به گزارش خبرنگار ایمنا، آتش‌فشان روزنه‌ای در سطح زمین است که هنگام فعالیت، سنگ‌های گداخته به بیرون پرتاب می‌کند؛ این مناطق بسیار داغ هستند و خاکستر و گازهای درون زمین را به بیرون هدایت می‌کند. بروز آتش‌فشان تأثیراتی در کوتاه‌مدت یا بلندمدت به همراه دارد که یکی از آن‌ها تغییر آب و هوا است. فوران آتش‌فشان می‌تواند باعث بارش برف یا ایجاد رعد و برق شود و به طور کلی فعالیت‌های آتش‌فشانی در درازمدت بر وضعیت آب و هوا تغییراتی ایجاد می‌کند. از جمله خطرات فعالیت‌های آتش‌فشانی می‌توان به گدازه‌ها و خاکسترهای حاصل از آن اشاره کرد که تنفس را دشوار می‌کند و حتی منجر به مرگ می‌شود. برای شناخت بیشتر فعالیت‌های آتش‌فشانی و بررسی این پدیده در ایران با علی‌خان نصراصفهانی، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
آتش‌فشان چیست؟
آتش‌فشان در حقیقت نمایشی از فعالیت‌های درونی زمین است؛ درواقع این پدیده نشان می‌دهد که درون زمین بسیار داغ و از گاز، مواد مذاب و تبادل انرژی بسیار زیادی برخوردار است. خروج مواد مذاب از زمین و پدید آمدن سنگ‌های حاصل از سرد شدن آن‌ها می‌تواند دریچه‌ای برای شناخت اعماق زمین و نقاطی که دانشمندان به آن دسترسی ندارد، محسوب شود.
آیا آتش‌فشان تنها خروج مواد مذاب از زمین است؟
خیر؛ آتش‌فشان فقط به خارج شدن مواد مذاب از زمین گفته نمی‌شود، بلکه مقادیر بسیاری از مواد فرار از جمله آب، Co2 و اسیدهای مختلف نیز از کوه‌های آتش‌فشان خارج می‌شود.
تفاوت آتش‌فشان فعال و نیمه فعال چیست؟
در بررسی آتش‌فشان‌ها سه دسته خاموش، نیمه فعال و فعال وجود دارد. آتش‌فشان‌های فعال، گونه‌هایی است که فعالیت‌های آن‌ها به همراه خروج مواد مذاب مشاهده می‌شود، اما در آتش‌فشان‌های نیمه فعال، تنها خروج مواد فراری مانند گازها، اسیدها و آب مشاهده می‌شود. در ایران آتش‌فشان تفتان نیمه فعال است، زیرا با بررسی فعالیت‌های آن تنها خروج گاز و ترکیبات گوگرد مشاهده می‌شود. خروج مواد فرار از آتش‌فشان‌ها می‌تواند نشان‌دهنده پایان دوره فعالیت یا شروع فرایند آتش‌فشانی باشد. دماوند پس از دوره فعالیت بسیار طولانی در حال حاضر به عنوان آتش‌فشانی نیمه فعال، شناخته می‌شود.
فعالیت‌های آتش‌فشانی در گرمایش زمین چه تأثیری دارد؟
در مورد تأثیر آتش‌فشان در گرمایش و تغییر دمای زمین بسیاری از دانشمندان معتقدند که در زمان‌های گذشته و در دوران‌هایی مانند ژوراسیک که جانورانی از جمله دایناسور زندگی می‌کردند به دلایل گوناگونی فعالیت‌های آتش‌فشانی بسیاری دیده می‌شود که بر اثر این فعالیت‌های شدید، مقادیر بسیاری غبار و خاکستر جو زمین را پوشش داد و از رسیدن نور خورشید به زمین جلوگیری کرد، در ادامه بر اثر نرسیدن نور خورشید به زمین زمستان قطبی ایجاد شد و گونه‌های بسیاری تحت تأثیر این واقعه قرار گرفت.
