به گزارش خبرنگار ایمنا، زخم پای دیابتی یکی از عوارض قابل توجه بیماری دیابت و شاید یکی از بدترین پیامدهای آن باشد؛ حدود ۱۵ درصد مبتلایان به دیابت گرفتار زخم پای دیابتی می‌شوند و حدود ۸۴ درصد از این افراد با قطع عضو قسمت انتهایی پا مواجه می‌شوند، بنابراین اگر به بیماری دیابت مبتلا هستید، باید دقت زیادی در خصوص این عارضه داشته باشید تا بدان مبتلا نشوید.
علائم شایع زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی درست می‌تواند به صورت یک برش، خراش، تاول یا آسیب جزئی دیگر باشد. برخلاف زخم‌های طبیعی که طی چند روز به‌طور طبیعی بهبود می‌یابند، زخم پای دیابتی دیگر به‌خوبی بهبود نمی‌یابد و دلیل این امر، گردش خون ضعیف و آسیب عصبی مرتبط با دیابت است. زخم ایجاد شده، به جای بهبود، عفونت می‌کند و این عفونت به لایه‌های عمیق پوست گسترش می‌یابد، در نتیجه، زخم‌های دیابتی اغلب منجر به آبسه، عفونت استخوان و عواقب شدید دیگر می‌شوند.
زخم‌ها می‌توانند در هر نقطه از بدن ایجاد شوند، اما کف پای افراد مبتلا به دیابت در برابر بریدگی، خراش و زخم آسیب‌پذیرتر هستند، در حقیقت، آسیب و زخم‌های پای دیابتی شایع‌ترین علت بستری شدن بیماران دیابتی است، یادگیری نحوه شناسایی زخم‌های پای دیابتی برای جلوگیری از چرخه آسیب قبل از اینکه به قطع عضو نیاز داشته باشد، برای هر بیمار دیابتی بسیار مهم است.
چه کسانی دچار زخم پای دیابتی می‌شوند؟
حدود نیمی از افراد مبتلا به دیابت، دچار آسیب‌های عصبی می‌شوند. از هر ۱۰ نفر تقریباً دو نفر به زخم پای دیابتی مبتلا می‌شوند. با این حال اگر یک فرد مدت زمان زیادی به دیابت مبتلا باشد، بیشتر از دیگران در معرض ابتلاء به زخم پای دیابتی خواهد بود. همچنین افراد چاق یا کسانی که مبتلا به سندروم پیش دیابت یا سندروم متابولیک (ترکیب نامناسبی از فشار خون بالا، قند خون بالا، کلسترول بالا و چربی شکم) هستند، بیش از دیگران در معرض ابتلاء به زخم پای دیابتی هستند.
عوامل خطرزا در ابتلاء به زخم پای دیابتی
اشاره شد که همه افراد مبتلا به دیابت، ممکن است به زخم پای دیابتی مبتلا شوند و در واقع این احتمال برای همه این بیماران وجود دارد، اما در این میان عواملی نیز وجود دارد که باعث می‌شود احتمال ابتلاء به زخم پای دیابتی در این افراد افزایش یابد. برخی از این عوامل عبارتند از:
- ابتلای فرد به بیماری‌های قلبی
- ابتلای فرد به بیماری‌های کلیوی
- اضافه وزن و چاقی
- استفاده از کفش‌های بی‌کیفیت و نامناسب
- مصرف دخانیات
- مصرف مشروبات الکلی
- عدم توجه و رعایت بهداشت فردی
- ابتلاء به برخی بیماری‌های مربوط به دیابت همچون رتینوپاتی
انواع زخم پای دیابتی
در سال‌های گذشته، چند روش طبقه بندی برای درمان زخم دیابت پیشنهاد شد، اما هیچ یک از این پیشنهادات مورد پذیرش عام قرار نگرفت؛ به عنوان مثال «واگنر-مگگیت» طبقه بندی زخم پای دیابتی را بر اساس عمق زخم در نظر می‌گرفت که شامل شش درجه زخم به شرح زیر است:
درجه ۰ (پوست سالم)
درجه ۱ (زخم سطحی)
درجه ۲ (زخم عمیق به تاندون، استخوان یا مفصل)
درجه ۳ (زخم عمیق با آبسه یا استئومیلیت)
درجه ۴ (گانگرن پیشانی)
درجه ۵ (گانگرن پا)
چگونه زخم پای دیابتی را تشخیص می‌دهند؟
از آنجایی که زخم دیابتی معمولاً از پاها شروع می‌شود، پزشک بریدگی‌ها، زخم‌ها و بافت‌های مختلف پا را معاینه می‌کند. سپس تعادل و راه رفتن فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این معاینات پزشک حس فرد در مقابل تغییرات دما و برخی لمس شدن‌ها مانند ویبره شدن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
در هنگام معاینه پزشک یک رشته نخ یا نوک چنگال را روی پا حرکت می‌دهد تا حس فرد را مشاهده کند. آزمایش خون و ادرار نیز به پزشک کمک می‌کند سطح قند خون و سطح تری گلیسرید را مورد بررسی قرار دهد. این آزمایش دیگر علل بروز نوروپاتی، مانند بیماری کبد، مشکلات تیروئید، کمبود ویتامین B ۱، عفونت، سرطان، HIV و سو مصرف الکل را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین برای تشخیص میزان عفونت از دو روش کشت و رادیولوژی نیز استفاده می‌شود.
