به گزارش خبرنگار ایمنا، فوبیا یا ترس مرضی جز اختلال‌های اضطرابی است که در آن شخص به طرز نا معقول و مداوم و به شدت از وضعیت خاص یا شیء می‌ترسد. در این نوع اختلال ترسی حالت هراس به خود می‌گیرد که باعث می‌شود شخص همیشه از وضعیت مولد ترس فرار می‌کند.
فوبیا یا هراس زدگی ترسی است غیرواقعی، شدید و طولانی مدت از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت. فوبیا نوعی اختلال اضطراب است. شخصی که فوبیا دارد یا سعی می‌کند از چیزی که ترس ایجاد می‌کند اجتناب کند یا آن را با اضطراب و پریشانی فراوان تحمل می‌کند.
انواع فوبیا
بعضی از فوبیاها بسیار خاص و محدود هستند. برای مثال، یک شخص ممکن است فقط از عنکبوت (arachnophobia) یا گربه (ailurophobia) بترسد. در این مورد، شخص با دوری کردن از چیزی که می‌ترسد، نسبتاً بدون اضطراب زندگی می‌کند.
بعضی دیگر از فوبیاها در مکان‌ها یا موقعیت‌های گسترده‌تر دردسرساز می‌شوند. برای مثال، علائم ترس از ارتفاع (acrophobia) می‌تواند با نگاه کردن به بیرون از پنجره اداره یا با رانندگی روی پل‌های مرتفع بروز کنند.
ترس از فضاهای محصور یا تنگناهراسی (claustrophobia) می‌تواند با سوار شدن به آسانسور یا استفاده از دستشویی کوچک تشدید شود. افرادی که این فوبیاها را دارند ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات چشمگیر در زندگی خود باشند. در موارد شدید، فوبیا ممکن است عامل تعیین کننده اشتغال، محل کار، مسیر رانندگی، فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی، یا محیط خانه شخص باشد.
علائم فوبیا یا هراس زدگی
فوبیاهای کودکی غالباً بین سنین پنج تا ۹ سال رخ داده و معمولاً مدت کوتاهی دوام دارند. فوبیاهای با دوام بیشتر بد از دوران کودکی آغاز می‌شوند، خصوصاً در افراد حدود بیست ساله. فوبیاهای بزرگسالان معمولاً چندین سال طول می‌کشد و احتمال اینکه به خودی خود رفع شوند کمتر است. بدون درمان مناسب، فوبیا می‌تواند خطر انواع دیگر بیماری‌های روانی خصوصاً سایر اختلالات اضطراب، افسردگی و سو مصرف مواد را افزایش دهد.
علائم فوبیا عبارتند از:
- احساس بیش از اندازه، ناراحت کننده و مداوم ترس یا اضطراب که با جسم، فعالیت یا موقعیت خاصی بروز می‌کند.
- احساسات یا غیرمنطقی هستند یا نامتناسب با تهدیدات واقعی. برای مثال، اگرچه هر کسی ممکن است از یک سگ آزاد و تهدید کننده بترسد اما اکثر افراد از یک سگ آرام، ساکت و تحت کنترل فرار نمی‌کنند.
- اجتناب و دوری از جسم، فعالیت یا موقعیتی که فوبیا را تشدید می‌کند. چون افرادی که فوبیا دارند تشخیص می‌دهند که ترس آنها بیش از اندازه است، اغلب از علائمی که دارند خجالت می‌کشند. برای جلوگیری از شرم یا علائم اضطراب آنها از موارد تشدیدکننده فوبیا دوری می‌کنند.
- علائم جسمی مرتبط با اضطراب. این علائم می‌تواند شامل لرزش، تپش قلب، عرق کردن، تنگی نفس، سرگیجه، تهوع یا علائم دیگری باشند که منعکس کننده پاسخ “جنگ یا گریز” بدن نسبت به خطر هستند. (چنین علائمی ممکن است به تشخیص اختلال وحشت منجر شود).
