به گزارش خبرنگار ایمنا، «دانشگاه آزاد اسلامی» که تحت عنوان «دانشگاه آزاد» شناخته می‌شود یکی از بزرگ‌ترین سامانه‌های دانشگاهی جهان و ایران محسوب می‌شود. دو سال پس از انقلاب اسلامی ایران و در اردیبهشت ۱۳۶۱ دانشگاه آزاد اسلامی تأسیس شد؛ نخستین واحد دانشگاهی، واحد تهران مرکز با نام پیشین واحد تهران و کد ۱۰۱ بود که بعد از آن واحد تبریز با کد ۱۰۲ تأسیس شد. در اصفهان دانشگاه آزاد اسلامی که در سمت شرقی و مجاور این استان واقع شده است، سوم آبان‌ماه ۱۳۶۶ به تصویب هیات‌امنای رسید و از دوم بهمن ماه همان سال شروع به فعالیت کرد. دانشگاه آزاد اسلامی تا کنون با مشکلاتی همراه بوده و در مسیر توسعه و رشد انتظاراتی دارد که در همین رابطه با سعید شریفی، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
نقش دانشگاه آزاد اسلامی در نظام آموزشی کشور چگونه است؟
اگر نقش دانشگاه آزاد اسلامی را در نظام آموزش عالی تعیین‌شونده و پیش‌فرض ندانیم، می‌توان این مرکز را به عنوان بزرگ‌ترین مرکز علمی حضوری معرفی کرد که توانسته نیازهای آموزشی جامعه، اشتغال، تولیدات علمی، آموزشی و پژوهشی و همچنین خدمات اجتماعی فرهنگی را به عنوان مسئولیت اجتماعی خود در معادلات کلان کشور، تأمین کند. نقش دانشگاه آزاد اسلامی در بحران‌های اخیری از جمله تحریم، مشکلات اقتصادی و همه‌گیری کرونا بیشتر مشاهده شد.
آیا سطح علمی دانشگاه‌های آزاد از دولتی پایین‌تر است؟
اگر بخواهیم دانشگاه‌های کشور را با یکدیگر مقایسه کنیم باید شاخص‌ها و شرایط متعددی را در نظر بگیریم، اما به طور کلی دانشگاه آزاد اسلامی نه تنها در جمع مراکز علمی برتر کشور قرار گرفته بلکه در مقیاس جهانی نیز صاحب امتیاز است. سهم این مرکز علمی از دانشمندان برتر جهان، دانشجویان خارجی، تعاملات بین‌المللی، تولیدات علمی دانش‌بنیان و سهم قابل توجهی که در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی کشور دارد به درستی سطح علمی دانشگاه آزاد اسلامی را نشان می‌دهد.
دانشجوی شهریه‌پرداز در آموزش عالی جهان جایگاه خاصی دارد و همین امر باعث شد نظام آموزش عالی در ایران به این سمت حرکت کند و دانشگاه‌های غیرانتفاعی، پردیس‌ها و حتی پیام نور تشکیل شود تا نیاز آموزشی کشور تأمین و شائبه به تعویق انداختن نیاز اشتغال که انتظاری از دولت است از طریق تحصیل رفع شود. وضعیت اکنونی دانشگاه آزاد از حیث تعداد دانشجو به نسبت دانشگاه‌های دولتی بسیار ممتاز است؛ این مرکز بالاترین میزان دانشجوی داخلی و حتی تعداد قابل توجهی دانشجوی خارجی را در خود جای داده است.
انتظارات دانشگاه‌های آزاد چیست؟
دانشگاه آزاد اسلامی یکی از نهادهایی است که بعد از انقلاب متولد شد، اما آنگونه که باید و شاید به ویژه در چندسال اخیر با توجه به نقش‌آفرینی در دیپلماسی علمی کشور، دیده نشده است. دانشگاه به عنوان نهاد مسئول به ویژه در این چند ساله مأموریت‌های جدیدی دارد که نیازمند حمایت نهادی است؛ این مرکز به عنوان قطب فرهنگی باید در فرآیندها و سیاست‌های فرهنگی حضور داشته‌باشد و به همان نسبت از منافع و امکانات فرهنگی بهره ببرد.
