به گزارش خبرنگار ایمنا، سکونت در شهر آثار زیادی بر زندگی جمعی و فردی انسان‌ها می‌گذارد؛ به‌طوی‌که از حدود دو قرن پیش تاکنون، موضوع تأمل اندیشمندان اجتماعی بوده است. چند وجهی بودن این اثرات، فرایندها و جریان‌های موجود در درون اجتماع شهری، ذهن متفکران بسیاری از علوم مختلف را به خود مشغول کرده و روند توسعه شهرها را تحت تأثیر قرار داده است.
اصولاً در جامعه‌شناسی شهری، هم افراد و هم ساختار کلی یک شهر در ابعاد مختلف تحلیل می‌شود؛ به این معنا که هم شهر باید مکان مناسب و مطلوبی برای افراد باشد و هم افراد دانش و آگاهی لازم برای زندگی مطلوب و آگاهانه در شهر را داشته باشند.
زمانی که حقوق شهروندی به عنوان یک مؤلفه اصلی همسو با قوانین شهر باشد، جامعه‌شناسی شهری درست بیان و اجرا شده است که طبعاً برای داشتن چنین محیط ایده‌آلی برای زندگی، نیاز به دانش و آگاهی است تا با پیروی از آن بتوان جامعه شهری مناسب را ساخت.
در گفت‌وگو با فرانک باقری، کارشناس شهرسازی ارتباط مؤثر میان دانش شهرسازی و جامعه‌شناسی و بسترهای اجتماعی توسعه شهرها بررسی شد. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
اهمیت ارتباط مؤثر شهرسازی و جامعه‌شناسی در مدیریت بهینه شهر چیست؟
ارتباط میان حوزه شهرسازی و جامعه‌شناسی از موضوعات بسیار مهم و کلیدی در حل‌وفصل مسائل و مشکلات شهری است. زمینه‌های تجربی، روشن‌فکری و عقلانی فراوانی موجب پیوند و تعامل میان این دو شده است؛ با افزایش دامنه مشکلات در قلمرو نظام شهری به‌ویژه در کلان‌شهرها به تدریج مدیران و برنامه‌ریزان شهری و کسانی که با ابعاد عملی و تجربی آن سرو کار داشتند، به ضرورت توجه به سایر ابعاد شهرسازی از جمله گسترش مفاهیم، نظریه‌ها و تجربیات جامعه‌شناسی و استفاده از روش‌های رو به رشد آن پی بردند و درصدد ایجاد مناسبات تئوریک و عملی بدان برآمدند.
جامعه‌شناسی کدام ابعاد شهر را بررسی می‌کند؟
تجزیه و تحلیل شهر به عنوان یک واقعیت اجتماعی، موضوع جامعه‌شناسی شهری است که تمام مسائل اجتماعی جامعه شهرنشین را در بر خواهد گرفت. یکی از واقعیت‌های اساسی، رابطه جامعه با سایر واقعیت‌های اجتماعی است؛ مانند رابطه تراکم جمعیت و سازمان‌ها و شیوه تفکر و زندگی اجتماعی، بدون اینکه بخواهیم کلیه جنبه‌های جامعه‌شناسی شهری را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. منظور این است که اهمیت و ماهیت ملاحظات جامعه‌شناسی بر مسائل شهری روشن شود و برخی اطلاعات مربوط به اجتماع شهرها که به صورت اختصاصی معنای خاصی در بر دارد و نیز روش‌های بررسی مسائل شهری، مورد مطالعه قرار گیرد. در عمل، امروز شهرسازان، معماران و مهندسان تأسیسات شهری بیش از پیش به میزان قابل توجهی از رهاورد جامعه‌شناسی شهری استفاده می‌کنند و مفهوم شهرسازی و شهرنشینی را منحصر به جنبه معماری آن نمی‌دانند؛ بنابراین لازم است زبان مشترکی آن‌ها را به یکدیگر پیوند دهد تا به درستی نظرات یکدیگر را درک کنند و در بهبود زندگی اجتماع شهرنشینی از آن استفاده کنند. جامعه‌شناسی شهری از جمله شاخه‌های معرفتی است که صرفاً و اختصاصاً شهر را به عنوان یک محیط مخلوق و به عنوان یک محصول اجتماعی، کانون توجه و مطالعه خود قرار می‌دهد.
شهر، تولید کننده فرهنگ است؛ چراکه محیط شهری شیوه‌های خاصی از زیستن، کار کردن، رابطه برقرار کردن و مصرف کردن را بر ساکنان آن عرضه می‌کند. نباید از یاد برد که فقر شهری و نابسامانی‌های ناشی از کجروی و وقوع انواع جرایم در شهرها بود که نخستین دستمایه‌های مطالعات جامعه شناسی را فراهم ساخت.
جامعه‌شناسی چگونه می‌تواند زمینه‌ساز توسعه شهرها باشد؟
بینش جامعه‌شناسی شهری همچون تلسکوپ، بسیار قوی عمل می‌کند که به کمک آن می‌توانیم شهر را ببینیم و برای شناختن و مدیریت شهر باید بتوانیم آن را نشان دهیم. به تعبیر دیگر بینش جامعه‌شناسانه از شهر، ابزاری فکری و مفهومی است و به مقداری که به این بینش مفهومی و فکری مسلح شویم و ذهن خود را بدان تجهیز کنیم، به همان مقدار توانایی و تسلط بیشتری برای شناخت شهر خواهیم داشت؛ چراکه شهر صرفاً مجموعه‌ای از سنگ، سیمان و آهن نیست؛ اگرچه از خیابان‌ها، میدان‌ها، درختان، بناها و آدم‌ها تشکیل شده اما در نهایت چیزی فراتر از این است. شناسایی مناسب‌ترین اقدام‌ها و سیاست‌های لازم برای جلوگیری از وقوع جرم در مناطق جرم‌خیز، منوط به دیدگاه‌هایی است که برای تبیین جرم مورد استفاده قرار گرفتند.
در سال‌های اخیر، پژوهش‌های جرم‌شناختی روی اقدام‌هایی متمرکز شدند که معتقد به ایجاد نتایج فوری در مدیریت سطوح جرم هستند. این اقدام‌ها به طور کلی مربوط به نظریه‌های جرم است و روی عوامل مکانی و محیطی ویژه‌ای متمرکز شدند که جرم و جنایت در آن‌ها رخ می‌دهد.
دیدگاه‌های فرهنگ‌گرایانه به "پدیده شهر" در تداوم چنین رویکردی امروزه به وجود آمدند که شهر را به عنوان یک «سامانه اخلاقی» تعریف می‌کنند؛ در این دیدگاه‌ها، شهرها محیط‌های ناهماهنگی از خرده‌فرهنگ‌ها تلقی می‌شوند که یک مدیریت شهری کارآمد باید به ایجاد تعادل و توازن و انتظام‌بخشی به چنین اجتماعی بیندیشد.
از طرف دیگر موضوع قلمرو جامعه‌شناسی شهری وسیع و متنوع است و از معماری شهری گرفته تا راه‌بندان‌های خیابانی، تجربه زندگی شهری، رفتار انبوه مردم و جماعات، مسکن، برنامه‌ریزی و مانند آن را شامل می‌شود.
نظر شما