آیا فعالیت‌های آتش‌فشانی در گرمایش زمین تأثیر مثبت هم دارد؟
بله؛ بر اثر فعالیت‌های آتش‌فشانی، مقادیر بسیاری انرژی نیز آزاد می‌شود و عملاً این انتقال انرژی تأثیر مثبتی در افزایش دما خواهد داشت؛ به خصوص در مناطق قطبی که اگر خاکسترهای آتش‌فشانی به مقدار مناسب به جو زمین وارد شود، می‌تواند در انتقال و جابه‌جایی انرژی تأثیر بسزایی بگذارد.
به طور کلی فعالیت‌های آتش‌فشانی چه تأثیری بر اقلیم زمین دارد؟
یکی از تأثیرات غیرمستقیم فعالیت‌های آتش‌فشانی، آتش‌سوزی‌هایی است که از چنین فعالیت‌هایی پدید می‌آید. برخی از فعالیت‌های آتش‌فشانی باعث نابودی بسیاری از جنگل‌ها و افزایش دمای زمین شده است. در کنار این موارد وجود گازهای بخصوصی در آتش‌فشان‌ها و ورود آن‌ها به فضا، باعث ایجاد فضای گلخانه‌ای می‌شود که می‌تواند به گرمایش زمین منجر شود.
فعالیت‌های آتش‌فشانی در ایران چگونه است؟
ایران از نظر فعالیت‌های آتش‌فشانی در دوره‌ای نسبتاً دور که تحت عنوان کواترنری جدید شناخته می‌شود، بسیار فعال بوده است و فعالیت‌های آتش‌فشانی این کشور در کمربندی بسیار فعال مشاهده شده است. کمربند آتش‌فشانی بسیار فعال ایران که تحت عنوان "کمربند ارومیه" شناخته شده است از ارومیه آغاز می‌شود و در جنوب ایران پایان می‌یابد، اما به مرور زمان بسیاری از فعالیت‌های آتش‌فشانی بر اثر فرسایش کوه‌ها از بین رفت و در حال حاضر تنها برخی از آتش‌فشان‌ها به صورت سالم مشاهده می‌شود.
در ایران کوه آتش‌فشان به مفهوم فعالیت همراه با خروج مواد مذاب مشاهده نمی‌شود و تنها آتش‌فشان‌های نیمه فعالی از جمله تفتان، دماوند، سهند و سبلان در این کشور وجود دارد که با انجام فعالیت‌هایی مانند خروج مواد گازی، ترکیبات گوگردی یا پدید آوردن چشمه‌های آب گرم فعالیت خود را نشان می‌دهد.
آیا کوه‌های آتش‌فشان در ایران تهدیدآمیز است؟
خیر؛ در حقیقت آتش‌فشان‌ها در کشور ایران به دلیل شرایط زمین‌شناسی تهدیدی ایجاد نمی‌کند، بلکه می‌تواند فرصت نیز محسوب شود. از نظر مخاطرات طبیعی خوشبختانه ایران مانند کشورهایی از جمله فیلیپین، آمریکای لاتین و ژاپن که دارای آتش‌فشان‌های فعال و تهدیدآمیز هستند، نیست.
چرا فعالیت آتش‌فشان در ایران فرصت محسوب می‌شود؟
در ایران اکثر آتش‌فشان‌هایی که وجود دارد نیمه فعال است و فعالیت آن‌ها نه بسیار زیاد، اما به حد لازم انرژی زمین گرمایی تولید می‌کند که در بخش‌هایی می‌توان این انرژی را به زمین گرم آبی تبدیل کرد، یعنی می‌توان با کشف و بررسی مناطقی که دارای آتش‌فشان نیمه فعال است از انرژی زمین گرمایی آن‌ها استفاده و آب گرم را از طریق انرژی‌های پاک تأمین کرد.
نظر شما