روش‌های درمان قطعی فوبیا
افراد مبتلا به بیماری فوبیا همیشه از مواجهه با ترس‌هایشان فرار و اجتناب می‌کنند. که این موضوع به درمان فوبیا هیچ کمکی نخواهد کرد زیرا فرار از ترس باعث افزایش اضطراب و نگرانی در فرد مبتلا می‌شود. بسیاری از پزشکان و روان پزشکان معتقدند که فرد مبتلا به اختلال فوبیا را باید با ترس‌هایشان رو به رو کرد. در روش‌های درمان ترس و فوبیا از تکنیک‌های خاصی در مقابله با ترس استفاده می‌شود.
درمان فوبیا با استفاده از روش‌های مختلف امکان پذیر است که همه آنها روش‌های اثبات شده برای درمان محسوب می‌شوند و برخی از آنها جز روش‌های نوین درمان این اختلال به شمار می‌روند که عبارتند از:
۱ - درمان شناختی رفتاری
در درمان شناختی _ رفتاری به بیمار مبتلا به فوبیا کمک می‌شود تا از تأثیر نحوه فکر کردن خود، در بروز علائم استرس آگاه شده و به شناخت و درک بهتر از مسائلی که باعث ترس و محرک ایجاد فوبیا در او می‌شود، برسد و به این شکل می‌تواند افکار اشتباه خود را اصلاح کند و برای فرد روشن می‌شود که موضوع فوبیا خطری برای او ندارد. در شناخت درمانی باورها بررسی شده و روی آنها کار می‌شود چون این باورها باعث ادامه یافتن ترس و اضطراب یا شدت یافتن فوبیا می‌شود.
۲ - مواجهه درمانی
مواجهه سازی یکی از تکنیک‌های کارآمد در درمان فوبیا محسوب می‌شود. در این روش به فرد کمک می‌کنند با ترسش مواجه شود؛ البته نوع و شکل ترس‌ها با هم متفاوت هستند، مثلاً فردی که از سوار شدن به آسانسور می‌ترسد ممکن است تا درب آسانسور را ببیند ترسش شروع شود.
فرد دیگری ممکن است با رفتن به داخل آسانسور این حس را تجربه کند و در دیگری ممکن است حتی از رفتن به ساختمان‌هایی که آسانسور دارند اجتناب کند؛ پس بنابراین تکنیک مواجه سازی در افراد مختلف متفاوت است و در درجه نخست باید میزان ترس بیمار ارزیابی شود.
بعد از ارزیابی میزان شدت، برنامه درمانی برای افراد مختلف در نظر گرفته می‌شود. برای کسی که شدت ترس بسیار بالایی دارد، از مواجهه حضوری استفاده نمی‌شود و در ابتدا فرد آن صحنه‌ها را ذره ذره در ذهنش مجسم می‌کند. به محض اینکه در ذهنشان به موقعیت ترسناک نزدیک می‌شوند، درمانگر با آموزش مهارت‌هایی مثل آرام سازی به آنها کمک می‌کند آرامش خودشان را حفظ کنند. پس از آن که علائم ترس کم شد و فرد توانست مواجهه را در سطح ذهنی انجام دهد در مرحله بعد، مواجه سازی حضوری انجام می‌شود. شاید روز اول باید با فرد دیگری تا نزدیک آسانسور برود و بار دوم تا دم آسانسور برود.
۳- حساسیت زدایی منظم
یکی دیگر از روش‌ها و راهکارهای درمان فوبیا، حساسیت زدایی منظم می‌باشد. این روش به این صورت می‌باشد که روان شناس سعی می‌کند بیمار را در موقعیتی قرار دهد که دچار مقدار محدودی ترس شده و از او می‌خواهد که در این موقعیت بماند، روانشناس از این طریق تلاش می‌کند تا ترس‌های بیمارگونه فرد را تحت کنترل درآورد.
در هر یک از مراحل درمان با استفاده از این روش، شدت محرک‌هایی که باعث فوبیا و ترس فرد می‌شود را افزایش می‌دهد، در پایان این مراحل بیمار یاد می‌گیرد که چگونه اضطراب و ترس خود را در موقعیت‌هایی که باعث فوبیا در او می‌شود کنترل کند.
