فرسایش آبی ۱۲۵ هکتار از اراضی کشور/ خلیج گرگان ۲۲ سانتی‌متر فرونشست!

به گزارش خبرنگار ایمنا، هوشنگ جزی مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان منابع طبیعی کشور، اظهار کرد: ۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور دچار فرسایش آبی است و به طور متوسط سالانه ۱۶.۴ تُن در هکتار فرسایش خاک داریم.

وی با اشاره به اینکه وسعت حوضه سدهای بزرگ وزارت نیرو حدود ۴۲ میلیون هکتار است، افزود: فرسایش آبی در حوضه سدهای بزرگ کشور معادل حداقل ۲۵۰ میلیون مترمکعب رسوب است که وارد سدهای کشورمان می‌شود. میزان فرسایش مجاز حداکثر بین شش دهم تا ۱.۲ تن در هکتار در سال است، از این رو به لحاظ فرسایش خاک وضعیت خوبی در کشور نداریم.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان منابع طبیعی کشور با بیان اینکه نزدیک به ۳۲ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور بیابانی است که فرسایش بادی خاک در این عرصه‌ها اتفاق می‌افتد، تصریح کرد: متوسط فرسایش بادی در این اراضی کشور ۲۰ تن در هکتار در سال است.

جزی در خصوص بیابانی شدن تالاب‌های کشور و خطر تبدیل آن‌ها به کانون‌های گردوغبار، اظهار کرد: مدیریت تالاب‌ها با سازمان حفاظت محیط‌زیست است اما آنچه که ما باید به آن توجه کنیم اجرای برنامه‌های مشارکتی در حوضه‌های آبخیز بزرگ کشور است زیرا نمی‌توان تالاب‌ها را رها کرد و گفت که مربوط به محیط‌زیست است.

وی افزود: تمام دستگاه‌ها باید برای مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز همکاری کنند تا آب که از بالادست حوضه‌ها جریان دارد و برای مثال به گاوخونی یا به دریاچه ارومیه می‌رسد، همزمان بتوان آب و خاک و پوشش گیاهی را حفظ کرد.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان منابع طبیعی کشور اضافه کرد: در این زمینه وزارت نیرو، سازمان منابع طبیعی، سازمان حفاظت محیط زیست، جهاد کشاورزی و دستگاه‌های سیاسی برای حقابه تالاب‌های کشور باید همکاری کنند که تاکنون چنین تجربه‌ای را به ویژه در حوضه‌های آبخیز بسیار مهم نداشتیم.

وی با بیان اینکه پیش‌تر برنامه جامع مدیریتی بین‌المللی به صورت پایلوت (آزمایشی) در سه حوضه کوچک کشور اجرا شده، افزود: برای نخستین بار برنامه مدیریت جامع در حوضه بزرگ کارون که ۶.۴ میلیون هکتار وسعت دارد و شش استان کشور را در برمی‌گیرد، اجرا می‌شود.

جزی با اشاره به اینکه مدیریت جامع حوضه آبخیز در کارون بزرگ با همکاری یک گروه ژاپنی برنامه‌ریزی شده است، ادامه داد: طرح پایلوت برای هریک از شش استان اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، فارس، لرستان و خوزستان انتخاب شده است و پایلوت‌ها اجرایی خواهد بود و ما هماهنگی‌های بین بخشی در سراسر حوضه کارون را دنبال خواهیم کرد.

وی تصریح کرد: برنامه هماهنگی که با استانداران و دستگاه‌های اداری خواهیم داشت مربوط به طرح پایلوت نیست بلکه تفکر برنامه‌ریزی برای کارون بزرگ است که پیش خواهیم برد اما اقدامات اجرایی و مشارکت‌های مردمی در پایلوت‌های ما قرار دارد. یکی از سیاست‌هایی که ما باید برای حفظ منابع آب و خاک کشور دنبال کنیم، اجرای برنامه‌های مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز کشور است.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان منابع طبیعی کشور با اشاره به اینکه برنامه‌های اجرایی آبخیزداری را برای تمام حوضه‌های کشور در دستور کار داریم، گفت: برنامه‌ای مشارکتی که از بالادست تا پایین دست حوضه با هماهنگی بخشی و بین سازمانی در دولت و همزمان بین مردم اجرایی شود، تاکنون در حوضه‌های آبخیز بزرگ کشور انجام نشده است و حوضه کارون نخستین تجربه مدیریت مشارکتی آبخیزداری است.

وی با بیان اینکه پایلوت این برنامه جامع اکنون در سمیرم اصفهان با همکاری فرمانداری این شهرستان آغاز شده است، اظهار کرد: با همکاری فرمانداری سمیرم مقرر شد کمیته شهرستانی نیز با حضور نمایندگان مردم و مدیران اجرایی شهرستان تشکیل شود و با مردم روستای قلعه قدم نیز در این زمینه جلساتی برگزار کردیم.

تالاب‌ها بدون ملاحظات سیاسی، اقتصادی مدیریت شوند

مجتبی ذوالجودی معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست، اظهار کرد: تالاب‌ها معیشت مستقیم یک میلیارد انسان را تأمین می‌کنند، بنابراین باید بدون ملاحظات سیاسی و اقتصادی برای حفاظت از آنها برنامه داشته باشیم.

وی در گردهمایی محیط‌زیست، دیپلماسی منطقه‌ای، مدیریت تغییر اقلیم، آب، مقابله با گرد و غبار افزود: نقش تالاب‌های داخلی و مرزی بر معیشت مردم منطقه غیرقابل انکار است بنابراین برای حفاظت از آنها باید تلاش کنیم.

معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: باید تلاش کنیم تا با رعایت قوانین و مقررات داخلی و خارجی در احیای تالاب‌ها نقش مؤثری داشته باشیم، اکنون سهم تالاب‌ها از آب جهان یک درصد است، در حالی که ۴٠ درصد تنوع زیستی کره زمین را دارند، از این رو جز با ارزش‌ترین اکوسیستم‌های کره زمین هستند و نقش مؤثری در مقوله آب و هوایی، تثبیت کربن و توسعه پایدار دارند.

وی تاکید کرد: توسعه ناپایدار در منطقه مشکلات بسیاری از جمله پدیده گردوغبار و گرمایش زمین را ایجاد کرد که چالش‌های محیط زیستی زیادی را رقم زد. حدود ۴٢ درصد تالاب‌های دنیا از بین رفته‌اند که آثار سو آن را در همه جای کره زمین می‌بینیم البته اقداماتی برای حفاظت هر چند دیر انجام شده اما کافی نیست.

ذوالجودی تصریح کرد: از ٢٠٢١ تا ٢٠٣٠ میلادی به عنوان دهه احیای اکوسیستم‌ها نامگذاری شده بنابراین فرصت خوبی برای پرداختن به مسائل تالاب‌ها است.
وی افزود: تالاب‌ها از لحاظ تعداد، گسترش زیادی داشته و نقش مهمی بر معیشت مردم دارند، همچنین تالاب‌های مرزی هم در این زمینه بسیار حائز اهمیت هستند پس باید با رعایت قوانین ملی و بین‌المللی در راستای حفظ آنها تلاش کنیم.

نابودی جنگل‌های هیرکانی به‌واسطه احداث تله‌کابین گرگان!

مریم شهبازی عضو هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان، اظهار کرد: متولیان ساخت تله‌کابین با ارائه آمارهای غیرواقعی در زمینه آسیب‌های این طرح کوچک‌نمایی کرده‌اند، اما در حقیقت جنگل‌تراشی و تخریب آن بسیار و بالاتر از ۱۶ هکتار خواهد بود.

یکی از مواردی که در جریان سفر رئیس‌جمهور و همراهان وی در اسفند سال گذشته به استان گلستان مطرح شد، پروژه ساخت تله‌کابین در جنگل‌های هیرکانی بود. عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این خصوص گفته بود که با توجه به اخذ موافقت‌های محیط زیست و منابع طبیعی و رعایت قواعد میراث فرهنگی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اجرای پروژه تله‌کابین علی‌آباد کتول را تأیید می‌کند.

ضرغامی در حالی از اخذ مجوزهای این پروژه سخن گفته بود که در سال ۱۳۹۹ سازمان جنگل‌ها مخالفت خود را با طرح اعلام کرده بود و میراث فرهنگی نیز مکان‌یابی آن را مغایر با اصول حفاظت از محیط‌زیست دانسته بود. موضوع ساخت تله‌کابین در جنگل‌های هیرکانی در هفته گذشته مجدداً توسط برخی از مسئولین استان گلستان مطرح شد و افرادی از داخل استان سعی بر این دارند تا بار دیگر چنین پروژه‌ای را دنبال کنند.

در رابطه با این مباحث مریم شهبازی عضو هیئت علمی گروه محیط‌زیست دانشگاه منابع طبیعی گرگان، اظهار کرد: موضوع ساخت تله‌کابین در جنگل‌های هیرکانی دست‌خوش اصرارها و فشارهای بی‌ضابطه عده‌ای از مدیران شهری و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است. متأسفانه نمایندگان مجلس که خود متولی قانون هستند به بهانه توسعه گردشگری بر اجرایی شدن این طرح مخرب محیط زیست اصرار می‌کنند.

وی ادامه داد: این توسعه به هیچ وجه پایدار نیست و تنها نفع عده قلیلی از افراد، از جمله کسانی که از افزایش قیمت زمین‌ها سود می‌برند را درپی خواهد داشت. این افراد از مردم گرگان نیستند و شهروندان گرگانی بارها مخالفت خود را با ساخت تله‌کابین در جنگل‌های هیرکانی اعلام کرده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان در خصوص ادعای حامیان این طرح که "برای احداث تله‌کابین تعداد کمی از درختان قطع می‌شوند"، گفت: این ادعا و به طور کلی چنین طرحی در شورایعالی شهرسازی به عنوان بالاترین مرجع برای تصمیم‌گیری در رابطه با طرح‌های توسعه و گردشگری در شهرها رد شده است.

وی افزود: اطلاعات نخستین این طرح غلط بوده و در زمینه تخریب آن کوچک‌نمایی شده است. متولیان، تخریب پروژه را محدود به دکل‌ها، ایستگاه‌های پایانی، مبدأ و یک ایستگاه میانی دانسته‌اند در حالی که بر اساس استاندارها و نیازهای فاز بهره‌برداری طرح جنگل‌تراشی و تخریب آن بسیار زیاد و بالاتر از ۱۶ هکتار خواهد بود.

شهبازی خاطرنشان کرد: براساس قانون تمام طرح‌های توسعه و گردشگری در استان‌های شمالی کشور که مساحت آن‌ها بیش از پنج هکتار باشد، باید گزارش کاملی را آماده کنند و آن را به کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست ارائه دهند و سازمان آن را تأیید کند. هم اکنون ارزیابی این طرح در حال انجام است اما به گواه ارزیابی‌های علمی اساتید دانشگاه پروژه تبعات زیست محیطی بسیاری دارد و باید از اجرایی شدن آن جلوگیری کرد.

دشواری حفظ تنوع‌زیستی کشور با نبود همکاری مجامع بین‌المللی

حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط‌زیست، اظهار کرد: اگر با همین فرمان توسعه بی‌ضابطه و جنگ و ناامنی را نیز با همین فرمان در منطقه دنبال کنیم، تا سال ۲۰۴۰ محیط زیست خاورمیانه اسفناک و به مانند بیابانی خشک و کم آب و همراه با فرسایش خاک خواهد بود.

