به گزارش خبرنگار ایمنا، با توجه به افزایش روزافزون جمعیت شهرنشینی و مصرف‌گرایی با پدیده‌های مختلف اجتماعی و زیست‌محیطی مواجه هستیم که یکی از مهم‌ترین آنها، پسماندهای شهری است که روز به روز بر حجم و تنوع آن افزوده می‌شود.
بازیافت پسماندهای شهری به دلیل برگشت آن به چرخه تولید و مصرف مجدد، کاهش چشمگیر حجم و وزن پسماندهای شهری، کاهش هزینه‌های مربوط به جمع‌آوری و دفع مواد زائد، صرفه‌جویی در اراضی مورد نیاز برای دفن زباله، کاهش استهلاک و هزینه‌های تعمیرات و نگهداری کارخانه‌های کمپوست مورد توجه قرار گرفته است.
امروزه استفاده از تکنولوژی‌های نوین در مدیریت پسماند شهری یک امر ضروری است، یکی از تکنولوژی‌های روز دنیا برای مدیریت بخش آلی پسماندها، استفاده از روش هضم بی‌هوازی است که منجر به کاهش چشمگیر شیرابه و رفع بوی نامطبوع متصاعد شده از این پسماندها و تولید چند نوع محصول شامل کود کمپوست باکیفیت و گاز قابل تبدیل به انرژی برق می‌شود.
سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان در پاسخ به نیاز رشد روز افزون جمعیت و تنوع پسماندهای تولیدی همواره کوشیده است همگام با فناوری‌های روز دنیا گام بردارد، لذا استفاده از فناوری‌ها و خدمات نوین شهری را در دستور کار خود قرار داده است. برای آگاهی از برنامه‌ها، مشکلات و برنامه‌ریزی آینده آن، گفت‌وگویی را با غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
چه مشکلات و چالش‌هایی در سازمان مدیریت پسماند احصا شده است؟
سازمان مدیریت پسماند با توجه به رسالتی که بر عهده دارد، باید پسماندهای تولید شده توسط شهروندان در شهر را مدیریت کند، اما یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این حوزه، نبود مدیریت یکپارچه پسماندها است که در حال حاضر سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان مدیریت پسماندهای خشک و پردازش آن را بر عهده دارد. پسماند باید از مبدا تا مقصد شامل تولید، حمل‌ونقل، انتقال، پردازش و دفع راهبری شود، اما در این پروسه موازی‌کاری‌های زیادی اتفاق می‌افتد.
افرادی هستند که معتقدند مواد بازیافتی، پسماند نیست و مالکیت دارد که این باور و تفکر اشتباه است، زیرا نبود مدیریت یکپارچه و مسیردهی درست به این پسماندها از نظر محیط زیستی، اجتماعی، بهداشتی و سلامت اثرگذار است.
طبق ماده هفت قانون مدیریت پسماند، مدیریت اجرایی همه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و خارج از حوزه و وظایف شهرداری‌ها ودهیاری‌ها به عهده بخشداری‌ها است.
از سال‌های گذشته، به سازمان مدیریت پسماند به‌جای یک سازمان محیط زیست محور بیشتر به عنوان یک سازمان درآمدی نگاه شده است؛ سیاست‌گذاری دوره‌های قبلی بر این اساس بود که تهیه زیرساخت‌های لازم همچون ماشین‌آلات، امکانات و تجهیزات و فناوری‌های روز دنیا در حوزه دفع پسماند در زمینه مدیریت پسماند به عهده این سازمان است که با توجه به بالا بودن قیمت آن و ناتوانی در تهیه بودجه، خرید این زیرساخت‌ها محقق نمی‌شد و باعث شد از نظر مدیریت پسماند نتوانیم با دنیا همگام باشیم؛ البته این موضوع در همه شهرهای کشور اتفاق افتاده است و تنها مختص اصفهان نیست.
