به گزارش خبرنگار ایمنا، کاهش بارش‌ها، افزایش دمای هوا، تأثیر چاه‌های غیرمجاز حفر شده، مشکل حفاظت از منابع آب، آلودگی منابع آب تحت تأثیر کم‌آبی، افزایش میزان سوءاستفاده از زمین و آب، مشکل ایمنی سدها، برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز از منابع زیرزمینی آب، از جمله چالش‌هایی است که در دهه اخیر، کشور را در بحران آبی شدیدی روبه‌رو است.
حال با وجود چنین شرایطی واضح است شهرها و روستاهای متعدد در نقاط مختلف کشور که پیش از این آوازه رونق کشت و زرع آن‌ها شنیده می‌شد، امروز با تنش‌های کمبود آب مواجه شده‌اند. این مسئله باعث شده است تا به دلیل کمبود آب، شاهد افول توسعه کشاورزی ایران باشیم. این‌چنین که در طول این سال‌ها، کشاورزی در استان‌های کم‌آبی مانند اصفهان، در دشوارترین شرایط قرار گرفته است، با این وضعیت نابسامان تعداد زیادی از کشاورزان و باغداران، منابع مالی خود را از دست داده‌اند.
بر این اساس با توجه به اهمیت تأمین امنیت غذایی مردم که از اصلی‌ترین راهبردها در بین سیاست‌گذاران و مسئولان کشورها به شمار می‌رود، ضرورت دارد توسعه کمی و کیفی صنعت کشاورزی جزو اولویت‌های اصلی قرار گیرد. در این خصوص و برای حمایت از کشاورزان پروژه‌های متفاوتی در سطح استان در حال برنامه‌ریزی و اجرا است. مسئولان مربوط به آب استان را اصفهان برای حمایت از کشاورزان با توجه به حجم و خط قرمز سد زاینده‌رود حداکثر آب را به این صنف اختصاص دادند.
سایر سازمان‌ها و دستگاه‌ها در حیطه وظایف خود حداکثر خدمات را برای بهبود کشاورزی استان اصفهان ارائه می‌دهند. طرح‌های مانند حمایت از کشت گلخانه‌ای، ارائه بذر اصلاح شده کشاورزی و خدمات مشاوره‌ای از کاشت تا برداشت، تخصیص بودجه و سهولت صدور مجوز از دیگر اقداماتی است که سازمان‌های دولتی و بخش خصوص برای حمایت از کشاورزی در استان انجام می‌دهند.
حال با توجه به وضعیت آبی، پرسش اصلی آن است که مسئولان چه اقداماتی باید انجام دهند؟ پرسش دیگر آن است که تاکنون چه اقداماتی را در راستای بهبود این وضعیت انجام شده است؟
حداکثر میزان آب برای استفاده کشاورزان اختصاص داده شد
مهران زینلیان، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه برخی از زمین‌های شرق اصفهان حجم آب کمتری دریافت کرده‌اند اظهار می‌کند: با توجه به گستردگی شرق اصفهان ممکن است بعضی از مناطق، بیشتر و برخی کمتر آب دریافت کرده باشند. جهاد کشاورزی پیش‌بینی کرده بود که ۲۰ تا ۳۰ درصد زمین‌ها در شرق اصفهان زیر کشت می‌رود که به نظر می‌رسد این پیش‌بینی محقق شده است.
وی ادامه می‌دهد: برخی سازمان‌های دیگر گزارش‌هایی مبنی بر کشت ۵۰ درصدی زمین‌های شرق را ارائه کرده‌اند که به نظر می‌رسند اغراق‌آمیز باشد. همچنین با پرس‌وجو از کشاورزان، شاهد رضایت نسبی آنان بودیم. با توجه به خط قرمز آب شرب، حداکثر میزان آب برای استفاده کشاورزان اختصاص داده شد و با توجه به رسیدن حجم آب سد به خط قرمز، دریچه‌های سد بسته شد.
معاون استاندار اصفهان درخصوص برنامه‌ها و اقدامات صورت گرفته برای احیای زاینده‌رود خاطرنشان می‌کند: جلساتی با حضور ۱۶ دستگاه استانی برگزار و برنامه‌های مربوطه ارائه و ابلاغ شد. در این برنامه‌ها نقش هر دستگاه مشخص است. این برنامه شامل پنج محور اصلی، ۲۵ محور فرعی و حدود ۳۰۰ محور جزئی بوده که زمان‌بندی و بودجه هر محور نیز ذکر شده است. موضوع اصلی این برنامه جامع احیای زاینده‌رود است که به دنبال آن فرونشست، مباحث محیط‌زیستی و کشاورزی را در بر دارد.
