به گزارش خبرنگار ایمنا، در سال‌های اخیر ارتباط از طریق فضای مجازی جایگاه قابل توجهی در بین نسل نوجوان جامعه پیدا پیدا کرده است، امروزه با گسترش وسایل ارتباط جمعی متأسفانه نوجوانان گمشده‌ها و کمبودهای عاطفی خود را در بازی‌های پرهیجان و بی محتوای رایانه‌ای، موسیقی‌های مبتذل غربی و فضای پرخطر و مجازی اینترنت جست وجو می‌کنند.
ارتباطات ناسالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری نوجوانان و خانواده‌ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه نخست اولویت قرار دارد. برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده‌ها، والدین باید تا حدودی به فناوری‌های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنها است و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می‌شود.
نوجوانان و مخاطرات فضای سایبری
ترس و بیم از تخریب مبانی اخلاقی و اجتماعی، و نداشتن امنیت روانی و فرهنگی ناشی از هجوم اطلاعات آلوده و مخرب از طریق اینترنت فضاهای مجازی واکنشی منطقی است، چنانچه خانواده‌ها نسبت به شیوه‌های جدید ارتباط نوجوانان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می‌آید، از این رو به شناخت تهدیدهای فضای مجازی هر روز بیشتر احساس می‌شود.
اینترنت و فضای سایبر با وجود مزایایی که به همراه دارد، آسیب‌ها و مخاطراتی نیز دارا است و با توجه به نوین بودن این پدیده، بسیاری از والدین فرصت، امکان و یا توان کافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن ندارند و عدم آشنایی مناسب آنها با فضای سایبری و در مقابل، استفاده روزمره نوجوانان از این فضا، با لحاظ این نکته که شخصیت و جامعه پذیری آنها در هر لحظه در حال تغییر و رو به تکامل است، احتمال خطر بزهکاری در دوران نوجوانی را بیش از پیش افزایش داده است.
نوجوانانی بیشتر وقت خود را صرف شبکه‌های مجازی می‌کنند پیوند کمتری با خانواده و گروه همسالان خوددارند و تاثیرپذیری بیشتری نیز از این فضا دارند. ازجمله مشکلاتی که ممکن است برای نوجوانان در صورت استفاده نادرست از اینترنت و فضای مجازی به عنوان آینده سازان جامعه پیش بیاید، افت تحصیلی و کاهش عملکرد آموزشی آنان است.
تجربه چالش‌های نوجوانی برای دختران و پسران
روانشناسان تاکید دارند دوره پیش نوجوانی عموماً از ۱۱ سالگی آغاز می‌شود و ۱۴ تا ۱۸ سالگی هم دوره نوجوانی است. به عبارتی از ۱۱ سالگی انسان از آرامش و مطیع بودن فاصله می‌گیرد و انقلاب درونی آدمی آغاز می‌شود، دخترها و پسرها مخاطرات و چالش‌های متفاوتی در دوران نوجوانی تجربه می‌کنند و دختران دو یا سه سال زودتر از پسرها به بلوغ می‌رسند.
در فرهنگ و عرف جامعه ما، دختران محدودتر و بیشتر زیر نظارت پدر و مادر هستند به همین دلیل خیلی از مواقع آسیب کمتری می‌بینند ولی پسرها آزادتر بوده و بیشتر در خارج از خانه اوقات خود را سپری و محافظت کمتری از پدر و مادر دریافت می‌کنند در حالی که این تفکر اشتباه است و پسرها و دخترها به یک اندازه نیاز به مراقبت دارند.
وی با اشاره به این که اکنون با توجه به گسترش فضای مجازی، آسیب‌پذیری تا میزان زیادی برابر شده است دخترها هم بدون اینکه از خانه خارج شوند از طریق فضای مجازی ممکن است با افراد غریبه زیادی ارتباط بگیرند و در قالب این ارتباط با مطالب و موضوعات غیراخلاقی که مناسب سنشان نیست آشنا شوند. سطح مراقبت در خانواده‌ها متفاوت است و خانواده‌ها گاهی تصور می‌کنند همین که فرزندشان از خانه خارج نمی‌شود در امان است در حالی که فضای مجازی در کنار فایده‌ها و نکات مثبتش، آسیب‌های جبران ناپذیری هم می‌تواند در پی داشته باشد.
روانشناسان اظهار کردند یکی از آسیب‌های فضای مجازی برای نوجوانان، از دست دادن انگیزه‌های تحصیلی است، نوجوانان در فضای مجازی با شغل‌های ناپایدار و کم درآمد آشنا می‌شوند و درس را رها کرده و به سراغ این مشاغل می‌روند و اگر این اتفاق بیفتد، امید به تحصیل در آنان از بین می‌رود و درس را بی ارزش می‌دانند. در این حالت، نوجوان به شکل انسانی ناقص یعنی فردی که هویت فردی، مذهبی، اعتقادی و شغلی‌اش کاملاً شکل نگرفته و بعد از این هم به صورت کامل شکل نمی‌گیرد وارد جامعه می‌شود زیرا در زمان مناسب و از راه درست وارد فضای جامعه نشده است.
روش صحیح استفاده از فضای مجازی در شرایطی که بچه‌ها از کودکی از گوشی و تبلت استفاده می‌کنند، باید به آنان آموزش داده شود. پیشگیری بهتر از درمان است، تا قبل از نوجوانی که فرزندان از والدین حرف‌شنوی دارند، با توضیح دادن دلیل منع استفاده از برخی امکانات و نرم افزارها و آسیب‌های پیش رو، باید نوجوان را قانع کرد که استفاده نابجا از فضای مجازی نکند زیرا اگر در راه غلط وارد شود، درمان و کنترل آن دشوارتر می‌شود.
دلایل بزه‌دیدگی نوجوانان در فضای مجازی
از جمله اصلی‌ترین بزه‌هایی که کودکان و نوجوانان را در فضاهای مجازی هدف قرار داده‌اند می‌توان به هرزه‌نگاری، قاچاق جنسی، آزار و اذیت اینترنتی، توریسم جنسی و خشونت رسانه‌ای اشاره کرد. بزه‌دیدگی کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، عوامل و دلایل متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
عدم‌آگاهی از ساختار و چگونگی کارکرد فضای سایبری
سهل الوصول شدن استفاده از سایت‌های اینترنتی و همچنین عضویت در شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام موجب شده است طیفی گسترده از اقشار کودک و نوجوان به‌راحتی در این فضاهای تبادل اطلاعات عضو شوند، بدون اینکه آگاهی کافی و درستی از شرایط، امکانات و چگونگی کارکرد هریک از این فضاها داشته باشند، برای مثال بسیاری از کاربران شبکه اجتماعی از برخی امکانات این شبکه در مورد اینکه چه‌طیفی از کاربران این شبکه قادر به دیدن عکس‌های وی هستند یا می‌توانند اطلاعات خصوصی وی را مشاهده کنند مطلع نیستند، لذا به‌راحتی به انتشار و اشتراک‌گذاری مطالب و محتواهای خصوصی خود دست می‌زنند و همین باعث سوءاستفاده برخی کاربران فرصت‌طلب می‌شود.
عدم‌آگاهی نسبت به فضای تبادل اطلاعات
بسیاری از والدین با توجه به اختلاف سنی و شرایط متفاوت دوران رشد خود و تفاوت‌های فاحش ارزشی حاکم بر دنیای آنها با دنیای فرزندان خود، از آسیب‌ها و فرصت‌های شبکه مجازی غافل هستند، لذا قادر به مدیریت و درک درست رفتارهای فرزندان خود نیستند و این عامل باعث تشدید در معرض آسیب قرار گرفتن فرزندان می‌شود.
عدم‌آگاهی کاربران از قوانین و جرایم فضای مجازی
با توجه به نوپا بودن شبکه‌های اجتماعی و گستردگی کاربران این شبکه طی چند سال، به‌تدریج جرایم فضای سایبری درحال عیان شدن است، اکثر کاربران اینترنتی به‌دلیل عدم‌آگاهی از قوانین شبکه‌های اجتماعی سایبری پس از انتشار محتوایی که به‌نظر آنها، امری عادی و غیرمجرمانه تلقی می‌شود، به‌عنوان مجرم احضار یا دستگیر می‌شوند که این عدم‌آگاهی در جای خود باعث افزایش جرایم این فضا می‌شود.