در این دوره مدیریت شهری نگاه مناسبی به مدیریت پسماند شده است و در حوزه تأمین بودجه، سیاست‌گذاری خوبی انجام شده و پیگیری‌هایی نیز از جانب سازمان مدیریت پسماند برای جذب بودجه‌های ملی آغاز شده است که امیدواریم بتوانیم از ظرفیت‌های قانونی خود استفاده کنیم و با ورود شهرداری به حوزه زیرساخت‌های مدیریت پسماند، بودجه‌های ملی نیز جذب شود.
با توجه به نقدینگی بالا در حوزه زیرساخت‌ها، سازمان مدیریت پسماند بدون بودجه‌های حمایتی نمی‌تواند به این حوزه ورود کند؛ حتی از دلایل تأخیر در اجرای پروژه‌های خردتر این سازمان می‌توان به هزینه‌های بالای تبدیل پسماند به کود کمپوست و تأمین نشدن نقدینگی سازمان اشاره کرد.
اعتمادسازی بین شهروندان و شهرداری و سازمان مدیریت پسماند مقداری کم‌رنگ شده است که دلیل آن مدل خدماتی، نگاه ما و نگاه مردم به حوزه تفکیک در مبدا است، لذا از مردم درخواست دارم به این موضوع نگاهی محیط‌زیست محور داشته باشند.
طبق قانون، رسالت شهروندان این است که پسماند خود را در بخش‌های مشخص شده توسط مدیریت اجرایی پسماند تفکیک کنند و تحویل دهند. پسماند از تولیدات غیرقابل اجتناب هر جامعه و مدیریت آن نیاز اصلی جامعه است که اگر هر یک از بخش‌ها در حوزه وظایف خود درست عمل نکنند، مشکلاتی به وجود خواهد آمد. با توجه به اینکه شهروندان تولیدکننده پسماند هستند، نگاه ما در سازمان مدیریت پسماند در حال تغییر است و شهروندان باید به ما اعتماد و همراهی کنند تا این سازمان بتواند به موفقیت برسد.
چه اقداماتی برای اعتمادسازی و رابطه دوسویه شهروندان و مدیریت اجرایی پسماند انجام شده است؟
در حال نظرسنجی و آسیب‌شناسی از مردم و بررسی چالش‌ها در این حوزه هستیم چرا که باید بدانیم مردم از ما چه انتظاراتی دارند و تحقق خواسته‌های آنها را از اولویت‌های اصلی می‌دانیم؛ لذا در راستای همکاری و اعتمادسازی طرح‌های تشویقی سازمان مدیریت پسماند برای تقدیر از عملکرد شهروندان فعال و همراه تداوم دارد و باید در این راستا اقدامات مناسبتی و برنامه‌ریزی‌های بیشتری انجام شود، اما این نکته را نباید فراموش کنیم که دفع پسماند، پردازش و جابه‌جایی آن هزینه‌های زیادی دارد.
در سطح شهر شاهد هستیم که انبارهای غیرمجازی که مالیات و بیمه پرداخت نمی‌کنند، با به‌کارگیری نیروی انسانی غیرمجاز و رعایت نکردن بسیاری از موارد بهداشتی و زیست‌محیطی، پسماندهای خشک را به قیمت‌های بالا خریداری کرده و خسارات پنهانی برای جامعه و محیط زیست به همراه دارند که بسیاری از شهروندان از این موضوعات آگاهی ندارند.
با فعالیت افراد دوره‌گرد و زباله‌گردهایی که بخشی از پسماندها را جدا کرده و به واحدهای غیرمجاز منتقل می‌کنند، محصولات تولیدی از راه‌های مختلفی همچون تولید کارتن‌های شیرینی غیربهداشتی یا جعبه‌های پیتزا به سفره مردم منتقل می‌شود و سبب بیماری خواهد شد؛ حتی هنگام مراجعه کودکان کار به در منازل، شهروندان به دلیل حس انسان دوستی مواد بازیافتی خود را به آنها تحویل می‌دهند که این اقدام در نگاه اول کار قشنگی است، اما اگر به عمق آسیب‌های آن توجه کنیم، کار درستی نیست.
سازمان مدیریت پسماند پس از انتخاب پیمانکار، نظارت لازم را بر روند انجام اقدامات، محل تفکیک پسماندها و محل فروش به صنایع به ویژه مواردی که می‌تواند وارد سفره غذایی شود، دارد.
