به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از رویکردهای مهم و یکپارچه که در توسعه پایدار شهری نقش دارد و ابعاد زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در آن مورد بررسی قرار می‌گیرد، رویکرد شهر همگرا است که در دوره ششم مدیریت شهری اصفهان در راستای ایجاد شهر همگرا و بهبود وضعیت زندگی شهروندان مورد توجه قرار گرفت که زندگی مطلوب و مناسب در شهر از محورهای اصلی این رویکرد محسوب می‌شود.
در رضایت از زندگی عوامل مختلفی مانند رفاه، آسایش و کیفیت و ایمنی بسیار حائز اهمیت است و نقش مهمی دارد که در رویکرد شهر همگرا به این موارد توجه می‌شود، بنابراین شهروندان در سطوح مختلف اجتماعی می‌توانند از امکانات و خدمات شهری بهره‌مند شوند؛ از ویژگی‌های بارز رویکرد شهر همگرا تطبیق‌پذیری آن با مکان‌ها و شهرهای گوناگون و بهبود زندگی به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار شهری است.
با توجه به مشکلات موجود در شهرها ضرورت فزاینده و فوری برای حکمروایی کل‌گرایانه، جامع و برنامه‌ریزی توسعه شهری را می‌طلبد و رویکردی که بتواند به رفع مشکلات مناطق شهری کمک کند، رویکرد شهر همگرا به عنوان یک رویکرد جامع و فراگیر برای توسعه پایدار شهری است که چالش‌های شهری را به فرصت تبدیل می‌کند و روشی برای پاسخ به تغییرات اقلیمی و چالش‌های شهری شهرها خواهد بود، لذا به منظور بررسی زوایای پیدا و پنهان همگرایی شهرها و مزایای شهرهای همگرا برای شهروندان، گفت‌وگویی با فهیمه فدایی، دکترای برنامه‌ریزی شهری انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
رویکرد حکمرانی شهر همگرا چیست؟
این رویکرد مجموعه‌ای از روش‌های مختلف مدیریت را به دولت‌های محلی ارائه می‌دهد؛ متأسفانه شهرهای ایران برای سازندگان و سرمایه‌گذاران برنامه‌ریزی شده است، به طور مثال طرح‌های جامع یا تفصیلی در صورتی تدوین می‌شود که دست شهرداری در ایجاد تغییرات شهری مانند تراکم فروشی و تغییر کاربری باز باشد.
این رویکرد یک برنامه‌ریزی همه جانبه است و تاکید می‌کند شهر را باید با مردم و برای اقشار مختلف مردم از جمله سالمندان، بانوان، کودکان، معلولان، جوانان و اقشار به حاشیه رانده شده، گروه‌های کم درآمد برنامه‌ریزی کنیم.
بحث اصلی در رویکرد شهر همگرا در گروی شهرداری با تفکر و رویکردی همگرا است، بدان معنا که در شهرداری‌ها، هر معاونت به دنبال مسائل بخش مربوط به خود نباشد، بلکه همکاری، هماهنگی و تشریک مساعی وجود داشته باشد تا از دوباره کاری جلوگیری شود.
همچنین این رویکرد این‌گونه بیان می‌کند که شهرداری یا حکومت‌های محلی نمی‌توانند همزمان تمام مسائل شامل برنامه‌ریزی، اجرا، تعمیر و نگهداری را به تنهایی انجام دهد، بنابراین بهتراست که در این زمینه از مشارکت شهروندی استفاده شود؛ شهرداری با اعمال نظرات شهروندان در تمام این فرایندها می‌تواند مسئولیت برنامه‌ریزی را برعهده گیرد و شهروندان آن جامعه در فرایند اجرا و نگهداری مشارکت داشته باشند.
در چه زمینه‌هایی می‌توان از ابعاد حکمرانی همگرا استفاده کرد؟
این رویکرد ابعاد مختلفی نظیر: فضایی، زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد و سیستم‌های شهری را با دیدگاه نهادی ادغام می‌کند. برای انجام این رویکرد باید شش گام مهم از جمله سازماندهی فرآیند، تشخیص وضعیت فعلی، شناسایی مسائل کلیدی و تعیین اهداف، توسعه پیشنهادات، ارزیابی اثرات پیشنهادات، تدوین استراتژی اجرایی انجام شود.
برای ارزیابی اثرات پیشنهادات می‌توان طرح‌های شهری را به طور مداوم ارزیابی کرد و خوشبختانه شهرداری اصفهان در این زمینه اقدامات مؤثری انجام داده است. از رویکرد شهر همگرا می‌توان در زمینه بررسی پایداری و ارزیابی وضعیت موجود برای تهیه طرح‌ها و پروژه‌های توسعه یا توسعه مجدد محلات یا مناطق شهری در مقیاس‌های مختلف، از محله تا شهر استفاده کرد.