۴ - رفتار درمانی
برای شناسایی رفتارهای نادرست و ایجاد تغییر در رفتارهای ناسازگار از رفتار درمانی استفاده می‌شود. در رفتار درمانی ابتدا عامل محرک فوبیا شناسایی شده سپس میزان ترس فرد در رابطه با موضوع اندازه گیری می‌شود و با تکنیک‌های خاص ترس را از بین می‌برند. یکی از بهترین روش‌ها، رویارویی تدریجی با عامل ترس است که باید توسط متخصص صورت بگیرد. براساس نوع و شدت بیماری، زمانی طول می‌کشد تا به مرور ترس خود را از دست بدهید.
۵ - واقعیت مجازی
یکی از بهترین شیوه‌ها برای درمان فوبیا استفاده از روش واقعیت مجازی است، این روش به این صورت است که با استفاده از عینک‌های واقعیت مجازی بیمار را با موقعیت‌هایی که دچار فوبیا در او می‌شود روبرو می‌کنند و به او آموزش می‌دهند که چگونه ترس خود را در این شرایط کنترل نماید.
عینک‌های واقعیت مجازی به درمان گر ها این اجازه را می‌دهند تا در محیط‌های مجازی یک فضای امن و کنترل شده ایجاد کنند که در آن افراد مبتلا به فوبیا احساس حضور در محیطی که از آن می‌ترسند را تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، افرادی که از پرواز می‌ترسند می‌توانند در یک محیط مجازی قرار بگیرند، آنها می‌توانند در یک هواپیمای مجازی بارها حس و حال پرواز را تجربه کنند، که همین مسئله به آنها اجازه می‌دهد که برای مواجهه با ترس خود، دیگر نیازی به هواپیمای واقعی نداشته باشند و در عین حال همان سطح از اضطراب را هم تجربه کنند. استفاده از این شیوه برای درمان انواع فوبیاها بسیار مفید و مؤثر است.
برخی از مزایای درمان واقعیت مجازی عبارتند از:
– اجازه دادن به بیمار برای درمان بدون تجربه اضطراب زیاد
– تجربه ترس و وحشت و یا عوارض آن بدون نیاز به زمان و هزینه برای سفر به مکان واقعی
– شما مجبور نیستید احتمالاً در یک محیط عمومی ترس‌هایتان را تجربه نمائید. و درمانگر می‌تواند هر زمان که ناراحت بودید برنامه را متوقف کند.
- این محیط بسیار امن تر از محیط زندگی واقعی است و هر خطری را به حداقل می‌رساند.
– جلسات درمان واقعیت مجازی کوتاه‌تر از بازدید از یک محل واقعی برای درمان هستند.
– جلسات را می‌توان چندین بار تکرار کرد تا زمانی که بیمار آن قسمت از فوبیای خود را فتح کرده و آماده حرکت به فاز دیگری باشد.
۶ - یادگیری مشاهده‌ای
در این روش، نحوه رویارویی و تعامل یک فرد با عامل فوبیا و موقعیت ترسناک به طور مستقیم یا در فیلم برای شما به نمایش گذاشته می‌شود. در نتیجه تشویق می‌شوید تا با شجاعت بیشتری با موضوع ارتباط برقرار کنید. نوع دیگر در شبیه سازی، حالتی است که بیمار علاوه بر مشاهده فرد دیگری که رفتاری شجاعانه و بدون ترس با موقعیت فوبیا دارد خود او نیز با موقعیت ترسناک ارتباط برقرار می‌کند.
۷ - روان تحلیلی
در درمان‌های روان تحلیلی به منشأ ترس در کودکی پرداخته می‌شود تا بتوانید به ترس‌های خود که ریشه در ناخودآگاه دارند آگاه شوید. در این روش، تلاش بر آن است که با ترس‌های دوران کودکی خود مواجه شده و به راهنمایی درمان گر بتوانید این ترس‌ها را تحلیل و تفسیر کنید.
به تدریج آگاهی شما نسبت به منشأ ترس در گذشته بیشتر خواهد شد. البته این نوع درمان‌ها زمان بر بوده و جلسات درمان طولانی می‌شود. روان درمانی مبتنی بر شناخت و آگاهی، بیمار را قادر می‌سازد تا منشأ ترس و اضطرابش را بشناسد و از نقش مقاومت در ادامه اختلال آگاه شده و به دنبال راه‌های مؤثری برای روبرو شدن با عوامل اضطراب زا باشد.