یکی از پسماندهایی که نیاز به مدیریت خاص دارد، پسماندهای خطرناک خانگی است که سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان اقداماتی برای تفکیک این پسماندها انجام داده است؛ از آن جمله این اقدامات می‌توان به توزیع جعبه‌های ایمن "سیفتی‌باکس" برای تفکیک و جداسازی پسماندهایی همچون تیغ، سر سرنگ، لانست قند خون، باطری و سایر اشیا تیز و برنده اشاره کرد، این جعبه‌ها به وفور در ایستگاه‌های پسماند موجود است، این فرهنگ در خانواده‌های اصفهانی نهادینه شده است که تفکیک اجزای کوچک و خطرناک پسماند در منازل انجام شود.
مدیریت پسماندهای پزشکی در شهر اصفهان چگونه انجام می‌شود؟
مطابق با ماده هفت قانون مدیریت پسماند، وظیفه مدیریت پسماندهای ویژه بر عهده تولیدکننده آن است، علی‌رغم آنکه به طور ذاتی سازمان مدیریت پسماند در جهت مدیریت پسماندهای پزشکی و بیمارستانی وظیفه‌ای ندارد و قانون صراحتاً مدیریت این گونه پسماندها را بر عهده تولیدکننده قرار داده است، سازمان مدیریت پسماند پژوهش‌ها و مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده است که نتیجه این مطالعات، دو راهکار شامل احداث پسماندسوز بیمارستانی و یا لندفیل ایمن و بهداشتی برای این نوع پسماندها است.
پیگیر هستیم تا با همکاری دانشگاه علوم پزشکی و مشارکت سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای خرید زباله‌سوزهای پزشکی استاندارد روز دنیا اقدام کنیم، زیرا روزانه ۱۵ تن پسماند پزشکی در شهر اصفهان تولید می‌شود و تمام مطب‌ها، بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و کلینیک‌ها تولیدکننده این پسماندها هستند.
البته اعتبار مورد نیاز برای اجرای یک لندفیل استاندارد پزشکی جدید در سال جاری ۴.۵ میلیارد تومان است، همچنین در حال مذاکره با دانشگاه علوم پزشکی و سازمان محیط زیست هستیم تا با جایگزین‌سازی دستگاه‌های زباله‌سوز، دفن پسماندهای پزشکی به صفر برسد.
آیا الزامی برای مدیریت یکپارچه پسماندهای پزشکی وجود دارد؟
علی‌رغم اینکه در دیگر شهرهای کشور چرخه مدیریت پسماندهای پزشکی یکپارچه نیست، اما شهر اصفهان در این زمینه پیشرو بوده است؛ یکی از مواردی که در چندین سال گذشته از آن کوتاه نیامدیم، موضوع دفع پسماندهای پزشکی است و اجازه ندادیم در یک دهه گذشته این پسماندها خطرناک وارد چرخه دیگر پسماندها شود. این موضوع الزام داشته است و سازمان مدیریت پسماند به صورت جدی به این موضوع ورود خواهد کرد.
در مناطق پانزده‌گانه شهرداری مسئولان حقوقی داریم که به این موضوعات ورود پیدا کرده‌اند و حوزه قضائی نیز همکاری لازم را انجام داده و آرای قاطعی را صادر کرده است. دانشگاه علوم پزشکی نیز همکاری لازم را داشته است و در صورت وجود موردی به صوت قانونی و قاطع برخورد خواهیم کرد.
پردازش پسماندها در کارخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟
روزانه حدود ۹۰۰ تن پسماند شهر اصفهان وارد کارخانه کود آلی می‌شود که از این میزان ۵۵۰ تن آن مواد آلی است که در فرایند هوازی این مواد تبدیل به کود کمپوست می‌شود؛ در سال‌های اخیر مطالعات بسیاری زیادی در خصوص فناوری‌های نو انجام شده است که هاضم یکی از آنها به‌شمار می‌رود که به صورت پایلوت اجرایی شده است، در نظر داریم با استفاده از تکنولوژی "هاضم بی‌هوازی" پسماندهای آلی را به کود کمپوست تبدیل کنیم تا حجم گازهای گلخانه‌ای تولید شده بیش از پیش کاهش یابد و از انرژی حاصل از آن نیز برق تولید کنیم. از دیگر کاربردهای این سیستم می‌توان به کاهش بوی کود کمپوست تولیدی و افزایش کیفیت محصول نهایی اشاره کرد.