وی بیان کرد: در آینده کشوری قدرتمند است که محیط زیست سالمی دارد و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب همواره تأکید دارند که محیط زیست مسئله‌ای حاشیه‌ای نیست و متنی است که باید به آن بپردازیم. بسیاری از منابع محیط‌زیست از جمله تنوع زیستی قابل بازگشت نیستند و عدم رعایت حق آبه‌ها از اصلی‌ترین دلایل مشکلات زیست محیطی در منطقه است.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان محیط‌زیست گفت: کشورهای استعمارگر همواره به اختلاف‌افکنی در منطقه می‌پردازند و ما باید با همگرایی لازم در میان خودمان از ایجاد اختلافات و نفوذ استعمارگران جلوگیری کنیم.

وی تصریح کرد: متأسفانه در ادبیات کشورهای منطقه تنوع زیستی جایگاهی ندارد و این موضوع خطری برای همه کشورهای منطقه است، چرا که در آینده کشورهایی که تنوع زیستی بهتری دارند موفق‌تر خواهند بود.

اکبری با بیان اینکه بهترین زیستگاه پلنگ در کشور ماست و امید نجات این گونه کشور ایران است، گفت: پلنگ ایرانی، گوزن زرد، ختن و یوزپلنگ آسیایی از جمله گونه‌هایی هستند که در این سال‌ها به واسطه تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران حفظ شده‌اند.

وی ادامه داد: قاچاق حیات وحش ضربه زیادی را به حیات وحش وارد کرده است که جلوگیری از آن نیازمند همکاری منطقه‌ای و حمایت مجامع بین‌المللی است. ما در این زمینه تلاش‌های زیادی کرده ایم اما اگر بیداری کافی در سیاست‌گذاران منطقه ایجاد نشود، اکوسیستم‌ها از هم می‌پاشد و آینده نگران‌کننده‌ای در انتظار خاورمیانه خواهد بود.

معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان محیط‌زیست اظهار کرد: ما در کشور از نظر علمی ظرفیت خوبی داریم و آمادگی داریم در این زمینه به کشورهای همسایه کمک کنیم و از کمک سایر کشورها نیز استقبال می‌کنیم.

وی خاطرنشان کرد: به دلیل نبود همکاری مجامع بین‌المللی و به‌ویژه اعمال تحریم‌های ناعادلانه حفاظت از تنوع زیستی در ایران با چالش‌های جدی روبه‌رو شده که باید در این سیاست‌ها تجدیدنظر شود چرا که این منابع عظیم تنوع زیستی محدود به ایران نیست و متعلق به همه دنیاست.

غلظت دی‌اکسیدکربن جو زمین برابر با ۴ میلیون سال قبل است!

آژانس آب و هوای ایالات متحده اعلام کرد که غلظت دی اکسیدکربن در جو در ماه می میلادی ۵۰ درصد بیشتر از دوران پیش از صنعتی شدن بود و به سطوحی رسید که برای حدود چهار میلیون سال روی زمین دیده نمی‌شد.

آژانس آب و هوای ایالات متحده اعلام کرد که غلظت دی اکسیدکربن در جو در ماه می میلادی ۵۰ درصد بیشتر از دوران پیش از صنعتی شدن بود و به سطوحی رسید که برای حدود چهار میلیون سال روی زمین دیده نمی‌شد. این حجم از انتشار co۲ در جو برای گونه انسان بی‌سابقه بوده و مربوط به زمانی است که ساختار کره زمین بسیار متفاوت با امروز و توانایی در آن ترسیب کربن بسیار بیشتر از الان بوده است.

اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) گفت: گرمایش جهانی ناشی از انسان، به ویژه از طریق تولید برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی، حمل‌ونقل، تولید سیمان یا حتی جنگل‌زدایی، عامل این حجم کم سابقه از افزایش دی اکسید کربن است.

به نقل از SCIENCEALERT، در ماه می معمولاً بالاترین میزان دی‌اکسیدکربن در هر سال ثبت می‌شود. در ماه می سال ۲۰۲۲، میزان دی اکسید کربن از آستانه ۴۲۰ ppm (واحد اندازه‌گیری که برای تعیین کمیت آلودگی در جو استفاده می‌شود)، عبور کرد. در ماه می ۲۰۲۱، این میزان ۴۱۹ ppm و در سال ۲۰۲۰، ۴۱۷ ppm بود.

