به گزارش خبرنگار، با گذشت دو سال و چندماه از آغاز تجاوز رژیم بعثی به خاک ایران و اشغال بخشهایی از آن، بیش از هر زمان دیگر ضرورت آزادسازی بخش‌های اشغالی و راندن دشمن به مرزها احساس می‌شد و برنامه ریزی ها برای عملیات‌هایی با استحکام بالا و امکان موفقیت بیشتر میان فرماندهان جنگ آغاز شده بود.
جمهوری اسلامی در عملیات ثامن الائمه، توانسته بود حصر آبادان را شکسته و رؤیای فتح ایران را برای صدام حسین تیره و تار کند. بر همین اساس، توانی در خود می‌دید که بتواند دیگر نقاط اشغال شده را هم به خاک وطن بازگردانده و آماده آزادسازی خرمشهر شود. رزمندگان اسلام با موفقیت در عملیات فتح المبین نوروز ماندگاری به مردم ایران در سال ۶۱ هدیه دادند و با آزادسازی بخشهایی از مناطق اشغال شده در جبهه جنوبی، این مناطق را از تسلط دشمن بعث خارج کردند.
روزهای پیش از عملیات فتح المبین
شواهد و اسناد موجود درباره عملیات فتح المبین نشان می‌دهد که این رویداد مهم را نه از نوروز ۶۱ که از زمستان سال ۶۰ و حتی پس از عملیات طریق القدس باید بررسی کرد. پس از این عملیات، ارتش عراق نیازمند بازسازی بود و نیروهای جمهوری اسلامی نباید اجازه چنین اقدامی را به آنها می‌دادند. تقویت قوای دشمن مترادف با تداوم اشغال گری بود اما بخشهایی از شمال خوزستان و غرب کرخه باید آزاد می‌شد تا شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش از تیررس تیرهای نیروهای عراقی خارج شده و دشمن به عقب رانده شود. نیروهای بعث در همان روزهای نخست جنگ بخشهایی از رود کرخه را اشغال کرده و از این طریق بر شهر شوش تسلط نسبی داشتند. طرح ریزی عملیات فتح المبین در آبان ۶۱ آغاز شده بود و اجرای آن در بهمن و اسفند همان سال در حالی انجام می‌شد که دو محور از چهار محور برنامه ریزی شده برای حمله با غافگیری نیروهای خودی، از سوی نیروهای عراقی شناسایی و مورد حمله قرار گرفته بود.
پیش بینی موفقیت عملیات در دو محور باقی مانده دشوار بود و شاید یکی از دلایلی که فرماندهان از امام خمینی (ره) استمداد و استخاره خواستند همین ابهام بود.
امیر «فرض الله شاهین راد» از فرماندهان جنگ تحمیلی، عملیات فتح‌المبین را به عنوان یکی از درخشان‌ترین عملیات‌های جنگ تحمیلی دانسته و با اشاره به سابقه آغاز هجوم عراق به ایران گفته است: «قرار بود این عملیات روز اول فروردین ماه سال ۶۰ اجرا شود، اما دشمن در روز ۲۹ اسفند ۲ حمله کرد که موجب آسیب‌رسیدن به دو قرار گاه شد. شهید صیاد شیرازی و سردار محسن رضایی هم در یک قرارگاه حضور داشتند. اجرای این عملیات با تردید روبه‌رو شد که در نتیجه سردار رضایی با هواپیمای جنگنده به حضور حضرت امام رفتند تا کسب تکلیف کنند. ایشان هم فرموده بودند بروید که ان‌شاءالله پیروزید، اما اگر خواستید، استخاره کنید. بعد از آن بود که استخاره هم انجام شد و سوره فتح آمد. از همین رو این عملیات هم فتح‌المبین نام گرفت.»
جزئیات عملیات
عملیات فتح المبین بامداد دوم فروردین ماه سال ۶۱ در جغرافیایی به وسعت ۲۵۰۰ کیلومتر در جبهه جنوب ایران آغاز شد. این عملیات که تا روز دهم فروردین به طول انجامید؛ چهار مرحله داشت و چهار قرارگاه عملیاتی از چهار محور شوش، رودخانه کرخه، کوه میشداغ، در جاده اهواز-اندیمشک و غرب دزفول حمله را آغاز کردند. فرماندهان ارتش و سپاه در این عملیات؛ آزادسازی بخشهایی از خاک ایران، انهدام لشگرها و ادوات نظامی عراق و در نهایت دور کردن خط مقدم و آتش مؤثر عراق از مرزها را به عنوان اهداف اصلی طراحی کردند. منطقه عملیات به چهار محور تقسیم شد و چهار قرارگاه قدس، نصر، فجر و فتح مسئولیت این چهار محور را برعهده گرفتند. مسئولیت «محور تی‌شکن» و «چاه نفت» برعهده قرارگاه قدس بود، غرب پل نادری را قرارگاه نصر اداره کرد، قرارگاه فجر مسئولیت غرب شوش را عهده دار شد و در نهایت محور رقابیه و تصرف این تنگه هم با قرارگاه فتح بود.
