ایمان ابراهیمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، پیرامون تأثیرات رهاسازی مقطعی آب زاینده‌رود بر اکوسیستم این منطقه، اظهار کرد: رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی در مرکز ایران قرار گرفته است، منطقه‌ای که در آن رودخانه‌های دائمی و تالاب‌های بزرگ و مهمی وجود ندارد؛ لذا این منطقه منحصربه‌فرد است. این در حالی است که کشور ایران در مرکز یک مسیر بلند مهاجرتی برای پرنده‌های که هر سال پرواز خود را از آغاز فصل پاییز از شمال دریای خزر و به خصوص از آسیای میانه و سیبری شروع می‌کنند و از آفریقا و شرق دریای مدیترانه به این مسیر رو می‌آورند، است.
عبور سالانه شش میلیون پرنده از آسمان ایران
وی ادامه داد: این موقعیت ویژه، ایران را به توقف‌گاه مهمی برای پرندگان تبدیل کرده است؛ به همین خاطر در جهان به ایران لقب «پل مهاجرت پرندگان دنیا» داده‌اند، مسئله‌ای که نشان از اهمیت ایران در این زمینه دارد. این در حالی است که تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود در این میان از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است، زیرا در منطقه‌ای واقع شدند که رودخانه و تالاب دیگری وجود ندارد.
پرنده‌شناس و مدیرعامل انجمن آوای بوم ایران تصریح کرد: بر این اساس حداقل شش میلیون پرنده هر سال برای مهاجرت وابسته به عبور از ایران هستند؛ در عین حال برای توقف و ماندگاری به تالاب‌ها و رودخانه‌های ایران نیاز دارند، این در حالی است که طی دهه‌های گذشته در رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی حداقل ۵۰ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی می‌زیسته‌اند، اما رهاسازی مقطعی آب باعث شده است تا عده زیادی از این گونه‌ها از بین بروند؛ بنابراین امروز دیگر این گونه‌ها را نمی‌بینیم.
شوک خشکسالی به پرندگان آبزی
وی در خصوص علت این وضعیت ادامه داد: بسیاری از پرنده‌ها مسیر و مختصات مهاجرتشان را از طریق حافظه ژنی از والدین خود دریافت می‌کنند. آن‌ها به صورت وراثتی آگاه هستند که باید چه مسیری را طی کنند؛ به همین خاطر می‌دانند که به عنوان مثال در ایران، باید در کدام رودخانه‌ها و تالاب‌ها توقف و استراحت کنند. آن‌ها در این توقف‌گاه‌ها به میزانی چربی ذخیره می‌کنند که بتوانند به توقف‌گاه بعدی برسند.
ابراهیمی با اشاره به وضعیت خشک زاینده‌رود و تالاب گاوخونی افزود: این پرنده‌ها با دیدن این توقف‌گاه خشک که هیچ چیزی برای استراحت آن‌ها ندارد، شوکه می‌شوند. در نتیجه متأسفانه جمعیت طیف وسیعی از این پرنده‌ها در این‌جا از بین می‌روند؛ زیرا جایی برای استراحت آن‌ها وجود ندارد. در این میان، پرنده‌هایی که قدرت سازگاری و وفق پذیری بالایی از خود نشان می‌دهند، توانایی آن را دارند که خود را با شرایط موجود بهتر وفق دهند.
مدیرعامل انجمن آوای بوم ایران ادامه داد: آن‌ها در چنین وضعیتی مسیر مهاجرتشان را به صورت موقت تغییر می‌دهند تا بتوانند چربی بیشتری را برای یافتن زیست‌گاه‌های جدید، ذخیره کنند. برخی از این گونه پرنده‌ها را در چند روز گذشته در رودخانه زاینده‌رود مشاهده کردیم.
کمتر از ۱۰ گونه از ۴۰ گونه پرنده زاینده‌رود، زنده هستند
وی افزود: این پرنده‌ها توانسته‌اند تاکنون از وضع موجود جان سالم به در ببرند؛ اما هیچ تضمینی نیست که در آینده هم زنده بمانند. اتفاق بسیار بدی که رخ داده، این است که تا یک دهه پیش می‌توانستید ۵۰ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی را در بستر زاینده‌رود مشاهده کنید اما اکنون تنها چیزی کمتر از ۱۰ گونه پرنده دیده می‌شود، به این معنا که ۴۰ گونه این پرنده‌ها یا از بین رفته یا مسیر مهاجرتشان را تغییر داده‌اند.
ابراهیمی تصریح کرد: البته این به معنای انقراض آن‌ها نیست، زیرا هر نوع پرنده گونه‌های متعددی دارد؛ مثلاً ممکن است گونه اردک سرسبز بیش از ۳۰ گونه در دنیا داشته باشد که هر جمعیتی از یک مسیر خاص مهاجرت می‌کند. بنابراین آن جمعیتی که از مسیر رودخانه زاینده‌رود می‌گذشته، از بین رفته است اما چنان‌چه زیستگاه دیگر گونه‌ها از میان نرفته باشد، آن گونه از آن منطقه خواهد گذشت. این اتفاق در حال حاضر برای محیط‌زیست زاینده‌رود و گاوخونی رخ داده است.
از تیترهای ناآگاهانه برای محیط‌زیست استفاده نکنیم
این فعال محیط‌زیست با ابراز نگرانی شدید از انتخاب تیترهای غیرعلمی برای بازگشت تنها ۱۰ گونه از پرنده‌های زنده‌رود، ادامه داد: از همه فعالان رسانه‌ای عاجزانه می‌خواهیم که از تیترهایی مثل «پرنده‌ها به زاینده‌رود برگشتند» استفاده نکنند؛ زیرا این تیتر واقعاً تیتر مناسبی نیست و نباید استفاده شود به این خاطر که پرنده‌ها به زاینده‌رود برنگشته‌اند، بلکه آنچه برگشته کمتر از ۱۰ درصد پرنده‌هایی است که در این زیستگاه وجود داشته است.
وی ادامه داد: بسیاری از اوقات «جمعیت» را با «تنوع» اشتباه می‌گیریم؛ بنابراین وقتی درباره پرنده‌های یک منطقه صحبت می‌کنیم، با دوگونه آمار مواجه هستیم. یکی تعداد گونه‌هایی است که در آن تالاب یا رودخانه زیست می‌کنند و دوم، تعداد افرادی است که در آن رودخانه یا تالاب زیست می‌کنند. در این تیترها تنها بر تعداد پرنده‌ها تاکید شده است.
ابراهیمی اظهار کرد: بنابراین اینکه تنها بر تعداد و نه گونه‌های پرندگان تاکید شود، نه تنها جایی برای خوشحالی ندارد، بلکه نشان‌دهنده وضعیت بسیار نامناسب محیط زیست ما است. متأسفانه اتفاقی که در زاینده‌رود افتاده این است که تعداد زیادی پرنده می‌بینیم اما تنها از پنج یا ۱۰ گونه! دیگر خبری از آن ۵۰ تا ۶۰ گونه‌ای که تا ۱۰ سال پیش دیده می‌شد نیست.
نظر شما