهم در اجلاس خزر مساله دید و بازدیدهایی است که سران از این فرصت استفاده و به تبادل دیدگاه می‌پردازند از این رو شاخص‌ترین دیدار در اجلاس خزر دیدار آیت الله رئیسی و ولادیمیر پوتین بود که نوع برخورد و سلام‌های گرمی که پوتین برای مقام معظم رهبری ارسال کرد بازتاب بین‌المللی فراوانی داشت و نشان دهنده ابن بود که روابط ایران و روسیه در مسیر خوبی حرکت می‌کند.
کارشناس مسائل بین‌الملل خاطرنشان می‌کند: اجلاس خزر وظیفه حکومتی است و هر دولتی که روی کار بیاید باید این مسیر را دنبال کند. البته باید به این نکته توجه کرد که در دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به همکاری با کشورهای همسایه صورت گرفته که در بین این روابط همکاری پنج کشور در حوزه خزر از اهمیت فوق العاده‌تری برخوردار است.
وی ادامه می‌دهد: ارتباط سران در اجلاس خزر به دلایل مختلف و پتانسیلی که در خزر در حوزه انتقال انرژی، گاز و نیز ارتباط مستقیم با کشورهای قدرتمند مانند روسیه و قزاقستان وجود دارد و نقشی که ایران در سوآپ انرژی و توسعه همکاری‌های فی‌مابین می‌تواند داشته باشد مسئله مهمی است.
ظهره‌وند با بیان اینکه مسئله خزر باید به صورت منصفانه حل‌وفصل شود، چون نیازمند رژیم حقوقی خاص است، می‌گوید: موقعیت خزر با هیچ دریاچه‌ای در جهان قابل مقایسه نیست و نیاز به اقدام بلندمدت و پیچیده کارشناسی دارد.
وی با اشاره به تفاهم کشورهای ساحلی دریای خزر براساس خط مبدا می‌افزاید: خط مبدا کشورهای ساحلی نیازمند کنوانسیون جدید است، همچنین رژیم حقوقی در خزر متفاوت است از این رو باید با همکاری و توافق هر پنج کشور این رژیم تعریف شود در صورتی که کشوری مخالف باشد رژیم حقوقی خزر اتفاق نخواهد افتاد هرچه زودتر به یک رژیم حقوقی متوازن و قابل پذیرش برای هر پنج کشور برسیم می‌توانیم همکاری‌های بهتری داشته باشیم از این رو نقش روسیه در شکل‌دهی این شرایط بسیار مهم است.
کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور می‌شود: بنا به دلایلی که شاید کم‌کاری و نگاه غیرفعال دولت قبل بوده تا حدودی شرایط دشوار شده و اکنون تاکید آیت الله رئیسی بر موضع رژیم حقوقی دریای خزر است.
به گفته وی، سهم حداقل ۲۰ درصدی ایران در مسئله خزر باید قطعی شود و تا زمانی که این موضوع محقق نشود جمهوری اسلامی ایران به شرایطی که برخی پیشنهاد می‌دهند به راحتی تن نخواهد داد.
ظهره‌وند می‌گوید: نشست سران در اجلاس خزر کمک می‌کند تا ظرفیت دیدگاه‌ها، مسئله حقوقی دریای خزر، همکاری‌ها، مسئله زیست محیطی، آلودگی و منابع گازی و انرژی و نفتی مشترک افزایش پیدا کند.
وی می‌افزاید: تازمانی که رژیم حقوقی مشخص نشود امکان برداشت منافع وجود نخواهد داشت و مساله کشیده شدن خط لوله از بستر دریا مساله‌ساز خواهد شد و این موضوع می‌تواند پیامدهای بدی داشته باشد. این در حالی است که ایران می‌تواند کریدور انتقال انرژی باشد.
کارشناس مسائل بین‌الملل خاطر نشان می‌کند: در حال حاضر ایران پذیرفته انرژی گاز به ترکمنستان برای آذربایجان منتقل کند که این موضوع نسبت به انتقال گاز از طریق لوله از بستر رودخانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که لوله‌کشی از بستر دریا بر روی آینده زیست محیطی خزر و اکوسیستم اثرگذار خواهد بود.
روابط کشورهای عضو اجلاس خزر چشم انداز روشن برای آینده است
مصیب نعیمی، کارشناس مسائل بین‌الملل، در خصوص اجلاس سران خزر اظهار می‌کند: این سفر در شرایط کنونی یکی از مهم‌ترین سفرها بود و عدم پذیرش نیروی بیگانه از کشورهای ذینفع در این حوزه که سال‌ها ایران خواستار آن بود و دخالت‌های خارجی که معمولاً برای ایجاد نفاق و اختلاف و تشنج بود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی ادامه می‌دهد: در کنار آن صحبت‌ها، تأکیدات و پیمان استراتژیک به صورت دوگانه و چندجانبه بود که این سفر آیت الله رئیسی به ترکمنستان و شرکت در اجلاس خزر دارای نکات مثبتی بود که به زودی تأثیرات آن در صحنه عمل ظاهر خواهد شد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح می‌کند: برای هر یک از موارد مطرح شده در اجلاس خزر کمیته‌های فنی خاص تشکیل شد تا مسائل با جدیت دنبال شود.
وی اضافه می‌کند: در حال حاضر و در شرایط کنونی این‌گونه رابطه استراتژیک، همگانی و به صورت چندگانه برای اولین بار در ششمین دوره اجلاس خزر توسط کشورهای عضو رخ داده است که چشم‌انداز روشنی برای آینده نشان می‌دهد.
نعیمی، یکی از میاحث حائز اهمیت در این اجلاس را همکاری و هماهنگی سران کشورهای عضو می‌داند و یادآور می‌شود: در بحث خزر و به صورت کلی دریاها قوانین و مقررات خاصی مطرح نیست در هر نقطه‌ای قانون‌هایی براساس توافق کشورها مطرح است.
وی اضافه می‌کند: تعدادی دریای وسیع در دنیا وجود دارد که شامل قوانین دریاهای آزاد نمی‌شود و برای آن‌ها قوانین خاص بین‌الملل وجود ندارد. از این رو دریای خزر یک دریا بین پنج کشور است در گذشته بین شوروی و ایران بود و اکنون با استقرار کشورهای دیگر بین چند کشور وجود دارد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اظهار می‌کند: در اجلاس سران خزر به استفاده از ثروت‌های دریایی و مراودات تجاری بین کشورها اشاره شد که با ایجاد تفاهم، همکاری و استفاده مشترک از مناطق تراتزیتی محقق خواهد شد. از این رو در حال حاضر نیازمند حمل‌ونقل دریایی هستیم.
وی می‌گوید: در رویه بحرانی دنیا، کشورهای همجوار قدر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، همکاری، مشورت‌های سیاسی و فعالیت‌های تجاری را لازم می‌دانند از این رو این موضوع نکته مثبتی است که به نفع همه کشورها خواهد بود.
نظر شما