۸ - دارو درمانی
گاهی اوقات داروها می‌توانند به کاهش نشانه‌های اضطراب و ترس، برای مواجه شدن با موقعیت‌های ترسناک کمک کنند. برای درمان فوبیا دو دسته دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد:
داروهای موانع بتا: این داروها مانع آثار هورمون آدرنالین مانند افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا، تپش قلب و لرزش صدا و اندام که از آثار اضطراب و ترس است، می‌شود.
داروهای مسکن: این داروها بنزودیازپین نام دارند و به افراد کمک می‌کنند که به وسیله کاهش میزان اضطراب، احساس آرامش کنند این نوع مسکن‌ها باید با احتیاط مورد استفاده قرار بگیرند زیرا اعتیاد آور هستند و در افراد دارای پیش زمینه وابستگی به مواد یا الکل نباید مصرف شود.
۹- هیپنوتیزم
هیپنوتیزم یک روش درمانی مؤثر و شاخه‌ای از علم روانشناسی است که به دلیل عدم دخالت هرگونه داروی شیمیایی و بدون هر عوارضی می‌تواند سلامت بیمار را تضمین نموده و به درمان بسیاری از بیماری‌های روانی و اختلالات اضطرابی و هیجانی بپردازد. هیپنوتیزم درمانی، یکی دیگر از روش‌های متداول در مبارزه با هراس‌ها است.
از آن جا که ترس‌های هرکس در ضمیر ناخودآگاهش شکل می‌گیرد، هیپنوتیزم درمانی می‌تواند کاملاً مؤثر باشد چون مستقیم ترین راه برای دست یابی به ضمیر ناخودآگاه بیمار است. چنین درمانی نه تنها به کم کردن اثر بیماری فوبیا کمک می‌کند بلکه می‌تواند از جهات دیگر نیز مؤثر باشد.
در جلسه هیپنوتیزم درمانی، بیمار در حالت آرامش عمیق قرار می‌گیرد و آگاهی او تقویت می‌شود. در این حالت، فعالیت ضمیر ناخودآگاه کم می‌شود، بنابراین درمان گر می‌تواند افکار و مفاهیم مورد نظر و تغییراتی را در سبک زندگی، به ضمیر ناخودآگاه بیمار القا کند. با جای گرفتن این تلقینات در ضمیر ناخودآگاه ذهن آرام یافته و بیمار می‌تواند این برنامه ریزی مجدد را بپذیرد. در نتیجه همه چیز را به شکل دیگر دیده، نظرش درباره ی موقعیت‌هایی که قبلاً به عنوان تهدیدی برای او وجود داشت عوض شود.
۱۰ - نوروفیدبک
نوروفیدبک یا بازخورد عصبی راهی برای تمرین فعالیت مغزی است. مغز در زمان فکر کردن، حالات خلقی مختلف، عادات رفتاری و حرکت اندام‌ها امواج مختلفی تولید می‌کند. در روش درمانی نوروفیدبک با نصب حس گرهایی بر روی سر این امواج روی کامپیوتر نمایش داده می‌شود و بیمار با کمک یک متخصص تلاش می‌کند امواج نامنظم مغزی را کنترل و در نتیجه بهبود ببخشد.
یکی از کاربردهای روش نوروفیدبک درمان فوبیا است. نوروفیدبک طی یک دوره زمانی خاص، فرد را درمان خواهد نمود. در این نوع درمان با استفاده از روش‌ها و دستگاه‌های جدید موجبات کاهش ترس را فراهم کرده و در عین حال هیچ گونه عوارضی را برای بیمار در پی نخواهد داشت. نوروفیدبک، هم چنین می‌تواند اعتماد به نفس را به فرد برگرداند و باعث کاهش ترس در فرد بیمار شود. خبر خوب این است که ۹۰٪ از افرادی که به دنبال این گونه هراس‌ها آسیب دیده اند از این طریق درمان یافته‌اند.
نظر شما