طرح «پویش اشتغال» که طرح قابل تحسینی است، حمایت سازمان‌های محلی و ملی را می‌طلبد، اگر از این طرح حمایت لازمه انجام شود سرعت تحقق اهداف بیشتر خواهد شد و نفع آن به شهر و کشور خواهد رسید. اگر تأثیرات و نقش دانشگاه را در زیست بوم علمی و فرهنگی کشور مشاهده کنیم به این باور خواهیم رسید که حمایت از دانشگاه آزاد حمایت از منافع محلی و ملی است؛ بنابراین همانطور که از نهادهای دیگر برای ارائه خدمات به شهروندان حمایت می‌شود باید از این نهاد نیز حمایت شود، تفکیک کردن و دوگانه پنداری باعث تضعیف و ایجاد مانع خواهد شد.
دانشگاه‌های آزاد چگونه می‌توانند نسبت به مراکز دولتی پیشی بگیرند؟
این تفکیک و تمایز بین دانشگاه آزاد و دولتی صرفاً در بُعد حمایت مالی و بودجه‌ای ایجاد می‌شود زیرا دانشگاه‌ها رسالت و مسئولیت یکسانی دارند و فارغ از نوع، تمام مراکز علمی در آموزش، پژوهش، فرهنگ و مسئولیت اجتماعی، سهیم و دخیل هستند. دانشگاه آزاد قصد پیشی گرفتن از مراکز علمی دیگر را ندارد زیرا تمام مراکز با کمک‌یکدیگر در تلاشند تا چالش‌های پیش‌رو را رفع کنند، اما گاهی اوقات به ویژه در بحران‌های دولتی و مداخلات سیاسی، نهادهای مستقل از دولت بهتر عمل می‌کنند، غالباً نهادهای دولتی اثربخشی را دنبال می‌کنند و می‌خواهند به هدف برسند، اما در دانشگاه آزاد به دلیل ماهیت غیر دولتی بودنش مدیریت می‌شود و این وجه تمایز روحیات و زیست اداری آن را جهت داده است.
دانشگاه آزاد مجبور است خود را با محیط سازگار کند و نسبت به تغییرات محیطی حساس‌تر است؛ بنابراین اگر حقوق هیأت علمی‌ها و حتی کارمندان را با هم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که خانواده دانشگاه آزاد تا چه اندازه صبور و مسئولیت پذیر است، اکثر دانشجویان دانشگاه آزاد همزمان با درس اشتغال نیز دارند و این نشان می‌دهد مهارت ورزی و مزیت رقابتی آنها در شرایط برابر بیشتر است و به نظر می‌رسد توانایی مواجهه با ناسازگاری‌های پیرامونی در آنها بیشتر باشد.
آیا دانشگاه‌های آزاد نسبت به شهریه‌ای که دریافت می‌کنند، خدمات ارائه می‌دهند؟
خیر؛ دانشگاه آزاد بیش از شهریه‌ای که دریافت می‌کند خدمات ارائه می‌دهد و به همین دلیل سیاست این مرکز علمی به سمت درآمدهای غیر شهریه‌ای سوق پیدا کرد، اما برخی از واحدهای این مرکز به دلیل اینکه تنها در ظاهر شهریه دریافت می‌کند با چالش‌های جدی مواجه شده است. اگر دانشگاه آزاد را با مدارس غیرانتفاعی مقایسه کنید، متوجه خواهید شد که چه‌مقدار سطح شهریه‌های این مرکز پایین است.
دانشگاه آزاد باید برای غذا و سرویس‌های داخلی به دانشجو یارانه تخصیص دهد و بسیاری از واحدهایی که دارای خوابگاه است، هزینه بسیاری را بر دوش دانشگاه می‌گذارد. اگر صرفاً هزینه اسکان ماهیانه یک تخت را در خوابگاه‌های خودگردان حساب کنید حدوداً معادل یک ترم خوابگاه دانشگاه می‌شود و با احتساب سایر خدمات خوابگاه متوجه می‌شویم که دانشجویان خوابگاهی از دانشگاه یارانه دریافت می‌کنند؛ بنابراین با احتساب یارانه غذا، سرویس داخلی و خوابگاه می‌توان گفت بخش بسیاری از شهریه دانشجو به آن بازگردانده می‌شود.
آیا در خصوص دریافت قسمتی از هزینه غذا از دانشجویان قانونی وجود دارد؟
بله؛ ما سه سطح غذای پر هزینه، کم و متوسط داریم که با این شرایط موجود تا حدودی این سطح بندی به نسبت قیمت سال ۹۸ تغییر کرده است. با این وجود از نخستین روز بعد از ماه مبارک ما هم بوفه‌ها را و هم سلف دانشجویی را فعال کردیم. بوفه‌ها موظفند برای خدمات و کالاها تا ۱۵ درصد تخفیف اعمال کنند، اما در مورد قیمت هزینه غذای دانشجویی باید مدنظر داشته باشیم که ۷۰ درصد هزینه توسط دانشگاه و ۳۰ درصد باقی‌مانده توسط دانشجو پرداخت می‌شود.
هدف دانشگاه آزاد از ارائه خدمات و پرداخت هزینه بیش از بودجه چیست؟
همه معادلات دانشگاه معطوف به امر مادی نیست بلکه در بسیاری از فعالیت‌ها باید هزینه کنیم تا مسئولیت اجتماعی دانشگاه ایفا شود؛ در مبحث واکسیناسیون، دانشگاه آزاد با پرداخت هزینه توانست سرمایه اجتماعی تولید کند یا در برنامه‌های مذهبی در سطح ملی و محلی سرمایه اخلاقی برای خود کسب کرد.
این مرکز علمی در روزهای نخست همه‌گیری کرونا و بحث بازگشایی دانشگاه ماسک و محلول ضدعفونی را از تولیدات خود فراهم کرد و به صورت رایگان ارائه داد. گاهی این تصور ایجاد می‌شود که دانشجویان دانشگاه آزاد ثروتمند هستند در صورتی که بسیاری از دانشجویان به لطف وام دانشجویی در حال تحصیل هستند.
دانشگاه آزاد چشم‌انداز بلند مدتی دارد زیرا اگر جوانان به دلیل محدودیت ظرفیت دانشگاه دولتی یا ناتوانی در پرداخت هزینه نتوانند تحصیل کنند، آینده مشخصی نخواهند داشت. در اکثر کشورهای توسعه یافته دانشگاه‌ها از محل حمایت‌های جمعی، مردمی و خیریه‌ها اداره می‌شود و از آنجایی که در کشور ما خیرین بسیاری حضور دارند، باید دانشگاه‌ها مردمی شود تا اداره آن با مشکل مواجه نشود.
فعالیت دانشگاه آزاد و ارائه خدماتی فراتر از بودجه، چه سودی برای این مرکز علمی دارد؟
بودجه دانشگاه نباید متکی به شهریه باشد و سود را نیز نباید تنها مالی در نظر گرفت. با فعالیت این چنینی، دانشگاه آزاد در بلند مدت نفع اجتماعی خواهد برد و منزلت اجتماعی آن تقویت می‌شود. دولت برای کارکرد آموزش عالی کشور باید سرمایه فکری و فرهنگی تربیت کند و همین عمل در دانشگاه‌های آزاد نیز در سطح توان انجام می‌شود.
هنگامی که چندین هزار دانشجو در این مرکز علمی با آرامش تحصیل کنند، یعنی چند میلیون خانواده فرصت‌های شغلی و ازدواج خواهند یافت؛ بنابراین خدمات دانشگاه آزاد عمومی است و یارانه‌ای که به دانشجو داده می‌شود نیز به عموم جامعه خواهد رسید زیرا از هر خانواده حداقل یک دانشجو دانشگاه آزاد پیدا می‌شود.
دانشگاه آزاد از شهریه‌ای که دریافت می‌کند برای دانشجو هزینه خواهد کرد و صرفاً به فکر منافع اقتصادی و مالی نیست بلکه در مواقعی با انجام فعالیت‌هایی فراتر از وظیفه در راستای کسب منافع معنوی و اخلاقی در سطح بین‌المللی تلاش می‌کند.
با انجام فعالیت‌هایی که در حیطه مسئولیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه آزاد قرار ندارد، ذهن جامعه نسبت به عملکرد این مرکز روشن خواهد شد. چنین فعالیت‌هایی در کوتاه مدت و بلند مدت منجر به ضرر مالی دانشگاه می‌شود، اما نمی‌توان انجام فعالیت‌ها و خدمات را به این بهانه متوقف کرد زیرا باید به فکر منابع مردمی و غیره مادی نیز باشیم.
دانشگاه آزاد انجام این فعالیت‌ها را به عنوان سرمایه‌گذاری بلندمدتی می‌داند که به مرور برای مرکز، شهر و کشور اعتبار و ارزش افزوده ایجاد کرده و کارکردهای آن برای عموم جامعه ملموس خواهد شد.
نظر شما