طبق گزارش NOAA، قبل از انقلاب صنعتی، سطوح CO۲ در حدود ۲۸۰ ppm ثابت بود، سطحی که برای تقریباً شش هزار سال تمدن بشری که قبل از صنعتی شدن بود، حفظ شد. این آژانس در بیانیه‌ای اعلام کرد که این سطح اکنون با سطح بین ۴.۱ تا ۴.۵ میلیون سال پیش قابل مقایسه است، زمانی که سطح CO۲ نزدیک یا بالاتر از ۴۰۰ ppm بود. در آن زمان، سطح دریاها بین پنج تا ۲۵ متر بالاتر از سطح فعلی بود، به اندازه‌ای که بسیاری از شهرهای بزرگ امروزی را زیر آب می‌برد.

طبق مطالعات انجام شده، CO۲ یک گاز گلخانه‌ای است که گرما را به دام می‌اندازد و به تدریج باعث گرم شدن کره زمین می‌شود و هزاران سال در جو و اقیانوس‌ها باقی می‌ماند. NOAA اشاره می‌کند که افزایش co۲ باعث عواقب چشمگیری، از جمله افزایش امواج گرما، خشکسالی، آتش‌سوزی، سیل و … شده است.
پیتر تانز، دانشمند آزمایشگاه نظارت جهانی، گفت: مقدار دی‌اکسیدکربن به سطحی رسیده است که گونه انسان قبلاً تجربه نکرده است. ما نیم قرن است که از موضوع افزایش گازهای گلخانه‌ای آگاهیم اما نتوانسته‌ایم هیچ اقدام مفیدی را در این زمینه انجام دهیم. حال سوال این است که این افزایش باید به چه حدی برسد تا ما بیدار شویم؟

فرونشست ۲۲ سانتی‌متری در خلیج گرگان!

علی بیت‌اللهی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، اظهار کرد: در پایش‌های خود در استان گلستان، مشاهده کردیم که در کنار خلیج گرگان نرخ فرونشست ۲۲ سانتی‌متر در سال ثبت شده است که ثبت این آمار آن هم در کنار دریا بسیار عجیب است.

وی در خصوص آخرین وضعیت فرونشست در استان‌های شمالی افزود: در پایش‌های خود در استان گلستان، مشاهده کردیم که در کنار خلیج گرگان نرخ فرونشست ۲۲ سانتی‌متر در سال ثبت شده است که ثبت این آمار آن هم در کنار دریا بسیار عجیب و حائز اهمیت است.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی ادامه داد: در این ناحیه می‌توان به‌وضوح نقش مخروط‌های موضعی را در افت شدید آب‌های زیرزمینی در بروز پدیده فرونشست را به‌عنوان یک مثال کلاسیک عجیب مشاهده کرد.

وی در رابطه با علت افزایش نرخ فرونشست در منطقه، خاطرنشان کرد: در محدوده‌ای کوچک بیش از ۱۲ حلقه چاه با هدف تأمین آب شرب مردم حفر شده است که روزانه از این چاه‌ها به‌طور متوسط بیش از ۱۲ هزار مترمکعب آب لب شور استحصال و ۹ هزار مترمکعب آب شیرین تولید می‌شود. تصور این‌که چه فشاری بر آبخوان وارد شده و چه مخروط افتی با چه شیب تندی در زمان پمپاژ چاه‌ها تشکیل می‌شود حیرت‌انگیز است.

بیت‌اللهی افزود: ثبت چنین نرخ‌های بالایی از فرونشست آن هم در کنار دریا، نتیجه مداخلات غیرکارشناسانه در کار زمین است؛ چاه‌های آب با دبی بالا، مخروط‌های افت با شیب تند ایجاد می‌کنند که منجر به فرونشست‌های شدید موضعی و نشست‌های نامتقارن در اطراف خود می‌شود.