حسینعلی نریمانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: مدیریت کوچ، یک پروژه ملی با هدف جلوگیری از ورود زودهنگام دام به مراتع است. مراتع ییلاقی از اواخر اردیبهشت تا اواخر شهریورماه، آمادگی چرای دام را دارند؛ اگر زودتر از این زمان دام وارد مرتع شود، بذر و گل گیاهان را می‌خورد و فرصت انتشار بذر آن‌ها از دست می‌رود.
وی تکرار این اتفاق را باعث تضعیف پوشش گیاهی مراتع دانست و افزود: از سوی دیگر، لگدکوب شدن خاک مراتع با سم دام باعث فشردگی خاک و جلوگیری از نفوذ آب به درون آن می‌شود. در مجموع ورود زودهنگام دام به مراتع پیامدهای مخربی مانند کاهش تولید علوفه، ایجاد سیلاب و کانون گردوغبار را به همراه دارد.
فعالیت ۵۶ پایگاه ثابت و سیار کنترل کوچ در استان
رئیس اداره بیابان‌زدایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، هدف از پروژه ملی کوچ را فراهم کردن آمادگی لازم برای تولید علوفه و چرای دام معرفی کرد و گفت: در استان اصفهان شهرستان‌های سمیرم، فریدون‌شهر، فریدن، چادگان، لنجان و شهرضا در مسیر اصلی کنترل کوچ قرار دارند و ۱۸ پایگاه ثابت کنترل کوچ در این مناطق و ۳۸ پایگاه سیار نیز در گلوگاه‌های شهرستان‌های همجوار آن مستقر شده است.
وی با اشاره به تغییر تقویم کوچ به دلیل استفاده از تکنولوژی، خاطرنشان کرد: در گذشته عشایر از استان‌های بوشهر، فارس و خوزستان در اواخر فروردین ماه حرکت می‌کردند و اردیبهشت ماه به مراتع اصفهان می‌رسیدند؛ اما اکنون با استفاده از تریلر و کامیون، ظرف ۴۸ ساعت دام خود را به مقصد می‌رسانند، به همین دلیل با پلیس راه و نیروی انتظامی هماهنگی لازم صورت گرفته است که از ورود دام پیش از آغاز تقویم کوچ به استان جلوگیری کنند.
خشکسالی و کمبود علوفه در استان‌های مبدا عشایر
نریمانی، شرایط خشکسالی و مشکلات اقلیمی را باعث خالی شدن مراتع قشلاقی در استان‌های مبدا حرکت عشایر استان دانست و گفت: تا قبل از فرارسیدن بهار در مراتع استان‌های مبدا، علوفه‌ای برای چرای دام عشایر نیست؛ به همین دلیل ناچار هستند که به سمت مراتع ییلاقی حرکت کنند و اگر قرار باشد از ورود زودهنگام دام و تخریب مراتع جلوگیری شود، باید سازمان امور عشایر، نهاده‌های مورد نیاز برای دام‌ها را تأمین کنند.
وی ۱۵ درصد از مجموع دام موجود در استان را متعلق به عشایر بختیاری، قشقایی و عرب جرقویه اعلام کرد و افزود: اکنون این دام پشت مرزهای سمیرم قرار گرفته است در حالی که باید در مسیر استان‌های بوشهر و فارس از حرکت آن‌ها جلوگیری می‌شد، اما دام به راحتی این مسیر را پشت سر گذاشته و احتمال دارد به جای بیستم اردیبهشت، تقویم کوچ امسال بسیار زودتر آغاز شود.
رئیس اداره بیابان‌زدایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با اشاره به اینکه خسارت ورود زودهنگام دام به مراتع غیرقابل جبران است، تصریح کرد: هر هکتار مرتع ۵۳۲ دلار ارزش دارد که ۲۵ درصد این ارزش را علوفه و ۷۵ درصد آن را کارکردهای تلطیف هوا نظیر جلوگیری از فرسایش بادی، نفوذ آب، گرده‌افشانی و نفوذ آب‌های زیرزمینی تشکیل می‌دهد، در حالی که معمولاً نقش ۲۵ درصدی مراتع در تولید علوفه مورد توجه قرار می‌گیرد و کارکردهای غیرقابل جبرانی مانند تلطیف هوا یا نفوذ آب در اکوسیستم قابل جبران نیست.
لزوم تأمین نهاده موردنیاز دام عشایر
وی بودجه مدیریت کوچ امسال را ۸۸۰ میلیون تومان دانست و گفت: جلوگیری از ورود عشایر به مراتع با خطر تلف شدن دام‌ها همراه است؛ بنابراین بهترین راه این است که قبل از آغاز تقویم کوچ، سازمان‌های متولی از جمله مدیریت امور عشایر برای تأمین نهاده‌های موردنیاز عشایر پروانه‌دار اقدام کنند تا مراتع و خاک کشور حفظ شود.
نریمانی با اشاره به برگزاری جلسه ملی کوچ در اواسط بهمن‌ماه در استان اصفهان، اظهار کرد: در این نشست، وظایف همه دستگاه‌ها از جمله امور عشایر مشخص و ابلاغ شد؛ اگرچه وظیفه منابع طبیعی، حفظ و نگهداری مراتع است اما وضعیت اقلیم، کمبود علوفه و نبود بارش دست به دست هم می‌دهد تا تقویم کوچ به درستی رعایت نشود.
چالش‌های حفظ مراتع در شرایط خشکسالی
رئیس اداره بیابان‌زدایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، درباره وضعیت کنونی مراتع اظهار کرد: با توجه به اینکه در اسفند و فروردین‌ماه بارش چندانی نداشتیم، اکنون علوفه در مراتع زودتر خشک می‌شود و از بین رفتن پوشش گیاهی عشایر، دامدار را ناگزیر می‌کند که نتواند طبق تقویم ۱۲۰ روزه در مرتع بمانند و زودتر کوچ کند.
وی شرایط مراتع استان را به دلیل خشکسالی نامناسب توصیف کرد و گفت: این ذخایر طبیعی نیاز به نگهداری بیشتر و بهره‌برداری کمتر دام‌ها دارد تا بتواند خود را برای سال آینده بازیابی کند، رگبارهای کنونی نیز برای رشد پوشش گیاهی مراتع کافی نیست؛ برای آبیاری و سرسبز شدن علوفه‌های یک ساله، یک شبانه‌روز بارش لازم است؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود که ۱۰ تا ۱۵ روز آینده علوفه‌های موجود در مراتع به دلیل گرما و نبود بارندگی خشک شود و وقتی این منبع غذایی اولیه برای دام از بین برود، سراغ منبع ثانویه یعنی گل و بذر گیاهان می‌روند.
نریمانی، تکرار این وضعیت در مراتع را باعث فقیر شدن پوشش گیاهی و تبدیل شدن به خاک دانست و تصریح کرد: از بین رفتن مراتع با خطر ایجاد کانون‌های فرسایش بادی و حرکت خاک همراه است؛ بنابراین باید بپذیریم که فعالیت دامداری در میان عشایر حوزه زاگرس به عنوان یکی از عناصر تشکیل دهنده اکوسیستم قابل حذف نیست، اما در شرایطی که ۱۱ استان کشور در حوزه زاگرس با کوچ عشایر درگیر هستند باید نگاه ویژه و اعتبارات خاصی برای تأمین دام ارگانیک عشایر داشته باشیم.
نظر شما