فرآیند نرمال بهبود زخم در بدن چگونه است؟
هرگونه جراحت یا باز شدن در پوست می‌تواند زخم محسوب شود، حتی اگر باعث درد نشود. از آنجایی که پوست شما از بافت زیرین در برابر باکتری‌های عامل عفونت محافظت می‌کند، هر زخمی می‌تواند به عوامل بیماری‌زا این فرصت را بدهد تا رفته رفته پیشرفت کنند و باعث ایجاد عفونت شوند.
بدنی که دچار دیابت نباشد، می‌تواند با روند طبیعی بهبودی جراحت که ظرف چند دقیقه پس از هرگونه آسیب‌دیدگی آغاز می‌شود، با خطر عفونت مقابله کند. در این فرایند، خون جریان می‌یابد و در نهایت لخته می‌شود و یک پوسته بر روی زخم ایجاد می‌کند که این کار ارزشمندی برای محافظت از بافت‌های زیرین در برابر ورود باکتری‌ها می‌باشد.
سیستم ایمنی بدن با باز کردن رگ‌های خونی مجاور برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی به محل زخم، به کار خود در مبارزه با عفونت ادامه می‌دهد و این امکان را برای سلول‌های سفید خون قدرتمند فراهم می‌کند تا از عفونت جلوگیری کنند، با میکروب‌ها مقابله کرده و در مدت زمان بهبودی، از زخم محافظت کنند.
بهترین گزینه‌های درمانی برای زخم پای دیابتی
اصلاً نباید زخم دیابتی را تا زمانی که برطرف نشده است، نادیده گرفت، عفونت ناشی از زخم پای دیابتی، به بافت‌ها و استخوان‌های اطراف گسترش می‌یابد و در صورت عدم درمان، در نهایت باعث قطع عضو می‌شود.
ارزیابی زخم با یک معاینه کامل
بهترین درمان‌ها با یک معاینه جامع آغاز می‌شود. این کار با فرایندی به نام دبریدمان آغاز می‌شود که شامل برداشتن تمام پوست مرده از کف پاها است. بسیاری از زخم‌های پا در زیر پوست پینه پنهان می‌شوند، بنابراین فقط روش دبریدمان می‌تواند زخم‌های واقعی را در معرض دید قرار دهد و به پزشک کمک کند تا میزان آسیب‌دیدگی پایتان را ارزیابی کند.
اگر گردش خونتان خیلی ضعیف باشد، پزشک معالجتان شاید منتظر بماند تا پزشک متخصص عروق عامل گردش خون ضعیف را (مثل گرفتگی شدید رگ‌های خونی) شناسایی کند و درمان یا جراحی لازم برای تقویت مجدد گردش خون را انجام دهد. چه دبریدمان در اولین فرآیند رخ دهد یا در فرایند دوم، لبه‌های تمیزی را در اطراف زخم پای دیابتی ایجاد می‌کند و بافت سالم را ترغیب به رشد کردن می‌کند.
باندپیچی مناسب، کنترل عفونت و برداشتن فشار از روی پا
استفاده از نوع مناسب پانسمان برای زخم، کنترل عفونت و برداشتن فشار از روی محل زخم، برای جلوگیری از برگشت زخم دیابتی در حین یا بعد از درمان ضروری است. بهترین نوع پانسمان برای زخم، پانسمانی است که میزان کافی رطوبت پا را حفظ می‌کند تا محیط مناسبی برای بهبودی زخم فراهم شود. بسته به مرحله و شدت زخم، پانسمان را باید حداقل یک یا دو بار در روز عوض کرد. پانسمان زخم، مانند داروهای آنتی‌بیوتیک، می‌تواند به کنترل عفونت کمک کند.
برداشتن فشار و وزن از روی پا نیز یک مولفه‌ی بسیار مهم در درمان زخم پای دیابتی است، اما اغلب نادیده گرفته می‌شود. در صورت انجام این کار، فشار از روی پای آسیب‌دیده برداشته شده و به سلول‌های سالم فرصت رشد داده می‌شود. با استفاده از عصای زیر بغل، اسکوتر زانو و ویلچر می‌توان فشار را از روی پا برداشت.