مطالعات در زمینه تکنولوژی هاضم بی‌هوازی توسط متخصصان این سازمان انجام شده است و به فناوری ساخت پایلوت آن دست پیدا کردیم، در حال حاضر انجام مقدمات فراخوان سرمایه‌گذاری برای احداث فاز ۲۰ تنی در دست اقدام است و شهرداری اصفهان نیز برای این موضوع ردیف بودجه تخصیص داده است که پس از آن اجرای فاز ۳۰۰ تنی را در دستور کار خواهیم داشت. با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده مرحله ساخت فاز ۲۰ تنی این سیستم در سال آینده آغاز خواهد شد.
آیا برای کاهش میزان تولید پسماندها برنامه‌ریزی شده است؟
با توجه به اینکه اجتناب از تولید پسماند در رأس هرم مدیریت پسماند قرار دارد، این موضوع به عنوان اولویت‌های اصلی در دستور کار برنامه‌های آموزشی و فرهنگی سازمان قرار گرفته است و محصولات آموزشی زیادی برای اقشار مختلف شهروندان در این زمینه نیز تولید شده است.
معتقدم اصفهان در زمینه کاهش تولید پسماند موفق بوده است؛ با توجه به جمعیت دو میلیون نفری اصفهان و تولید روزانه حدود یک‌هزار تن پسماند سرانه تولید پسماند نزدیک ۵۰۰ گرم است که این میزان در یک دهه گذشته نیز تفاوت چندانی نداشته است.
مطابق با ماده ۱۲ آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند تولیدکنندگان و واردکنندگان بعضی از صنایع باید پسماند حاصل از کالاهای خود را بازیافت کنند و در صورتی که نتوانند این اقدام را انجام دهند، باید برابر نیم در هزار ارزش کالا را همزمان با فروش و یا ورود به صندوق پرداخت کنند.
یکی از بودجه‌هایی که در صدد جذب آن هستیم، عوارضی است که باید طرح و پروژه برای آن بودجه تعریف شده باشد؛ البته برنامه راهبردی سازمان مدیریت پسماند به صورت پنج‌ساله تهیه شده است که طبق آن در صدد هستیم بودجه‌های ملی را نیز جذب کنیم.
یکی دیگر از اقداماتی که برای کاهش تولید زباله در دنیا مرسوم است، دریافت عوارض‌های متناسب با میزان تولید پسماند است که با افزایش تولید زباله باید عوارض بیشتری در این حوزه پرداخت شود که در کشور ما نهادینه نشده است. یکی از سیاست‌هایی که باید در کشور نهادینه شود این است که اگر کسی تولید پسماند بیشتری دارد باید عوارض پرداخت کند و کسی که تولید نمی‌کند باید تشویق شود.
در زمینه مشاغل پرزباله که اغلب اصناف و تولیدکنندگان هستند نیز وزارت کشور دستورالعملی تهیه و در قالب مشاغل پرزباله به شهرداری ابلاغ کرده است که این مشاغل شناسایی می‌شوند و باید عوارض پرداخت کنند. تمام اقدامات سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان اقدامات زیست‌محیطی است که همراهی و همکاری همه مردم را می‌طلبد و اگر این همکاری نباشد مانند یک چالش بزرگ خواهد بود، لذا رابطه دو سویه ما و مردم باید هر چه بیشتر حفظ شود.
با توجه به اینکه در حال حاضر فرهنگ، روش زندگی و اقلیم تغییر یافته است، متناسب با آن باید مردم نیز رویکرد خود را عوض کنند؛ ساده‌ترین راه ارتباطی مردم و سازمان مدیریت پسماند، سامانه ۱۳۷ است و منتظر پیشنهادات سازنده آنها هستیم.
نظر شما