زینلیان با اشاره به پروژه‌های در دستور کار آبرسانی اظهار می‌کند: برخی پروژه‌ها مصوبات قبلی دارد که هنوز متوقف هستند و برخی دیگر در حال مطالعه و ارزیابی است. موضوع در این پروژه‌ها انتقال آب نیست بلکه مدیریت منابع آب در استان مد نظر است. امیدواریم با اجرای این پروژه‌ها از مصارف غیرمجاز جلوگیری و مصارف مجاز آب را بهینه کنیم و از این منبع محدود آبی به بهترین صورت استفاده کنیم.
برای حمایت بیشتر، اعتبارات بیشتری لازم است
در رابطه با اقدامات انجام گرفته برای بهبود شرایط کشاورزان مجید امینی، مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: جهاد کشاورزی زیرساخت‌های لازم برای بهبود شرایط آبی کشاورزان، از انتقال آب با لوله تا ایجاد سامانه نوین آبیاری، نوسازی اراضی و احداث شبکه‌های سه و چهار و تعدادی دیگر از طرح‌های کوچک و بزرگ را انجام داده است؛ زمانی که راندمان انتقال آب افزایش یابد بهره‌وری کشاورز هم بالا می‌رود و قطعاً مدیریت کردن منابع آبی در این حوزه اهمیت بالایی دارد.
وی تأکید می‌کند: کشاورزی علاوه بر تأمین مواد غذایی مردم کشور، از عمده‌ترین فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود که لازمه پایداری آن، مدیریت منابع آبی است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌افزاید: اقداماتی دیگر مانند ارائه بذر اصلاح شده کشاورزی و خدمات مشاوره‌ای از کاشت تا برداشت برای کشاورز از مواردی بوده که در راستای بهبود شرایط انجام گرفته است؛ مورد دیگر تغییر الگوی کشت است که باید الگوی کشتی برای استان تعریف شود که با ویژگی‌های آب و هوایی این منطقه منطبق باشد در این صورت کشاورزی در چنین منطقه‌ای با مشکلی چندان مواجه نخواهد بود چون این‌گونه حداقل مصرف آب را خواهیم داشت.
امینی ادامه می‌دهد: در واقع تبدیل کشاورزی از سنتی به مدرن و سوق الگوی کشت به سوی محصولات کم آب‌بر، از اصلی‌ترین تدابیری است که درصدد انجام آن بوده‌ایم. لازم است با توجه به منابع آبی اصفهان از گیاهانی استفاده شود که نسبت به شوری مقاومت داشته باشند به علاوه آمایش سرزمینی که قرار بر انجامش بود انجام گیرد و مشخص شود چه استانی چه کشتی را انجام دهد و از کدام کشت صرف‌نظر کند.
وی در رابطه با استقبال کشاورزان از این گونه خدمات اظهار می‌کند: کشاورزان نسبت به انجام این اقدامات تمایل دارند، اما با وجود اعتبارات در نظر گرفته شده برای سال ۱۴۰۰ موانعی برای آن‌ها به وجود می‌آید وگرنه همه بسترها مانند زمین، پیمانکار و نیرو موجود است و در صورت اعتبار کافی می‌توان اقدامات مفیدی برای مقابله با شرایط کم‌آبی انجام داد.
منابع آبی و خاکی زیادی نمانده است
احمدرضا همتی، رئیس هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان اصفهان نیز در این باره به ایمنا اظهار می‌کند: مهم‌ترین و شاید نخستین تدبیر اتخاذ شده برای بهبود شرایط کشاورزی در وضعیت بی‌آبی، توسعه کشت در فضاهای گلخانه‌ای بوده که به عنوان سیاست‌گذاری‌های جدید وزارتخانه ابلاغ شده است، به گونه‌ای که اگر قرار بر توسعه کشاورزی باشد به جای فضای باز از فضاهای بسته گلخانه‌ای استفاده شود؛ زیرا گلخانه محدوده خاص و مشخصی دارد و تأمین منابع آبی، سرمایش و گرمایش و کنترل بیماری‌ها و آفات گیاهی برای چنین مکان‌هایی، آسان‌تر است.
وی یادآور می‌شود: البته اگر همین مسیر هم به خوبی هدایت نشود می‌تواند آسیب‌زا باشد. کشاورز محصول گلخانه‌ای برای موفقیت باید با استانداردها و نیازهای اصلی بازار داخل و خارج آشنا باشد تا بتواند از این طریق درآمدزایی خوبی به دست آورد.