مراقبت هایپرتریک برای زخم‌های دیابتی
اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) نیز بخش مهمی از درمان موفقیت آمیز زخم پای دیابتی است. در روش HBOT از اکسیژن تحت فشار خالص برای جایگزینی سطوح تخلیه شده در بدن استفاده می‌شود. از آنجا که اکسیژن نقش مهمی در ترمیم زخم دارد، HBOT به ترمیم مداوم زخم‌هایی که قبلاً ترمیم نشده‌اند کمک می‌کند.
اکسیژن فقط می‌تواند از طریق خون در سلول‌های قرمز خون راه پیدا کند. از آنجا که مشکلات گردش خون مرتبط با دیابت، حرکت گلبول‌های قرمز خون را ضعیف می‌کند، بافت‌های مهم از اکسیژن محروم می‌شوند. بدون اکسیژن‌رسانی کافی، سلول‌ها برای تولید انرژی مورد نیاز خود برای جلوگیری از ورود باکتری‌ها، سنتز کلاژن جدید یا بازسازی و ترمیم پس از آسیب، تلاش بسیاری می‌کنند. به همین دلیل است که روند بهبود زخم دیابتی تا بهبودی کامل کاهش می‌یابد. استنشاق جریان غلیظ اکسیژن که از طریق درمان‌های منظم HBOT داده می‌شود، مقابله با کمبود اکسیژن و تحریک روند بهبود بهتر را امکان‌پذیر می‌کند.
به‌طور کلی، درمان هایپرتریک به بهبود سریع‌تر زخم‌های دیابتی کمک می‌کند. این روش با تأمین اکسیژن مورد نیاز برای از بین بردن مؤثر باکتری‌ها، کاهش تورم و تکثیر سریع رگ‌های خونی، سلول‌های سفید خون را به کار می‌گیرد. هنگامی که بیمار طبق یک پروتکل پیوسته، به درمان‌های هفتگی خود پایبند باشد، این درمان روند بهبودی بدن را احیا می‌کند و بافت‌هایی را که فکر می‌کردید هرگز بهبود نمی‌یابند بازسازی می‌کند.
لزوم پیشگیری و تشخیص به‌موقع زخم پا
روش‌های متعددی وجود دارد که می‌توانید از پاهای خود در برابر زخم و قطع عضو محافظت کنید که عبارتند از:
پاها را روزانه بشویید و خشک کنید: پاها را در آب نگه ندارید زیرا این کار باعث خشک شدن آن‌ها می‌شود، بلکه با استفاده از صابون ملایم آن‌ها را به آرامی در آب گرم بشویید. برای جلوگیری از ترک خوردن کف پا، به آن لوس یون بزنید و برای جلوگیری از عفونت، از پودر تالک در بین انگشتان پا استفاده کنید.
پاهای خود را همیشه پوشیده نگه دارید: از آنجا که افراد دیابتی اگر روی چیز تیزی قدم بگذارند احتمالاً نمی‌توانند آن را احساس کنند، پوشیدن کفش و جوراب بسیار مهم است. از خالی بودن کفش خود اطمینان حاصل کنید – داخل آن‌ها را نگاه کنید تا اطمینان حاصل کنید که هیچ‌چیز خارجی در آن‌ها وجود ندارد که پایتان را زخم کند. با خودداری از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند و کفش‌های نوک تیز و با پوشیدن جوراب یا نایلون همراه کفش، از ایجاد تاول و زخم‌های باز در پای خود جلوگیری کنید.
ناخن‌های پاهای خود را به‌طور مرتب کوتاه کنید: اگر می‌توانید پاهای خود را ببینید و دستتان به راحتی به آن‌ها می‌رسد، ناخن‌های پایتان را کوتاه کنید. البته اگر نمی‌توانید به پاهای خود برسید و ناخن‌های پا ضخیم یا زرد شده‌اند و یا احساسی در پاهای خود را ندارید، از شخص دیگر یا حتی پزشک بخواهید ناخن‌های پایتان را برای شما کوتاه کند.
جریان خون‌رسانی را به سمت پاهای خود نگه دارید: کفش یا جوراب خیلی تنگ نپوشید که گردش خون در ساق پاها و کف پاها را قطع کنند. هنگام نشستن، کف پاها را بالاتر از سطح زمین نگه دارید و برای مدت طولانی پاها را روی هم نیندازید.
هر روز پاهای خود را چک کنید: هر روز پای خود را از نظر بریدگی یا زخم، آلوده بودن ناخن‌های پا یا ورم بررسی کنید. اگر نمی‌توانید پاهای خود را ببینید، از آینه استفاده کنید یا از یکی از اعضای خانواده مراقب بخواهید که به شما کمک کند.
نظر شما