به گزارش خبرنگار ایمنا، بیست‌وهشتم خردادماه سال گذشته بود که دولت آیت‌الله رئیسی پس از گذر از یک دوره تبلیغات و رقابت‌های انتخاباتی، موفق به سکانداری دولت سیزدهم شد؛ دولتی که با وعده‌های فراوانی بر سر کار آمد و میراث‌دار کاستی‌ها و مشکلات زیادی از دولت‌های قبلی خود بود، از مشکلات اقتصادی گرفته تا اجتماعی و سیاسی که هر کدام راهی طولانی برای ترمیم خود می‌طلبید.
در این حال وعده‌هایی چون تک‌رقمی کردن نرخ تورم، ساخت سالانه یک میلیون مسکن و جشن پایان مستاجری مردم ایران، مدیریت بازار ارز، اصلاح قیمت‌ها و هدفمند کردن یارانه‌ها، افزایش شغل و ایجاد یک میلیون شغل در هر سال، همسان‌سازی حقوق بازنشسته‌ها و ده‌ها مورد دیگر، روزنه‌ای از امید را در دل مردم این کشور گشود؛ مهم‌ترین این وعده‌ها نیز از بین بردن فقر مطلق بود که قرار شد در کوتاه‌ترین زمان با آن مقابله شود.
مهم‌ترین شعار انتخاباتی آیت‌الله رئیسی در رقابت‌های انتخاباتی، حل مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم بود؛ اما با توجه به شرایط پیش آمده انتظار مردم بیش از این مقدار است و باید دید که دولتمردان چه برنامه‌ها و راهکارهایی برای مهار تورم و بهبود وضع موجود دارند.
دولت امکانات کافی برای ریشه‌کن کردن فقر مطلق را دارد
با توجه به وعده‌های ارائه شده مبنی بر ریشه‌کنی فقر و تحقق‌نیافتنِ این موضوع تا این زمان، دولتمردان، مسئولان، بهارستان‌نشینان و کارشناسان چه می‌گویند؟
پیش از این در سال گذشته آیت‌الله رئیسی گفته بود که فقر مطلق زیبنده نظام ارزشی ما نیست و قطعاً به همت بخش‌های مختلف، این مهم در همین سال ۱۴۰۰ برطرف می‌شود.
وی با تأکید بر اولویت ریشه‌کن کردن فقر مطلق در کشور، اظهار می‌کند: به‌عنوان یک مسئول، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانم بپذیرم افرادی در این کشور برای امکانات اولیه زندگی مشکل دارند، این قابل قبول نیست و تحقق پاسخ‌گویی به این نیازها از عهده دستگاه‌های متولی برمی‌آید.
رئیس‌جمهور تصریح می‌کند: از کمیته امداد، ستاد اجرایی، خیریه‌ها و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌خواهیم که مسئله ریشه‌کن کردن فقر مطلق به‌عنوان یک اولویت در کشور مطرح شود.
رئیسی با بیان اینکه دولت امکانات کافی برای ریشه‌کن کردن فقر مطلق را دارد و با کار جهادی و برنامه‌ریزی مناسب، می‌توانیم به نتیجه برسیم، می‌گوید: از استانداران انتظار داریم نسبت به ریشه‌کن کردن فقر مطلق از تمام ظرفیت‌ها استفاده کند.
به گفته وی مسئله ریشه‌کن کردن فقر مطلق وظیفه همه مسئولان است و باید از همین امروز، عزم خود را در این راستا جزم کنیم و با برنامه‌ریزی مناسب و اجرا گام‌های اساسی برداریم.
برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در دستور کار است
«بهادری‌جهرمی» سخنگوی دولت نیز در پاسخ به پرسشی درباره برنامه دولت برای رفع فقر مطلق تأکید می‌کند: در جلسه اخیر شورای‌عالی رفاه گزارشی در این زمینه ارائه شد و رئیس‌جمهوری دستورات لازم را در سطوح مختلف و در زمان‌بندی مشخص جهت رفع فقر داد که این برنامه و زمان‌بندی در سه سطح است.
وی با بیان اینکه رئیس‌جمهوری درخصوص سطح فقر مطلق، گفت که قابل‌پذیرش نیست کسی سر گرسنه بر بالین بگذارد، می‌افزاید: برای آن‌ها باید برنامه فوری‌تری انجام شود. همچنین برای افرادی هم که وضعیت مناسب ندارند، برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در دستور کار قرار گرفته است و برای کارمندان و کارگران شریفی که کف دریافتی دارند نیز اقداماتی انجام خواهد گرفت.
سخنگوی دولت با اشاره به دیگر اقدامات دولت درخصوص رفع فقر مطلق، اظهار می‌کند: هزینه آب، برق، گاز برای سطوح و دهک‌های پایین که الگوی مصرف را رعایت کرده‌اند، رایگان شده است. در زمینه مسکن مهر هم زمین‌های رایگان به افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی تحویل خواهد شد. همچنین توزیع بسته‌های نقدی و غیرنقدی ادامه خواهد داشت.
آمارهای مختلفی در زمینه فقر نسبی و فقر مطلق ارائه می‌شود
«ابراهیم نکو» نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه می‌گوید: تعریف دقیقی از اصطلاحات اقتصادی صورت نگرفته، به همین دلیل آمارهای مختلفی در زمینه فقر نسبی و فقر مطلق در کشور ارائه می‌شود. کسانی که میزان خط فقر را ۱۰ و ۱۲ میلیون مطرح می‌کنند، باید معیار خود را براساس شاخص‌های اقتصادی مشخص کنند که برمبنای چه معیارهایی این میزان را خط فقر می‌دانند. این مشکلی است که هنوز کارشناسان اقتصادی نتوانسته‌اند به آن پاسخ بدهند.