این مسئول تصریح می‌کند: تغییر الگوی کشت مورد قابل‌توجه دیگر است ولی این اقدام هم باید به‌طور هماهنگ شده در کل کشور انجام گیرد تا بازدهی مناسبی داشته باشد. به عنوان مثال اگر کشاورز اصفهان در کاشت سیب‌زمینی تغییر الگوی کشت را رعایت کند اما در همدان برای کشت سیب‌زمینی این الگو رعایت نشود، فایده‌ای ندارد. همان‌طورکه تغییر الگوی کشت سال‌هاست در برخی از استان‌ها اجرا می‌شود اما چون بر اساس پایه‌های اطلاعاتی صحیحی نیست سودمند نبوده است.
همتی اظهار می‌کند: آبیاری تحت‌فشار و قطره‌ای هم اقدام دیگر است که تا حدودی انجام‌گرفته اما به قدری چاه‌های فراوان با مجوز و بدون مجوز حفر شده که آن‌هم بازدهی زیادی نداشته است.
وی می‌گوید: در شرایط کنونی آنچه قابلیت انجام دارد و در صورت حمایت لازم، بیش از هر اقدامی نتیجه‌بخش است، روی‌آوری به کشت فرا فرازمینی است؛ زیرا با توجه به کاهش منابع آبی و خاکی کشور، شاید دیگر مجاز به استفاده بی‌حساب از این منابع نباشیم و باید در مکانی کشاورزی شود که از منابع آبی و خاکی فراوانی برخوردار است. در این خصوص می‌توان از فعالان و کارشناسان کشاورزی استفاده کرد. این طرح از اصولی‌ترین طرح‌هایی است که دنیا به سمت آن رفته و ما هم می‌توانیم در صورت فراهم‌سازی شرایط مناسب، چنین انجام دهیم.
آنچه بخش خصوصی پیشنهاد می‌دهد
همچنین محمد صادقی، رئیس کمیسیون کشاورزی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: معضلاتی مانند آلاینده‌های زیست‌محیطی، سرمازدگی و کم‌آبی از جمله چالش‌های کشاورزان است. به دلیل عدم تخصیص به موقع کشت‌های مختلف، خسارت‌های زیادی به کشاورزان تحمیل می‌شود و در محصولات باغی هم تنش‌های خشک‌سالی باعث ایجاد خسارت‌های جبران‌ناپذیر و از بین رفتن سرمایه‌های بلندمدت می‌شود.
وی در رابطه با اقدامات انجام گرفته برای رفع آسیب‌ها و بهبود شرایط کشاورزان اظهار می‌کند: اقدامات بخش خصوصی به مواردی مانند اصلاح الگوی کشت، توسعه کشت گلخانه‌ای، بازچرخانی آب، تصفیه پس آب و استفاده از سایبان یا مواد محافظ کاهنده مصرف آب و گیاهان یا به‌ورزی خاک جهت کاهش مصرف آب و استفاده از بذرها و گیاهان اصلاح‌شده که مصرف آب کمتری دارند خلاصه می‌شود.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازگانی درباره راهکارهای پیشنهادی برای جبران خسارات خاطرنشان می‌کند: همواره پیشنهاد بر واگذاری اختیارات به بخش خصوصی کشاورزی است و بر کوچک کردن دولت در تصمیم‌گیری‌ها تأکید شده است. تدابیر زیادی در بخش خصوصی برای هر یک از این موارد وجود دارد. مهم‌ترین راه‌حل، واگذاری حمایت در بخش تخصیص بودجه‌ها بوروکراسی اداری است. در بخش صدور مجوزها هم طرح‌های خوبی برای کاهش خسارات در نظر گرفته شده است که متأسفانه در پیچ و خم صدور مجوز بوده است. در صورت واگذاری صدور مجوز به تشکل‌های بخش کشاورزی از جمله خانه کشاورز و کمیسیون‌های تخصصی اتاق‌های بازرگانی می‌توان این خسارات را کاهش داد.
صادقی می‌گوید: پیشنهاد دیگر تشکیل سامانه هوشمند بهره‌برداران حوزه کشاورزی است که برای برنامه‌ریزی و جلوگیری از خسارات، سامانه‌های تخصصی و هواشناسی تخصصی کشت ایجاد شده است و در نقطه جغرافی خاص و با ارائه مشاوره‌ای تخصصی در همان سامانه، می‌تواند به طور قابل‌توجهی آسیب‌ها را کاهش دهد و بازار را تنظیم و متعادل سازد. البته اگر این نوع پیشنهادها به مرحله اجرایی شدن درآید، شاید بتوان بخشی از مشکلات کشاورزان و خسارات را کاهش داد.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما