به گزارش‌خبرنگار ایمنا، سرطان ازجمله بیماری‌های شایع است که تاکنون افراد زیادی را در سراسر جهان درگیر خود کرده است. سرطان از آن دسته بیماری‌هایی است که از یک نقطه در بدن آغاز می‌شود و در صورت تشخیص دیرهنگام، می‌تواند تمام بدن فرد را درگیر کند. اگرچه نام این بیماری، همواره وحشت و ترس زیادی را برای بیمار و خانواده وی به همراه دارد، اما خوشبختانه پیشرفت‌هایی که در راستای درمان سرطان طی سال‌های اخیر رخ داده، نقطه امیدی است برای غلبه بر آن و آنچه اهمیت دارد، داشتن شناخت و آگاهی کافی از این بیماری است.
هر چیزی ممکن است علت تبدیل سلول‌های طبیعی بدن به سلول‌های غیرطبیعی شود. عوامل زیادی می‌تواند باعث ناهنجاری سلولی شده و تبدیل به‌سرطان شود؛ برخی از علل سرطان ممکن است ناشناخته باقی بماند، اما علل شناخته شده‌ای مانند عوامل محیطی یا سبک زندگی ممکن است منجربه سرطان شود.
از میان انواع مختلف سرطان، سرطان ریه بیشترین موارد تلفات انسانی را در ۱۱۹ کشور جهان برای مردان و در ۲۷ کشور جهان برای زنان داشته است. این موضوع به این دلیل است که استعمال دخانیات در مردان به طور عرفی رایج‌تر از زنان است. با این حال، سرطان سینه رایج‌ترین نوع سرطان میان زنان محسوب می‌شود؛ به طوری که در ۱۱۹ کشور جهان در صدر لیست تلفات مرتبط با سرطان در زنان است. سرطان‌های ریه، کلون، معده، سینه و کبد جزو سرطان‌های رایجی هستند که افراد پس از ابتلاء ممکن است بیش از یک سال به حیات خود ادامه دهند. سبک زندگی مناسب، رژیم غذایی سالم و تحرک کافی می‌تواند در این زمینه مفید باشد. عدم استعمال دخانیات و عدم مصرف مشروبات الکلی، از ساده‌ترین اقدامات برای کاهش دادن خطر ابتلاء به سرطان محسوب می‌شود.
آخرین آمارهای ارائه شده از ابتلاء به سرطان در ایران
سالانه ۱۱۲ هزار نفر در کشور به انواع سرطان مبتلا می‌شوند و این بیماری تا ۱۵ سال آینده، علت ۸۰ درصد مرگ‌ومیر در ایران خواهد بود. این موارد، آخرین آمارهای ارائه شده از ابتلاء به سرطان در ایران است. رئیس اداره مبارزه با سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درمورد اینکه سرطان بعد از بیماری‌های قلبی‌وعروقی دومین علت مرگ‌ومیر در جهان است، می‌گوید: سرطان در ایران روبه افزایش است؛ به طوری که به‌ازای هر ۱۰ هزار نفر در مردان ۱۷۷ نفر و در زنان به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۴۰ نفر به این بیماری مبتلا هستند.
این در حالی است که شیوه زندگی نامناسب، فعالیت بدنی ناکافی، مصرف کم میوه‌ها و سبزیجات و افزایش مصرف سیگار، الکل و غذاهای حاوی چربی، از دیگر علل بروز سرطان‌ها است. برنامه ملی مدیریت سرطان از سال ۹۲ طراحی و تا سال ۱۴۰۰ برنامه‌ریزی شده است؛ این برنامه با نظرات سازمان جهانی بهداشت و نخبگان و صاحب‌نظران تدوین و اجرایی می‌شود. ۴۰ درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری است و با تشخیص به‌موقع، بیش از ۸۰ درصد این بیماری‌ها درمان می‌شود.
روز جهانی سرطان با شعار «فاصله‌ها را کم کنیم»
این درحالی است که زهرا روانخواه، مسئول ثبت سرطان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درخصوص شعار امسال روز جهانی سرطان اظهار می‌کند: شعار امسال روز جهانی سرطان، «فاصله‌ها را کم کنیم» است. منظور از کم کردن فاصله‌ها، کاهش فاصله‌های بی‌خبری از عوامل خطر و نشانه‌های سرطان تا دانستن آن، فاصله شناسایی فرد مشکوک به سرطان تا تشخیص قطعی، فاصله تشخیص تا شروع درمان، فاصله دسترسی شهرهای و روستاها به امکانات، فاصله درمان‌های معمول تا درمان‌های بااستاندارد بالا، فاصله دارا و ندار، فاصله گروهای سنی مختلف تا خدمات پیشگیری، تشخیصی و درمانی و درنهایت کاهش فاصله بین دسترسی به انواع خدمات تشخیصی و درمانی است که همه این موارد، جزو برنامه‌ها و شعار امسال وزارت بهداشت و درمان محسوب می‌شود.
وی اضافه می‌کند: روند غربالگری‌ها برای تشخیص زودرس سرطان است. درحال‌حاضر سه برنامه غربالگری شامل سرطان پستان، روده بزرگ، و سرطان دهانه رحم انجام می‌شود. در غربالگری سرطان پستان در مراکز بهداشتی تحت پوشش، برای بانوان ۳۰ تا ۷۰ سال معاینه به صورت رایگان انجام شده، نحوه انجام معاینه ماهیانه، موارد ایجاد سرطان و راهکارهای پیشگیری از این بیماری هم به آن‌ها آموزش داده می‌شود. با توجه به سن بانوان، برای آن‌ها سونوگرافی و ماموگرافی نیز انجام می‌شود. در مراکز دولتی اصفهان پوشش ماموگرافی دولتی به خوبی در بیمارستان‌های بهشتی، سیدالشهدا (ع) و امین با کیفیت بالا انجام می‌شود؛ در شهرستان لنجان هم به زودی مرکزی برای انجام این نوع ماموگرافی‌ها راه‌اندازی می‌شود.
مسئول ثبت سرطان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تاکید می‌کند: در شهرستان‌های خوانسار، مبارکه و نطنز دستگاه‌های ماموگرافی دیجیتال نصب شده و مشغول به کار است. اگر در معاینه و شرح حال فرد، مشکلاتی مانند احساس توده در سینه، ترشح غیرطبیعی از پستان و ترشح‌های خونی و فرورفتگی در سینه‌ها، زخم و قرمزی در ناحیه سینه وجود داشته باشد، برای انجام ماموگرافی و سونوگرافی، بیمار به متخصصان مربوطه ارجاع داده می‌شود تا تشخیص نهایی سرطان برای وی انجام شود.
روانخواه تصریح می‌کند: در غربالگری دوم برای سرطان روده بزرگ خانم‌ها و آقایان ۵۰ تا ۷۰ ساله به مرکز درمانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مراجعه می‌کنند. برای مراجعه‌کننده‌ها در این مراکز، تست اختصاصی رایگان انجام می‌شود و اگر علامتی داشته باشند و تست مثبت باشد، در قدم بعدی کولونوسکوپی انجام می‌شود و هر دو سال یک‌بار برای افراد این تست تکرار می‌شود. هدف از اجرای این کار، پیدا کردن به‌موقعِ پولیپ‌ها و توده‌های گوشتی خوش‌خیم در بیماری روده بزرگ است که روند تشخیص زودهنگام آن‌ها مانع از تغییرات این توده‌های گوشتی و تبدیل آن‌ها به توده‌های سرطانی می‌شود. این کار از بروز سرطان‌ها جلوگیری می‌کند و باعث کاهش آمار آن در استان می‌شود.
شیوع سرطان در ایران از متوسط دنیا کمتر است
پنج سرطان اول در بین مردان و زنان ایرانی شامل سرطان‌های پستان، پروستات، روده بزرگ، پوست و معده بوده و درحال‌حاضر شیوع سرطان در ایران از متوسط دنیا کمتر است. شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان ایرانی پروستات، پوست، معده، روده بزرگ و مثانه و در زنان نیز پستان، روده بزرگ، تیروئید، پوست و معده است.
شهریورماه سال گذشته بود که «رضا ملک‌زاده» نایب رئیس کمیته ملی مدیریت سرطان وزارت بهداشت، با ارائه این موارد درمورد اهمیت آگاهی از سرطان‌های شایع در ایران و روند این بیماری در کشور، گفته بود که بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی که علت ۴۳ درصد مرگ‌ومیر و ناتوانی ایرانی‌ها است، دومین علت مرگ‌ومیر در کشور سرطان‌ها هستند که ۱۶ درصد از علل مرگ‌ومیر را به خود اختصاص می‌دهند. در سال ۹۴ حدود ۵۱ هزار نفر به علت سرطان در ایران فوت کردند.
وی تاکید کرده بود که میزان ابتلاء به این بیماری در دنیا ۲۰ درصد و در ایران ۱۴ درصد است؛ مرگ بر اثر این بیماری در دنیا ۱۴ درصد و در ایران هفت درصد بوده؛ همچنین بهبودی در ایران و سایر کشورهای دنیا ۵۰ درصد است. به عبارتی می‌توان ۵۰ درصد سرطان‌ها را بعد از تشخیص به‌موقع بهبود بخشید و مداوا کرد. این کار حاصل پیشرفت‌های علمی پزشکی بوده و امید است در سال‌های آینده درصد بیشتری از بیماران سرطان مداوا شوند.
ملک‌زاده اعلام کرده بود که پیش‌بینی می‌شود در ۲۰ سال آینده در ایران با ادامه روند فعلی، میزان سرطان افزایش یابد. افزایش امید به زندگی، شیوه زندگی نامناسب و عوامل و آلودگی محیطی از مهم‌ترین دلایل بروز سرطان است. وی گفته بود امید به زندگی در ایران از متوسط دنیا بیشتر شده است؛ در سال ۲۰۱۷ امید به زندگی در دنیا ۷۲ سال و در ایران ۷۶ سال بود؛ البته در این شاخص، امید به زندگی زنان ایرانی بیش از مردان است. سرطان عمدتاً از سن ۶۰ سالگی به بعد رخ می‌دهد و به دلیل پیر شدن جامعه، سرطان‌ها در دو دهه آینده در ایران افزایش خواهد یافت.
سونامی سرطان در ایران نداریم
این در حالی است که پوریا عادلی، متخصص رادیوتراپی آنکولوژی و دبیر انجمن علمی سرطان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درخصوص بروز بیماری سرطان، اظهار می‌کند: در حال حاضر سرطان به عنوان بیماری شناخته شده دهه اخیر، روبه افزایش است. در دهه‌های گذشته بیماری‌های عفونی و قلبی و عروقی باعث مرگ‌ومیر بودند؛ اما در دهه اخیر در کل دنیا بیماری سرطان روبه افزایش است و علت آن، وابسته به چند عامل مانند تغییر سبک زندگی، عدم استفاده از تغذیه سالم و مشکلات آلودگی هوا است.
وی می‌افزاید: مسئله دیگر وابسته به تشخیص زودهنگام است. در حال حاضر با پیشرفت علم بیماری‌های عفونی و قلبی باعث مرگ‌ومیر افراد نمی‌شود و با رسیدن به سنین بالاتر ژن‌های مستعد تولید سرطان در بدن آن‌ها فعال و مبتلا به این بیماری می‌شوند؛ در صورتی که احتمال داشت این بیماری در دهه‌های قبل بر اثر بالا بودن مرگ‌و میر افراد بر اثر بیماری‌های قلبی و عروقی و عفونی، اصلاً به مرحله فعال شدن در بدن افراد سنین بالا نرسد و به همین دلیل شیوع چندانی هم نداشت.
دبیر انجمن سرطان اصفهان اضافه می‌کند: درحال‌حاضر با صنعتی شدن کشورها، هر کشوری که صنعتی‌تر است در آن سرطان بیشتری وجود دارد. در ایران سونامی سرطان را نداریم و میزان شیوع از کشورهای دیگر کمتر است؛ اصفهان نیز به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای صنعتی در همان حد به دلیل سبک زندگی مدرن، جزو استان‌های درگیر این بیماری است که آمار مبتلایان سرطان در آن از تهران کمتر است. شیوع سرطان خون، مختص اصفهان نیست و آمار ثابت شده‌ای از بالا بودن میزان شیوع این نوع سرطان در اصفهان نسبت به استان‌های دیگر وجود ندارد؛ شایع‌ترین سرطان در استان سرطان‌های سینه در بانوان، دستگاه گوارش در هر دو جنسیت و سرطان پروستات در مردان است.
روند درمان‌های جدید سرطان
وی درخصوص شیوه‌های درمانی جدید سرطان تاکید می‌کند: اساس درمان سرطان را سه بخش جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی تشکیل می‌دهد. درحال‌حاضر جراحان بسیار خوبی در سطح شهر اصفهان مشغول به کار هستند، استانداردها در حد استانداردهای بالای جهانی است و در حوزه شیمی‌درمانی نیز همکاران داروهایی که برای بیماران سرطانی تجویز می‌کنند مطابق داروها و پروتکل‌های جدید دنیا است. در بخش رادیوتراپی تا یک‌سال قبل تا اندازه‌ای درمورد وجود دستگاه‌ها در شهر اصفهان مضیقه وجود داشت و بیماران برای درمان به شهرستان‌های دیگر استان مانند کاشان مراجعه می‌کردند؛ هنوز هم قسمتی از بار درمان استان اصفهان برای بیمارستان‌های خوب کاشان است.
عادلی تصریح می‌کند: در دو سال اخیر با شروع به کار یک یا دو مرکز درمانی، حرکت در این بخش روبه‌جلو بوده و تنها برخی از درمان‌های مدرن رادیوتراپی که برای بیماران خاص کاربرد دارد، در استان وجود ندارد. متأسفانه در تبلیغات رسانه‌ای، بعضی از افراد که پزشک هم نیستند درمورد یک درمان، چنان بزرگ‌نمایی می‌کنند که گویا این درمان‌ها برای همه بیماران و همه موارد سرطان مؤثر است و در داخل و خارج از کشور انجام می‌شود. این موارد بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد؛ برای درمان بیماری سرطان باید ارتباط بین پزشک و بیمار برقرار باشد و پزشک با دیدن بیمار نیاز او را به انجام جراحی و رادیوتراپی، تشخیص دهد.
سرطان یک بیماری واحد نیست
تحقیقات حاکی از آن است که سرطان نوعی بیماری است که در آن برخی از سلول‌های بدن، بدون توقف شروع به تقسیم شدن می‌کنند و به بافت‌های اطراف گسترش می‌یابند. سرطان می‌تواند از هر جای بدن انسان شروع شود که از تریلیون‌ها سلول ساخته شده است. در حالت نرمال، سلول‌های بدن رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدیدی را تشکیل دهند که بدن به آن‌ها نیازمند است.
هنگامی‌که سلول‌ها پیر می‌شوند یا آسیب می‌بینند، می‌میرند و سلول‌های جدید جای آن‌ها را می‌گیرند. هنگامی که سرطان بروز می‌کند، این روند درهم می‌شکند و سلول‌های پیر و آسیب‌دیده، درحالی‌که باید بمیرند، زنده می‌مانند؛ این سلول‌های اضافی می‌توانند بدون توقف تقسیم شوند و ممکن است منجربه تشکیل تومورها شوند.
عضو انجمن سرطان آمریکا اظهار می‌کند: تبلیغات صورت گرفته درباره دستگاه درمان سرطان به طور قاطع، ادعایی دروغ است. اگر فردی هم ادعا کند سرطان را شناخته و درمان می‌کند ادعایی بیش نیست؛ به دلیل اینکه سرطان یک بیماری واحد نیست و هتروژن است و هرکدام از تومورها وابسته به محل و استیج جایگاه خاص خود را دارند. نباید همشهریان تحت تأثیر این نوع تبلیغات دروغ قرار گیرند؛ به دلیل اینکه این تبلیغات باعث می‌شود بسیاری از شهروندان با هزینه‌های بسیاری عازم خارج از کشور شوند یا به شهرهای دیگر و مراکزی مراجعه کنند که مجبور به پرداخت هزینه‌های زیادی شوند.
عادلی می‌افزاید: میزان ارزشمندی و هزینه درمان، نکته بسیار مهمی است که باید پزشکان و بیماران به آن توجه کنند؛ یعنی درمانی که برای یک بیمار انجام می‌گیرد، چقدر برای او هزینه دارد و مؤثر خواهد بود، بیمار در کدام طبقه اجتماعی زندگی می‌کند و از چه میزان قدرت اقتصادی برخوردار است. توجه به این موارد ضروری است؛ اما متأسفانه مشاهده می‌شود که در شبکه‌های مجازی و برخی برنامه‌های تلویزیونی از کسانی دعوت می‌کنند که اصلاً پزشک نیستند و فردی که درمورد بیماری سرطان و درمان آن صحبت می‌کند، متخصص این حوزه نیست و با دید بازاری و تبلیغات خاص در این زمینه درمانی، تبلیغ می‌کند و با دادن امید واهی به بیماران، روند درمان آن‌ها را به تعویق می‌اندازند.
این متخصص رادیوتراپی آنکولوژی تصریح می‌کند: مهم‌ترین قسمت درمان بیماری سرطان، تشخیص به‌موقع است؛ به دلیل اینکه یک بیمار سرطانی در صورت تشخیص در استیج پایین با استیج‌های بالا بسیار متفاوت است؛ مانند سرطان پستان که اگر بیماری در استیج‌های اولیه تشخیص داده شود، با یک جراحی، رادیوتراپی و شاید حتی بدون شیمی‌درمانی قابل درمان باشد؛ از مرحله پایین تا زمانی که بیماری به استیج چهار می‌رسد، میزان بهبودی پنج ساله با وجود هزینه‌های درمانی، شیمی‌درمانی، جراحی و رادیوتراپی به زیر ۲۰ درصد می‌رسد تا پنج سال عمر بیمار افزایش پیدا کند.