وی می‌افزاید: خط فقر ۱۲ میلیونی دارای پیچیدگی‌های است که تحلیل را مشکل می‌کند. به‌عنوان‌مثال هنوز نمی‌دانیم که چه میزان از این افراد مستأجر هستند و چه میزان خانه‌دارند. در صورت مشخص شدن این موضوع نیز بررسی وضعیت، متفاوت خواهد بود؛ هنوز با ابهامات جدی در این زمینه مواجه هستیم. این در حالی است که در برخی از کشورهای توسعه‌یافته این ابهامات برطرف شده است. اگر معیارهایی مانند مسافرت و میزان تفریح خانواده‌ها را در نظر بگیریم به‌احتمال‌زیاد باید در خطر فقر متعارف امروز تغییراتی ایجاد شود. این تغییر نیز به دلیل این است که در شرایط کنونی میزان سفر خانواده‌ها و حتی داشتن خودرو برای آن‌ها در وضعیت نامناسبی قرار دارد. معتقدم ۹۰ درصد مردم ایران در زندگی خود به شکل‌های مختلف فقر را چشیده‌اند؛ حتی اگر کسانی بیشتر از ۱۲ میلیون نیز درآمد داشته باشند.
دولت نسبت به رفع فقر بی تفاوت نبوده است اما...
اما «بهنام ذوقی» استاد و کارشناس اقتصاد در رابطه با فقر مطلق در ایران و شرایط از بین رفتن آن به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: فقر، منحصر به کشورهای جهان‌سومی مانند ایران نیست، بلکه در همه کشورهای جهان به‌نوعی وجود دارد، اما آنچه حائز اهمیت است، راهکارهای مقابله با این معضل است.
وی تصریح می‌کند: در ایران به دلیل شرایط خاص چند سال اخیر مانند تحریم‌ها، فقر به چالش تبدیل شده است که هرچه می‌گذرد بر عمق آن افزوده می‌شود؛ درحالی‌که کشوری با منابع عظیم انرژی و طبیعی نباید گرفتار این شرایط حتی در دوران تحریم باشد.
این کارشناس یادآور می‌شود: البته در طول این دوران‌ها، مسئولان هم بی‌توجه به رفع فقر نبودند و هر از چندی با مصوبه‌ای و تدبیری، مصمم به بهبود شرایط می‌شوند، اما این اقدامات معمولاً پاسخی موقت دارد و به طور کامل فقر را از بین نمی‌برد.
وی اضافه می‌کند: همان‌طورکه شاهد بوده‌ایم انواع تسهیلات و وام‌ها تصویب شده، اما گره‌ی از مشکلات مردم نگشوده یا آنکه تأثیری مقطعی داشته است.
ذوقی با بیان اینکه دولت سیزدهم که با شعار حمایت از محرومان و ریشه‌کنی فقر بر سرکار آمد چه کرده است، ادامه می‌دهد: اگر نگاهی منصفانه داشته باشیم در مدت یک سال، دولت اقداماتی را انجام داده و بی‌تفاوت به شرایط مردم نبوده است اما در برابر هم، اتفاقاتی افتاده که آن تدابیر را بی‌اثر کرده است.
این استاد اقتصاد توضیح می‌دهد: به‌عنوان‌مثال ارز ترجیحی حذف شد، اگرچه ضرورت حذف آن وجود داشت اما بدون زیرساخت و جایگزینی برای گرانی‌های ناشی از آن لغو شد؛ در عوض یارانه‌ها افزایش یافت که به‌هیچ‌وجه جواب‌گوی گرانی‌های اخیر نیست و باعث شده است درصد بالایی از جامعه اگر در فقر مطلق هم نباشند، به مرحله فقر نسبی برسند که این هشداردهنده است.
وی خاطرنشان می‌کند: بدون تردید در این شرایط لازم است دولت برای جلوگیری از گسترش فقر، راهکارهایی جدی‌تر و کارشناسانه‌تر را انتخاب کند؛ اگر شرایط به همین‌گونه پیش رود آمارها بالاتر و غیرقابل‌مهار می‌شود.
این کارشناس اقتصادی در رابطه با راهکارهای پیشنهادی برای رفع این چالش اظهار می‌کند: مهم‌ترین و نخستین راه‌حل، هماهنگی و همراهی همه سازمان‌ها و نهادهای مربوطه است تا زمانی که هر سازمانی یک سیاستی را در پیش گیرد، رفع این شرایط امکان‌پذیر نیست و لازم است با مدیریتی جدی این نهادها هدایت شوند.
ذوقی می‌افزاید: راهکار دیگر فراهم‌سازی شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری و تولید است که نتیجه‌اش اشتغال‌زایی و فراوانی عرضه کالا است. زمانی که سخن از شرایط مناسب زده می‌شود یعنی تسهیلاتی به تولیدکننده واقعی با نرخ مناسب و باز پرداخت قابل‌قبول ارائه شود، نه آنکه موانع آن‌قدر باشد که فرد را از انجام هر اقدامی منصرف کند.
وی اضافه می‌کند: توجه به انجام مذاکرات و بهبود ارتباطات مؤثر با کشورهای دیگر از سیاست‌هایی است که درنهایت، همه راهکارهای دیگر به آن گره‌خورده است. چه‌بسا با به انجام رسیدن مذاکرات، راه‌های ارتباطی با کشورهای دیگر گشوده شود، واردات کالای مورد نیاز انجام شود، بازار ارز و طلا مدیریت شود و درنتیجه با اقتصادی متعادل همراه شویم؛ در آن شرایط می‌توان بر تحقق وعده‌های دولتمردان هم امیدوار بود.
نظر شما