۳۵ گردان ارتش به فرماندهی شهید «علی صیاد شیرازی» و ۱۰۰ گردان سپاه به فرماندهی سردار «محسن رضایی» در این عملیات حاضر بودند و عراقی‌ها هم با هفت تیپ زرهی و ۲۰ تیپ پیاده و ۱۰ گردان توپخانه به مصاف نیروهای ایران آمدند. زمین‌های رملی منطقه عملیات به همان اندازه که دغدغه و نگرانی فرماندهان عملیات را سبب شده بود؛ توانست به یکی از نقاط قوت این عملیات برای رزمندگان ایران تبدیل شده و نیروهای ایرانی از طریق حفر کانال و تونل در این زمین‌ها دشمن را دور زده و لشکرهای ۱۰ زرهی و مکانیزه عراق را محاصره کنند. در این محاصره، ابتکار عمل نابودی لشکر دشمن با «حاج احمد متوسلیان» فرمانده تیپ ۲۷ محمد رسول الله (ص) بود.
سه قرارگاه فتح و نصر و قدس ۳۰ دقیقه بامداد دوم فروردین با رمز «یا زهرا (س)» حرکت به سمت نیروهای عراقی را آغاز کردند. مرحله دوم عملیات در ساعت ۱ بامداد چهارشنبه ۴ فروردین آغاز شد و در اولین ساعات تلفات سنگینی بر دشمن وارد آمد و رزمندگان به مواضع دشمن در جبهه‌های غرب شوش و دزفول دست یافتند و تنگ رقابیه و ارتفاعات میشداغ پاک سازی شد. در این مرحله مأموریت اصلی به عهده قرارگاه فتح بود. مرحله سوم عملیات فتح‌المبین در حالی آغاز شد که نیروهای بعثی مجبور به ترک مواضع خود در رقابیه شده و به خطوط پدافندی خود در مناطق چنانه، دوسلک و غرب ارتفاعات تینه عقب‌نشینی کردند. مرحله آخر عملیات، سحرگاه هشتم فروردین آغاز شد و هریک از قرارگاه‌ها با مسئولیت مشخص کار خود را شروع کردند. قرارگاه نصر مناطق متصرفه در شرق ارتفاعات تینه و قرارگاه فجر هم مسئولیت پاک‌سازی منطقه تصرف شده خود را برعهده داشت. عبور از تنگ ذلیجان و دور زدن رقابیه و برغازه و دوسلک هم مأموریت قرارگاه فتح بود که با موفقیت به انجام رسید.
آزادسازی ۲۴۰۰ کیلومتر از خاک اشغال شده ایران، مهم‌ترین دستاور این عملیات بود و نشان داد که جمهوری اسلامی تا بازگرداندن تمام خاک خود از چنگ دشمن بعثی عقب نخواهد نشست. در این عملیات شهرهای دزفول، شوش، دهلران و اندیمشک از تیر رس توپخانه دشمن رها شدند و نیروهای ایران به مرزهای بین المللی در منطقه غرب شوش و دزفول رسیدند.
بر اساس آمار منتشر شده ۲۵ هزار نیروی بعثی در فتح المبین کشته شدند و ۱۵ هزار نفر به دست نیروهای ایرانی اسیر شدند. انهدام بیش از ۴ لشکر عراق، انهدام ۳۶۱ دستگاه تانک و نفربر ،۷ فروند هواپیما، ۳۰۰ دستگاه خودرو، ۵۰ قبضه توپ و ۳۰ دستگاه مهندسی; به غنیمت گرفتن ۳۲۰ دستگاه تانک و نفربر، ۵۰۰ دستگاه خودرو، ۱۶۵ قبضه توپ، ۵۰ دستگاه مهندسی و مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات انفرادی از دیگر دستاوردهای عملیات فتح المبین بود.
اهمیت عملیات فتح المبین
عملیات فتح المبین نخستین اخطاری بود که رزمندگان ایران به دیکتاتور بعث دادند و اعلام کردند که شهرهای تصرف شده تا همیشه در اختیار متجاوزگر نخواهد ماند. پس از این حمله بود که صدام با از دست دادن سه لشگر خود احساس خطر و برای نخستین بار موانع را در مرزهایش ایجاد کرد تا مانع پیشروی ایرانی‌ها شود. این اما تمام اهمیت استراتژیک نبرد فتح المبین نبود و این عملیات پلی برای آزادسازی خرمشهر شد. حصر آبادان شکسته شد، بخشهایی از غرب کرخه آزاد، نقاط تسلط دشمن گرفته و عقب رانده شد و این آغاز باور به توانستن برای انجام عملیاتی گسترده‌تر به منظور آزادسازی خرمشهر در سوم خرداد ماه همان سال شد.
مقام معظم رهبری سوم خردادماه سال ۶۹، در مراسم اعطای نشان فتح به تعدادی از فرماندهان عملیات فتح المبین و بیت المقدس در توصیف عملیات فتح المبین تصریح کردند: «وقتی «فتح المبین» اتفاق افتاد و در چند روز، یک پیروزی بزرگ در آن صحنه‌ی به آن عظمت، به دست نیروهای همین ملت، به دست نیروهای مسلح همین کشور، به دست وفاداران صمیمی انقلاب - یعنی شماها - پدید آمد، ارکان تفکر استکباری دنیا متزلزل شد.»
نظر شما