اهمیت درمان به‌موقع سرطان پستان
مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد که سرطان پستان، شایع‌ترین سرطان زنان است. سال‌ها است که زنان در سراسر جهان به دلیل ابتلاء به سرطان پستان به نسبت بیشتری از سایر انواع سرطان‌ها از بین رفته‌اند. سرطان پستان در تمام کشورهای جهان در زنان در هر سنی پس از بلوغ به‌صورت فزاینده‌ای با افزایش سن رخ می‌دهد. مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان از دهه ۱۹۳۰ تا ۱۹۷۰ تغییر چندانی نداشت؛ بهبود بقا طی دهه ۱۹۸۰ در کشورهایی با برنامه‌های تشخیص زودهنگام سرطان پستان به همراه روش‌های مختلف درمان برای ریشه‌کن کردن روندهای تهاجمی بیماری، آغاز شد.
درمان سرطان پستان می‌تواند بسیار مؤثر باشد؛ به‌ویژه هنگامی‌که این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود. درمان این نوع سرطان اغلب شامل ترکیبی از درمان جراحی، پرتودرمانی و دارودرمانی (درمان هورمونی، شیمی‌درمانی یا درمان بیولوژیکی هدفمند) است. چنین درمانی می‌تواند از رشد و گسترش سرطان جلوگیری کند، درنتیجه زندگی فرد را نجات دهد.
دبیر انجمن سرطان اصفهان و عضو هیئت مدیره انجمن علمی سرطان‌های زنان در این مورد، می‌گوید: به همین دلیل تشخیص به‌موقع سرطان پستان بسیار مهم است. درمورد سه نوع سرطان پستان، سرویکس و کورکتال باید غربالگری صورت گیرد؛ برای تشخیص زودرس سرطان پستان باید همه زنان ۳۵ تا ۴۰ سال، سالانه یک‌بار ماموگرافی انجام دهند. دسترسی خوبی در کشور برای ماموگرافی با هزینه مناسب وجود دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود که زنان سالی یک‌بار مراجعه کنند. در موج‌های کرونا شاید مشکل برای مراجعه وجود داشته باشد، اما در شرایط عادی بیماران باید مراجعه کنند و غربالگری شوند.
عادلی اظهار می‌کند: مشکل دیگر این است که گاهی فرد عارضه و بروز توده‌ای را در بدن خود تشخیص می‌دهد، اما روند درمان را به تعویق می‌اندازد. این اتفاق به دو بخش مربوط می‌شود؛ یکی اینکه بیمار با دیدن علائم بیماری مثل توده در پستان به علت ترسی که دارد به پزشک‌های متعددی مراجعه می‌کند و تعویض پزشک در بین بیماران مراجعه‌کننده به مطب‌ها مشاهده می‌شود؛ دیگر اینکه عده‌ای از بیماران به علت ترس از درمان سرطان، اصلاً به دنبال درمان نمی‌روند!
بیماران به پزشک خود اطمینان کنند
دبیر انجمن سرطان اصفهان تصریح می‌کند: باید بیماران به پزشک خود اطمینان کنند تا روند درمان با برقراری ارتباط بین پزشک و بیمار صورت بگیرد. مراجعه به پزشکان متعدد، نشانه ترس واهی است و روند درمان بیماران سرطان پستان را به تعویق می‌اندازد. عده دیگری از بیماران که به علت ترس‌های واهی از درمان سرطان، اصلاً روند درمان را دنبال نمی‌کنند یا به دنبال طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی هستند، باید بدانند درباره بحث سرطان به نقل از ریاست دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی تهران، اعلام شده که «طب سنتی درمورد سرطان پستان هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد». درخواست داریم که بیماران با مراجعه به عطاری‌ها، مصرف گیاهان دارویی و طب سنتی روند درمان خود را به تأخیر نیندازند.
این متخصص رادیوتراپی آنکولوژی تاکید می‌کند: متأسفانه دیده شده که برخی بیماران با همان مرحله یک سرطان به مطب مراجعه کردند و بعد از معالجه و تشخیص نهایی به همکاران جراح ارجاع داده شدند؛ اما برای جراحی مراجعه نکردند و بعد از گذشت شش ماه یا یک سال و مصرف گیاهان دارویی و مراجعه به طب سنتی و تأخیر انداختن روند درمان، دوباره به مطب مراجعه می‌کنند. اگر بیماران سرطان پستان در همان ماه‌های اولیه به مطب متخصص این حوزه مراجعه و به پزشک متخصص خود اعتماد کنند با تشخیص زودهنگام، رادیوتراپی و هورمون درمانی قابل درمان هستند.
گزارش از اکرم کیانی، خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما