به گزارش خبرنگار ایمنا، ابتکار عمل، مهمترین مفهومی بود که رزمندگان ایران در زمستان ۶۲ در پی دستیابی به آن عملیاتی به گستردگی خیبر را تدارک دیدند تا اقدامات اطمینان‌بخش دشمن بعثی پس از عملیات‌های آزادسازی خرمشهر و دیگر مناطق اشغال شده را، نقش بر آب کنند.
عملیات خیبر، گرچه با موفقیت صددرصدی نیروهای ایرانی همراه نبود اما نشان داد که ایران طی جنگ تحمیلی شاید به دلیل تحریم‌های بسیار در حوزه تسلیحات با کاستی‌های مواجه شد اما ابتکارات و ابداعاتی از جنس پل خیبر و حضور در جبهه جنوب برای تسلط بر دشمن، توانست این خلأ را تا حدود زیادی جبران کند.
ایران پیش از آغاز عملیات خیبر
ماه‌ها و هفته‌های منتهی به عملیات خیبر از آن جهت که رژیم بعث درباره توان نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی بسیار نگران شده بود، اهمیت خاصی داشت. صدام حسین با از دست دادن خرمشهر در عملیات بیت‌المقدس در اردیبهشت سال ۶۱، در عمل، رؤیای اشغال ایران را برباد رفته می‌دید و اکنون بیش از پیش نگران دستاوردهای خود از اشغالگری و تجاوز بود.
رژیم بعث پیش از اجرای عملیات‌های آزادسازی خرمشهر و رفع حصر آبادان، همچون مارگزیده‌ای بود که از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد؛ به همین دلیل بود که همزمان با استقرار نیروهای ایرانی در شرق دجله، پروپاگاندای رسانه‌ای خود را علیه توانایی رزمی و نظامی ایران به راه انداختند و ضمن ایجاد تردید در این زمینه درباره واکنش شدید به هرگونه عملیات نظامی تازه ایران هشدار دادند. آمریکا به صورت آشکار نگرانی خود را از پیروزی رزمندگان ایران اعلام می‌کند و کشورهایی چون فرانسه در راستای رفع این نگرانی تازه‌ترین تجهیزات نظامی خود مانند هواپیماهای «سوپراتاندارد» مجهز به موشک‌های «اگزوست» را در اختیار دیکتاتور عراق قرار می‌دهد. شورای امنیت سازمان ملل هم پس از ماه‌ها از تجاوز رژیم بعث به خاک ایران، در قطعنامه ۵۴۰ نسبت به تداوم جنگ و خشونت در منطقه خلیج فارس هشدار می‌دهد. عناصر وابسته و ضدانقلاب و نظام در داخل کشور هم با شکست‌های پی در پی از هم گسیخته شده و درگیری‌های داخلی آرامش نسبی به خود می‌گیرد.
زمستان ۶۲ و در اثنای آغاز عملیاتی تازه برای راندن خطوط دشمن به مرزهای پیشین، منطقه هورالهویزه به عنوان نقطه‌ای خاص از جغرافیای جنگ از سوی فرماندهان نظامی انتخاب می‌شود و دلیل گزینش این جغرافیای خاص ابعاد نظامی و انسانی آن است. از بعد نظامی عراق به دلیل دشواری شرایط کمتر توان تسلط نظامی بر آن را داراست و از منظر انسانی هم این منطقه نزدیک‌ترین بخش به روستاهای شیعه‌نشین اما محروم عراق است که می‌تواند در صورت نیاز و ضرورت به عنوان نکته مثبتی در نبرد آینده به کمک رزمندگان آید.
جزئیات عملیات خیبر
منطقه عملیاتی خیبر، یکی از ابهامات فرماندهان ارتش و سپاه در زمستان ۶۲ بود؛ منطقه‌ای که در شمال شهر بصره عراق قرار داشت که از شمال به العزیز و روستای الصخره، از جنوب به نشوه و طلائیه، از غرب به جاده العماره – بصره و از شرق به حاشیه ساحلی هور، نزدیک جاده سوسنگرد – طلائیه، منتهی می‌شد. تنها راه تردد به آب‌های راکد هورالهویزه که از باران‌های موسمی، رودهای دجله و کرخه تغذیه می‌شد؛ تعداد معدودی آبراه بود و جزایر شمالی و جنوبی مجنون که از نظر اقتصادی و نظامی اهمیت بسیاری داشتند و همواره هم نیروهای ایران و هم عراقی بر سر تسلط بر آن در تقابل بودند.
محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران تاکید داشت که به دلیل شرایط خاص منطقه هور، عراق حمله‌ای از آن منطقه را پیش‌بینی نمی‌کند و می‌توان از همین موضوع به منظور غافلگیری بهره گرفت. از سوی دیگر ظرفیت حمله در بخش‌های دیگر جبهه جنوب به دلیل تعدد موانع کاهش یافته بود. طراحی عملیات با قرارگاه‌های سپاه بود و پس از یک دوره کامل از شناسایی و آموزش، اطلاعات جمع‌آوری شده در اختیار فرماندهان قرار گرفت و آنها را برای اجرای عملیاتی در منطقه بکر اما دشوار هورالهویزه قانع کرد.
بر اساس آنچه در برنامه‌ریزی‌های طراحان عملیات خیبر لحاظ شده بود، در این عملیات دو محور مستقل «زید» با فرماندهی قرارگاه کربلای ارتش و محور هورالهویزه تحت پوشش قرارگاه نجف با فرماندهی سپاه باید ایفای نقش می‌کردند که برای قرارگاه نجف پنج زیرمجموعه قرارگاهی و شش کارویژه مشخص اعلام شده بود.
قرارگاه نصر باید جاده العماره - بصره با به تصرف خود درمی‌آورد. قرارگاه جدید مسیر تقاطع بغداد-بصره-حماره را باید فتح می‌کرد. قرارگاه حنین ضمن تسلط بر جزیره جنوبی و نیمه شرقی و شمال جزیره شمالی باید به محور طلائیه ملحق می‌شد. شکستن خط سخت طلائیه و باز کردن راه زمینی برای پشتیبانی بر عهده قرارگاه فتح گذاشته شد و قرارگاه بدر هم عهده‌دار تصرف نیمه غربی جزیره جنوبی و پل نشوه شد و در نهایت مسئولیت قرارگاه نوح پشتیبانی نیروهای عمل‌کننده بود.
گرچه به دلیل گستردگی تحریم‌ها علیه نیروی هوایی جمهوری اسلامی در آن مقطع، این نیرو با کاهش توان مواجه بود اما پشتیبانی هوایی از عملیات را با تمام توان و داشته‌های خود انجام داد. به این ترتیب عملیات خیبر شامگاه (ساعت ۲۱:۳۰) روز سوم اسفندماه سال ۶۲ با رمز «یا رسول الله» آغاز شد. در مرحله نخست، اهدافی چون تسلط بر جاده بغداد-بصره میسر شد اما در یورش به جزیره مجنون و تصرف و تسلط بر آن مشکلاتی به وجود آمد و الحاق قرارگاه‌ها در منطقه طلائیه به تعویق افتاد. خطوط دشمن در منطقه طلائیه شکسته نشد و نیروهای ایرانی ناچار به عقب‌نشینی شدند.
جنگ با شدت بسیار در جزیره مجنون ادامه یافت سردارانی چون «ابراهیم همت» فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول الله، «حمید باکری» قائم مقام لشکر ۳۱ عاشورا، «مرتضی یاغچیان معاون لشکر عاشورا» همچنین هفت فرمانده گردان و ۱۸۰۰ تن از رزمندگان به شهادت رسیدند و حدود ۱۵ هزار تن نیز مجروح شدند.
دشمن با مشاهده مقاومت دلیرانه رزمندگان اسلام در جزیره مجنون بار دیگر خوی ددمنشانه خود را به رخ کشید و این جزیره و مناطق عملیات را با بمب‌های شیمیایی بمباران کرد. عملیات خیبر با انهدام ۲۳ یگان عراق و کشته و زخمی شدن ۱۵ هزار نفر از آنها به پایان رسید.
اهداف استراتژیک عملیات خیبر
منطقه عملیاتی انتخاب شده در خیبر آن اندازه بکر و همراه با موانع طبیعی بود که فرماندهان زبده جنگ را نیز درباره احتمال موفقیت آن دچار ابهام کرد؛ با پایان عملیات اما ایران نشان داد که توان بهره‌گیری از چنین مناطقی را هم برای فشار بر دشمن دارد و این باور را می‌توان مهمترین دستاورد عملیات خیبر دانست. موفقیت در این عملیات به معنای یافتن نقاط ضعف کلیدی نیروهای ایران بود و در آن تلاش شد حمله به دشمن را نه فقط از یک جبهه بلکه از چند جبهه متفاوت انجام داده و تجربه دور زدن و غافلگیری دشمن را به دست آوردند.
۳۰۰ مأموریت شناسایی در منطقه هور و ۱۰۰ مأموریت شناسایی در مناطق چزابه، طلائیه و زید، تمرین بسیار مهمی برای نیروهای شناسایی ایران بود که طی شش ماه توانستند آبراه‌ها، معابر، سیل بندها و جزایر مجنون شمالی و جنوبی و همچنین جاده‌ها و بزرگراه‌های عراق در استان‌های عماره و بصره را مورد رصد قرار داده و عکس و فیلم تهیه کنند.
این در حالی بود که اطلاعات نظامی ایران از طریق ماهواره‌های پیشرفته آمریکا در اختیار رژیم بعث قرار گرفته بود. در نهایت مهمترین دستاورد نظامی عملیات خیبر که شهرت جهانی هم یافت، پلی بود که به نام همین منطقه نامگذاری شد. پل ۱۳ کیلومتری خیبر که توسط گردان مهندسی رزمی سپاه پاسداران و با مشارکت جهاد سازندگی و وزارت صنایع سنگین ساخته شد.
خیبر به عنوان طولانی‌ترین پل شناور در تاریخ نظامی جهان، در برابر بمباران‌های شدید عراقی‌ها مقاومت بسیاری از خود نشان داد. سرعت و نحوه تعویض قطعات آسیب دیده آن هم در نوع خود جالب توجه بود. میلیاردها دلار هزینه جنگی که صدام بر مردم عراق تحمیل کرده بود نتیجه موردنظر وی را در پی نداشت و از این‌رو تلاش‌ها برای کشاندن ایران پای میز مذاکره و زمزمه‌های صلح بیش از پیش شنیده می‌شد.
گرچه استفاده گسترده از سلاح‌های شیمیایی از سوی عراق در منطقه خیبر در محافل جهانی بایکوت خبری شد اما رسانه‌ها به خوبی تحلیل کردند که قدرت نظامی صدام روبه افول است.
نظر شما