به گزارش خبرنگار ایمنا، صبح روز یکشنبه چهارم اردیبهشت، چند شهروند قائم‌شهری صحنه عجیبی را در خیابان کارگر یا همان خیابان ساری مشاهده کردند؛ حضور یک قلاده پلنگ در پیاده‌رو! تصویری عجیب که انتشار فیلمی از آن بلافاصله در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت و به یکی از مهم‌ترین سوژه‌های خبری رسانه‌های کشور تبدیل شد.
پلنگی که در این محدوده مشاهده شده بود از حوالی ساعت پنج بدون اینکه چالشی برای کسی ایجاد کند در همان نقطه حضور داشت. اما هر چه بر تعداد افراد حاضر درصحنه افزوده شد، رفتارهای ناشی از استرس پلنگ نیز بیشتر شد تا اینکه حیوان را وادار به حمله و فرار از محل کرد. درنهایت هم پس از تعقیب و گریز و مخفی شدن حیوان در حیاط یک‌خانه، با نزدیک شدن یکی از مأموران نیروی انتظامی به مخفی‌گاه، پلنگ به او حمله‌ور شد و مأمور محیط‌زیستی که تا آن لحظه برای نجات جان پلنگ منتظر مانده بود، ناچار شد برای نجات جان همنوع تصمیم به شلیک بگیرد؛ شلیکی که منجر به مرگ پلنگ نر پنج‌ساله شد.
درباره پلنگ سرگردان قائم‌شهر، دیدگاه‌های متعدی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از سوی مردم و برخی دوستداران محیط‌زیست بیان می‌شود. عمدتاً نیز انگشت اتهام به سمت اداره کل حفاظت محیط‌زیست است که چرا عملیات زنده‌گیری و بی‌هوش کردن پلنگ زودتر انجام نشد تا پلنگ زنده بماند؟ البته اداره کل حفاظت محیط‌زیست دراین‌باره اعلام کرد که دلیل تأخیر در عملیات بیهوشی حضور دام‌پزشک معتمد این اداره کل در مأموریت و ضرورت شلیک دارت بیهوشی و تعیین میزان دارو توسط متخصص بود. درواقع به دلیل حضور دام‌پزشک معتمد در مأموریت، باید فرد جایگزین از شهرستان نور به محل حضور پلنگ اعزام می‌شد و همین موضوع نیز سبب بروز تأخیر در انجام عملیات بیهوشی شد.
ردپای شهروندان در تلف شدن پلنگ
اما صرف‌نظر از همه ابعاد و حاشیه‌های پیرامون این ماجرا اعم از دلایل تأخیر در شلیک دارت بیهوشی یا حتی اینکه پلنگ از جنگل وارد شهر شد یا از محیطی محصور و باغ‌وحشی خصوصی فرار کرد، یک نکته بسیار مهم در این ماجرا، حضور عجیب و پرتعداد مردم در محل حضور پلنگ برای تماشای عملیات و تهیه فیلم بود؛ رفتاری که نتیجه آن ناآرام شدن پلنگ، درست اجرا نشدن عملیات زنده‌گیری و درنهایت ضروری شدن شلیک به آن برای حفاظت از جان یک مأمور و البته سایر افراد تجمع‌کننده در مسیر فرار پلنگ بود.
معمولاً در موارد این‌چنینی نخستین اقدامی که موردتوجه قرار می‌گیرد، محدود کردن ترددها به محل حضور حیوان و مدیریت فضا برای جلوگیری از ایجاد تنش برای حیوان است تا هم بقیه اقدامات برای زنده‌گیری یا دور کردن حیوان از محل حضور انجام شود و هم احتمال خطر با حمله حیوان به انسان‌های حاضر در محل کاهش یابد.
اما رفتاری که روز یکشنبه در قائم‌شهر مشاهده شد، نقطه مقابل این روند بود. نه‌تنها محیط و فضا مدیریت نشد و ترددها کاهش نیافت، بلکه شهروندان زیادی برای تماشای پلنگ و از نزدیک دیدن عملیات زنده‌گیری حضور یافتند و حتی پس از خروج پلنگ از محل اولیه، به دنبال حیوان رفتند و بازهم اجازه اینکه عملیات به‌درستی انجام شود را ندادند.
در بخشی از ویدئوی این حادثه که قابل‌مشاهده است با وجود تلاش مأموران برای متفرق کردن مردم و جلوگیری از حضور آن‌ها در محل، اصرار بر حضور کماکان مشاهده می‌شد!
همین رفتار در محل اولیه مشاهده پلنگ نیز مشاهده شد. جایی که تعداد زیادی از شهروندان بدون اینکه به خطرهای احتمالی حضورشان بیندیشند یا توجهی به اثرگذاری منفی خود بر اجرای عملیات زنده‌گیری داشته باشند، نخستین دلایل کشته شدن پلنگ را با ناامن کردن فضا رقم زدند.
تنها یک تفنگ بیهوشی در کل مازندران!
«سهیل اولادزاد» فعال محیط‌زیست با انتقاد از وضعیت تجهیزات موردنیاز برای زنده‌گیری و امدادرسانی به حیوانات گفت: در استان پهناور و مهمی ازلحاظ محیط‌زیستی مانند استان مازندران، تنها یک تفنگ بیهوشی وجود دارد! افزون بر این با توجه به نحوه عملکرد به نظر می‌رسد نیروهای امدادی برای انجام چنین عملیاتی آموزش‌های لازم را ندیده‌اند.
درباره اینکه این پلنگ از محیط طبیعی به قائم‌شهر واردشده یا از خانه اطراف افرادی فراری شده، اطلاعاتی ضدونقیض منتشرشده است.
فرمانده یگان محیط‌زیست مازندران تأکید داشته که این پلنگ وحشی بوده و از طبیعت وارد شهر شده است، اما روابط عمومی محیط‌زیست این استان اعلام کرده که بر اساس شواهد این پلنگ در خانه کسی بوده و از خانه فرار کرده است. فیلم منتشرشده از انتقال این پلنگ هم در نوع خود جالب است. پلنگ در پشت یک خودرو حمل می‌شود و تعداد زیادی از افراد هم که اکثراً موبایل به دست هستند، پشت خودرو شبیه به وضعیت تشییع‌جنازه درحرکت هستند!
پلنگ با توجه به غریزه‌ای که دارد وحشی است، اما تنها برای دفاع از خود حمله می‌کند. پلنگ هرگز به انسان به‌عنوان طعمه نگاه نمی‌کند. شکار بی‌رویه و غیرمجاز حیواناتی که غذای پلنگ محسوب می‌شوند هم موجب خروج این حیوان از محیط زندگی خود و ورود به محیط انسانی شده است.
۵۰۰ قلاده پلنگ ایرانی در رده حیوانات در معرض خطر
اطلاعات تارنمای مؤسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی حاکی از این است که برخی از موارد حمله پلنگ به انسان به دنبال کنجکاوی‌های افراد برای دیدن پلنگ و نزدیک شدن به طعمه آن اتفاق افتاده است. این در حالی است که حتی حیوانات گوشت‌خوار اهلی نیز از غذای خود دفاع می‌کنند. به گفته «آرزو صانعی» مدیرعامل این مؤسسه تخصصی، در صورت مشاهده پلنگ، نباید حرکات سریع و هیجانی انجام داد. در بیشتر مناطق ایران، پلنگ قادر به تشخیص اسلحه‌های موجود است و درصورتی‌که فرد به هنگام رودررویی با حیوان بخواهد از اسلحه استفاده کند یا آن را حرکت دهد، با مقابله حیوان مواجه می‌شود.
سازمان حفاظت محیط‌زیست از سال ۱۳۹۴ برای حفاظت از پلنگ در برابر شکار و تعرض کشاورزان و دامداران، پرداخت خسارت به این قشر را در دستور کار قرارداد. در صورت تلف شدن دام‌ها یا زخمی شدن دامداران براثر حمله پلنگ، خسارت پرداخت می‌شود تا دامداران در صورت مواجهه با پلنگی که به دامشان حمله کرده، نسبت به شکار یا آسیب رساندن به این حیوان اقدامی نکنند.
برای پیشگیری از شکار این حیوان نیز قانون، مجازاتی مشخص کرده است. تا سال ۹۴ جریمه کشتن این حیوان فقط پنج میلیون تومان بود که در سال ۹۵ با افزایش ۱۶ برابری به ۸۰ میلیون تومان رسید.
پلنگ ایرانی با تعداد کمتر از ۵۰۰ قلاده، از گونه‌های جانوری است که اتحادیه جهانی محافظت از طبیعت آن را در رده حیوانات در معرض خطر قرار داده است. همه این‌ها مانع کشتار پلنگ در قائم‌شهر نشد. در معرض انقراض بودن و بی‌مبالاتی مسئولان و کمبود امکانات به کنار، آنچه قبل از همه این‌ها پلنگ سرگردان را کشت، فرهنگ غلط دوره کردن و تماشا کردن و فیلم‌برداری کردن است.
الزامات زنده‌گیری حیوانات
«کورس ربیعی» رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران در رابطه با اتفاق اخیر اظهار کرد: حیوانی مانند پلنگ هیچ‌وقت انسان را به‌عنوان طعمه نگاه نمی‌کند و در حالت عادی، نگاه تهاجمی به انسان ندارد. مگر اینکه احساس خطر کند و بخواهد خودش را از صحنه برهاند یا از خودش دفاع کند. در این ماجرا هم پلنگ وقتی با تجمع مردم مواجه شد و احساس ناامنی کرد، پا به فرار گذاشت. در چنین شرایطی باید محیط را به‌طورکامل خالی کرد؛ چون حیوان وقتی محیط را امن ببیند آرام می‌ماند. در این وضعیت می‌توان برای زنده‌گیری و بیهوشی اقدام کرد.
وی افزود: معمولاً در چنین فضاهای شلوغی که حیوان احساس ناامنی کند امکان اقدام مناسب برای زنده‌گیری وجود ندارد. یعنی حیوانی که در حال فرار است و قصد حمله برای دفاع از خودش را دارد، نمی‌توان مدیریت کرد. شلیک دارت بیهوشی قواعدی دارد که باید در آرامش حیوان انجام شود.
رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران تصریح کرد: معمولاً حیوان‌هایی که بی‌هوش می‌کنیم حیوانات گرفتار در تله هستند. ضمن اینکه بیهوشی پس از اصابت دارت چند دقیقه زمان نیاز دارد. در برخی موارد هم می‌توان حیوان را با تورهای مخصوص گیر انداخت، اما آن زمان هم باید فضا کنترل‌شده باشد. وقتی در چندم‌تری حیوان مردم حضور دارند هر اقدامی ممکن است منجربه حمله حیوان به سمت آن‌ها شود و در چنین شرایطی طبیعتاً اولویت از حفظ جان حیوان به حفظ جان مردم تغییر می‌کند.
وی اظهار کرد: پس از فرار پلنگ از خیابان کارگر به سمت کوچه‌های خیابان آزادی تلاش ما این بود که از یکی از کوچه‌ها وارد زمین‌های کشاورزی شود. اما متأسفانه جو موجود باعث شد که پلنگ زودتر وارد کوچه دیگری شود و در همان کوچه نیز عملیات زنده‌گیری ناکام ماند. وگرنه حتماً پلنگ زنده می‌ماند و شاهد مجروح شدن مأمور نیروی انتظامی هم نبودیم.
واکنش‌ها نسبت به خبر کشته شدن پلنگ قائم‌شهر
«سمیه رفیعی» رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس در واکنش به تلف شدن پلنگ سرگردان قائم‌شهر گفت: تلف شدن پلنگ قائم‌شهر هشداری بود به مسئولی که خیال می‌کند با فقر تجهیزات می‌توان از حیات‌وحش محافظت کرد. وی در صفحه رسمی توییترش نوشت: «در روزگاری که زیستگاه‌های طبیعی قربانی توسعه صنایع آلاینده می‌شوند، تلف شدن پلنگ قائم‌شهر هشداری بود به مسئولی که خیال می‌کند با فقر تجهیزات می‌توان از حیات‌وحش محافظت کرد!»
«تینا پاکروان» که به‌تازگی با نگارش فیلم‌نامه و جلوی دوربین بردن سریال «خاتون» بسیار دیده شده است، در استوری اینستاگرامش نسبت به خبر تلف شدن پلنگ سرگردان قائم‌شهر واکنش نشان داد. او در این مورد چنین نوشت: «چه قدر بی‌تدبیری! همه‌جای دنیا این اتفاق می‌افتد که حیوانات وارد فضای شهری می‌شوند، آن‌ها را بی‌هوش کرده و به طبیعت برمی‌گردانند و نام ما بی‌دلیل انسان است!»
ماجراجویی، هیجان‌خواهی، کنجکاوی یا هر علت دیگر در کنار برخی ضعف‌های دیگر مانند مدیریت نامناسب فضا توسط عوامل اجرایی برای محدود کردن ترددها در محل مشاهده پلنگ و متفرق کردن شهروندان درنهایت منجر به مرگ پلنگ جوانی شد که می‌توانست دست‌کم ده سال دیگر زنده باشد.
این در حالی است که فرهنگ رفتار با حیوانات در زندگی بومی مازندرانی‌های قدیم جایگاه قابل‌توجهی داشت. بومیان مازندران و به‌ویژه جنگل‌نشینان رفتار با حیات‌وحش را به‌درستی می‌شناختند و حتی در مواجهه با این حیوانات در قلمرو آن‌ها کمتر دچار تنش و چالش می‌شدند. این امر نیز برآمده از آموزش‌ها و آگاهی‌هایی بود که از پیشینیان‌شان کسب کرده بودند. اما در زندگی امروزی و با توجه به تغییر سبک زندگی جامعه، جای خالی آموزش‌های مربوط به رفتار با حیات‌وحش و حیوانات به‌ویژه در مواقع ضروری این‌چنینی به شکل برجسته‌ای احساس می‌شود.
نظر شما