راهکارهای تحقق شهر همگرا چیست؟
در این دیدگاه باید از مشارکت همه‌جانبه شهروندان، بخش خصوصی، دانشگاه و جامعه مدنی استفاده کرد و از آنها خواسته شود که نظرات، بینش‌ها و دیدگاه‌های خود را در خصوص شهر عنوان کنند؛ ساکنان هر محله با ویژگی‌های محل سکونت خود آشنا هستند و چالش‌ها و فرصت‌های محله خود را می‌شناسند که با استفاده از این شناخت می‌توان چالش‌ها را به فرصت تبدیل و مشکلات محله را توسط خود ساکنان برطرف کرد.
مشکل شهرهای ایران در رویکرد شهر همگرا، نظام نهادی مدیریتی شهری است که از سال ۱۳۳۴ در کشور رواج یافت و تا وقتی که در شهرداری‌ها دچار تمرکززدایی هستیم و شیوه اداره شهر به شیوه حکومت‌های محلی نباشد، این رویکرد در شهر قابل تحقق نخواهد یافت. همچنین تأمین مالی درآمد شهرداری‌های کشور ما بر اساس توسعه پایدار نیست و با اصول توسعه پایدار شهری مطابقت ندارد که این امر یکی از موانع تحقق رویکرد شهر همگرا محسوب می‌شود، اما می‌توان با انجام فعالیت‌های تحقق‌پذیری این رویکرد را در شهرها بهبود بخشیم.
با بهبود زیرساخت‌های اجتماعی در محلات مانند افزایش فرهنگ‌سراها، پارک‌ها، سراهای محله، مساجد می‌توان از مشارکت شهروندی استفاده کرد؛ در رویکرد شهر همگرا، شهردار باید اعتماد شهروندان را جلب کند.
بهره‌گیری از چالش‌ها به عنوان فرصت نکته حائز اهمیت دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد؛ شهروندان اصفهانی به طور میانگین روزانه در حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ تن پسماند تولید می‌کنند که تا حد امکان بازیافت و باقی‌مانده آن دفن می‌شود، در حالی که باید با شیوه‌ها و تکنولوژی‌های نوین از پسماندها بیشترین استفاده را برای تولید سوخت داشته باشیم.
در شهرداری شهرهایی مثل استکهلم، اوپسالا از چالش دفن پسماند به عنوان یک فرصت استفاده می‌کنند، به این طریق که از این پسماند بیوگاز تولید کرده و به عنوان سوخت اتوبوس‌های عمومی در شهر از آن استفاده می‌کنند؛ چرا که بیوگاز ذرات آلاینده کمتری برای محیط زیست ساطع می‌کند.
مزایای توجه به رویکرد همگرا برای شهروندان چیست؟
اصل اساسی در رویکرد شهر همگرا مشارکت شهروندی است. وقتی این مشارکت به شکل آگاهانه توسط شهروندان انجام شود، کیفیت اجرای برنامه‌ها و بهره‌وری افزایش می‌یابد و از تحمیل هزینه‌های سنگین بر سازمان‌های شهری از جمله شهرداری جلوگیری می‌کند.
همچنین مشارکت شهروندی از بی‌تفاوتی، تک‌روی، نبود حس تعاون، تحرک و تمایل به تأمین منابع محدود و شخصی در میان شهروندان جلوگیری می‌کند؛ وقتی افراد در تصمیم‌گیری‌هایی که بر سرنوشت آنها تأثیر می‌گذارد، مشارکت داشته باشند، از احساس کارایی و خود اثربخشی بالایی برخوردار می‌شوند، لذا خود را فردی مفید، دارای آزادی عمل، قدرت انتخاب و اثرگذار در آن جامعه یا شهر تلقی می‌کنند.
همچنین مشارکت موجب بهره‌گیری از توانمندی‌های دیگران می‌شود، همدلی و صمیمیت نیز افزایش می‌یابد که این امر به نوبه خود سبب افزایش شادی شهروندان می‌شود، شاد بودن افراد جامعه تنها یکی از شاخص‌های زندگی مطلوب در جامعه و شهر است، هرچه قدر شهروندان یک شهر با نشاط‌تر باشند، احساس رفاه بیشتری دارند، بنابراین افراد نگرش بهتری نسبت به زندگی و مسائل پیرامونی خود پیدا می‌کنند و این امر زمینه را برای همبستگی و انسجام اجتماعی بالا در شهر فراهم می‌کند.
نظر شما