بنابراین آنچه در این زمینه باید به‌کار گرفته شود، افزایش سواد رسانه‌ای و آگاهی‌های عمومی به‌خصوص والدین در زمینه چگونگی کاربرد اینترنت و شناسایی این فضای ناشناخته، آموزش نیروهای تعقیب‌کننده و پلیس به‌طور کاملاً سازمان‌یافته و تخصصی و اعمال شیوه‌های نظارتی از سوی نهادهای مسئول است.
توصیه‌ها برای کاهش آسیب‌های نوجوانان از فضای سایبری
ایجاد بلوغ زودرس در نوجوانان و اثرات منفی بر رشد طبیعی جسم و روان، گوشه‌گیری و انزوا و بروز افسردگی در نوجوانان و جوانان، بروز رفتارهای عصبی و غیرمتعادل، تپش قلب و بی اشتهایی و یا کم اشتهایی و رنجور شدن جسم و بی میلی به امر تحصیل و فعالیت‌های ورزشی از آسیب‌های جسمی و روحی و روانی کار با کامپیوتر و اینترنت برشمرده می‌شود.
پلیس فتا برای مصون ماندن نوجوانان از آسیب‌های فضای سایبری توصیه‌هایی را به خانواده ارائه می‌دهد که عبارتند از:
- زمان استفاده از اینترنت را محدود کنید.
- به نوجوان بیاموزید هر چیزی که در اینترنت می‌بیند یا می‌خواند حتماً و لزوماً درست و واقعی نیست.
- روی سایت‌هایی که مراجعه می‌کند حتماً نظارت داشته باشید.
- با اطلاعات و تکنولوژی‌های جدید آشنا شوید.
- دور ماندن والدین از پیشرفت‌های جدید باعث ایجاد شکاف نسلی بین آنها با نوجوان می‌شود.
- زمان‌هایی را اختصاص دهید تا همراه فرزندتان از سایت‌های مختلف دیدن کنید، راجع به محتوای آنها صحبت کنید و بازی و فعالیت‌هایی داشته باشید. در این صورت امکان نظارت شما بر فرزندتان فراهم می‌شود.
- به نوجوان خود بیاموزید که ارتباط برقرار کردن در اتاق گفت‌وگو درست مانند صحبت کردن با یک غریبه است و باید همان احتیاط‌هایی که در این زمینه به کار می‌رود باز هم رعایت شود.
- به او بگویید که هیچ‌گاه نباید اطلاعات شخصی و خانوادگی را در اینترنت در اختیار دیگران قرار دهد.
- هرگز با کسی که در اتاق گفتگو آشنا شده ملاقات واقعی ترتیب ندهد.
- به نوجوانان آموزش دهید که همان قوانینی که در ارتباطات واقعی رعایت می‌کنیم مانند فحش ندادن، استفاده نکردن از کلمات رکیک و طنزها و مطالب مبتذل باید در اینترنت نیز به کار گرفته شود.
برخورد قاطع اما مهربان با نوجوانان
روانشناسان تاکید دارند نوجوان مانند کودک حرف‌شنوی ندارد و با نوجوانان باید قاطع اما مهربان بود اظهار داشت: نوجوانی سن استقلال طلبی است بنابراین افراد در این سن از هر راهی، به ویژه از شکاف بین والدین برای دور زدن خطوط قرمز استفاده می‌کنند در صورتی که پدر و مادر متحد باشند و قاطعانه به خطوط قرمز و قوانین تعیین شده واکنش نشان دهند، نوجوان چاره‌ای جز اطاعت ندارد.
پدر و مادر باید به ترس‌ها و اضطراب‌های خود غلبه کنند و از راه غیرمستقیم و با عطوفت و مهربانی قوانین را به گونه‌ای تنظیم کنند که هم استقلال مورد نیاز را به نوجوان بدهند و هم نسبت به خطوط قرمز و قوانین قاطع باشند.
لازم است والدین گاهی بدون اینکه فرزند متوجه شود و به بهانه‌ای سابقه مرورگر و فعالیت‌های او در فضای مجازی را کنترل کنند همچنین نسبت به دوستان فرزند خود حساس باشند که دوستان او افراد هم سن، هم فرهنگ و هم فکر با خودش باشند و نباید نوجوان را مدت زیادی در خانه خود یا منزل دیگران تنها گذاشت.
نظر شما